Şehabeddin Mahmud: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Rumeli Fatihi (mesaj | katkılar)
689 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{Hükümdar bilgi kutusu
{{Kraliyet bilgi kutusu
| adı = Şehabeddin Mahmud
| isim = Şehabeddin Mahmud
| başlık = [[Böriler]] Șam Atabeyi
| resim =
| resim =
| resim_boyutu =
| altyazı =
| başlık =
| hüküm süresi = [[1135]]-[[1139]].
| veraset = [[Böriler#Atabeyler|Böriler Dımaşk Atabeyi]]
| hüküm_süresi = 1135-1139
| tahta geçmesi =
| diğer ünvanları =
| taç_giymesi =
| önce_gelen = [[Şemsülmülk İsmail]]
| tam adı =
| önce gelen = [[Şems ül-Mülk İsmail]]
| vekili =
| sonra gelen = [[Cemaleddin Muhammed ]]
| sonra_gelen = [[Cemaleddin Muhammed]]
| varisi =
| veliaht =
| kraliçe =
| eşi =
| gözdesi =
| çocukları =
| eş 1 =
| tam ismi =
| eş 2 =
| hanedan = [[Böriler|Böri Hanedanı]]
| eş 3 =
| babası = [[Tacülmülk Böri]]
| hanedan =
| annesi = Zümrüt Hatun
| resmi marşı =
| doğum_tarihi =
| doğum_yeri =
| babası = Tac El-Mülk Böri
⚫
| ölüm_tarihi = 22/23 Haziran 1139
| annesi = Zümrüt Hatun
| doğum tarihi =
| ölüm_yeri = [[Dımaşk]]
| doğum yeri =
| defin_tarihi =
| defin_yeri =
⚫
| ölüm tarihi = 22/23 Haziran 1139
| ölüm yeri = Şam
| dini = [[Sünni İslam]]
| defin tarihi =
| mezar yeri =
| dini = [[İslam]]
}}
}}
⚫
'''Şehabeddin Mahmud''', ([[Arapça]] (شمس الملک اسماعیل ), (d.? - ö. 22/23 Haziran 1139, Dımaşk) Türk asıllı dördüncü Böriler Dımaşk atabeyi. 1135-1139 arasında, [[Büyük Selçuklu Devleti]]'ne tabi [[Böriler]] [[Dımaşk]] Atabeyiliği yapan hükümdardır.


⚫
== Hayatı ==
⚫
'''Şehabeddin Mahmud''', ([[Arapça]] (شمس الملک اسماعیل ), (d.? - ö. 22/23 Haziran 1139 Şam)) Türk asıllı dördüncü Böriler Şam atabeyi. [[1135]]-[[1139]] arasında, [[Büyük Selçuklu Devleti]]'ne tabi [[Böriler]] [[Şam]] Atabeyiliği yapan yönetici.
⚫
Şubat 1135'de [[Tacülmülk Böri]]'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Dımaşk Atabeyi olarak görev yapan [[Şems ül-Mülk İsmail]]'i bir komplo ile suikast yaptırıp öldürtmüştü. Bunun nedeni günün Dımaşk kronik-tarihçisi tarafından Zümrüt Hatun'un Atabey olan oğlunun 1127'de Musul Atabeyi ve 1128'de Halep Atabeyi olan [[İmameddin Zengi]]'yi çok tutup Dımaşk Atabeyliği'ni de İmameddin Zengi'ye devredip Böriler hanedanın kalıtsal atabeylik haklarını kaybedeceğinden korkmasına atıf edilmişdir. Fakat verilen bu nedenin uygunsuz ve gerçek olmadığına dair gayet inandırıcı delil bulunmaktadır. Çünkü bu komplodan üç yıl sonra 1138'de Zümrüt Hatun kendisi İmameddin Zengi ile bir evlenme yapmıştır ve bu evlenme ile yeni kocasına çeyiz olarak [[Hums]] şehri dahil bazı Böriler Dımaşk Atabeyliği arazilerini devretmiştir. Modern tarihçiler (Groussset ve Maalouf) Şems ül-Mülk İsmail'in annesi Zümrüt Hatun'un sevgilisi olduğunu öğrendiği atabeylik baş danışmanını öldürtmeye katî karar verip bu suikastın hemen yapılması emrini verdiğini ve bunu haber alan Zümrüt Hatun'un sevgilisinin canını kurtarmak için kendi oğlu olan Dımaşk Atabeyi [[Şemsülmülk İsmail]]'i öldürttüğünü iddia etmektedirler. <ref name="maalouf">Amin Maalouf (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), ''Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri'', YKY, İstanbul 1998, ISBN 975-545-092-0.</ref><ref name="grousset">Rene Grousset, ''Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - I. 1095-1130 L'anarchie musulmane'', Paris 1934.</ref>


⚫
Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin [[Şemsülmülk İsmail]] tarafından kendine devredilmesini beklediği Dımaşk'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için [[Şemsülmülk İsmail]]'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Dımaşk Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Dımaşk şehri ileri gelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Dımaşklılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti.
⚫
==Hayatı==


⚫
İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikaları 1130'da Dımaşk Atabeyi Tacülmülk Böri'nin atabeylik rejimi döneminde Haçlılar Kudüs Kralı tarafından Dımaşk'ın saldırıya uğraması sırasında ortaya çıkmıştı. O zaman Dımaşk haçlılarca kuşatmaya alınmış ve Atabey Tacülmülk Böri Musul Atabeyi olan İmameddin Zengi'den askeri destek istemişti. İmameddin Zengi de ordusu ile Dımaşk'ı Haçlıların kuşatmasından kurtarmıştı. Fakat bunun yanında Dımaşk Atabeyliği aleyhine politikalar da uygulamıştı. Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan [[Hama]] şehrini eline geçirmişti. Sonra [[Humus]] şehrini kuşatma altına almıştı ama şehir valisi Zengi'nin yanında olmasına rağmen şehir direnişe geçip Zengi'ye teslim olmamıştı. Zengi Tacülmülk Böri'in varisi olan oğlunu esir olarak almış ve yanında Musul'a geri götürmüştü. Bundan sonra da İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyliği'nden atabeyin oğlunu ve Musul'da esir olarak bulunan Dımaşk Atabeyliği'nin bazı diğer ileri gelenlerin kurtarılıp salıverilmeleri için 50.000 altın dinar fidye istemiş ve almıştı.<ref>Steven Runciman (çev. Fikret Işıltan), ''Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu'', TTKY, Ankara 1998, ISBN 975-16-0678-0.</ref>
⚫
Şubat 1135'de [[Tac El-Mülk Böri]]'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Şam Atabeyi olarak görev yapan [[Şems ül-Mülk İsmail]]'i bir komplo ile suikast yaptırıp öldürtmüştü. Bunun nedeni günün Şam kronik-tarihçisi tarafından Zümrüt Hatun'un Atabey olan oğlunun 1127'de Musul Atabeyi ve 1128'de Halep Atabeyi olan [[İmameddin Zengi]]'yi çok tutup Şam Atabeyliği'ni de İmameddin Zengi'ye devredip Böriler hanedanın kalıtsal atabeylik haklarını kaybedeceğinden korkmasına atıf edilmişdir. Fakat verilen bu nedenin uygunsuz ve gerçek olmadığına dair gayet inandırıcı delil bulunmaktadır. Çünkü bu komplodan üç yıl sonra 1138'de Zümrüt Hatun kendisi İmameddin Zengi ile bir evlenme yapmıştır ve bu evlenme ile yeni kocasına çeyiz olarak [[Hums]] şehri dahil bazı Böriler Şam Atabeyliği arazilerini devretmiştir. Modern tarihçiler (Groussset ve Maalouf) Şems ül-Mülk İsmail'in annesi Zümrüt Hatun'un sevgilisi olduğunu öğrendiği atabeylik baş danışmanını öldürtmeye katî karar verip bu suikastın hemen yapılması emrini verdiğini ve bunu haber alan Zümrüt Hatun'un sevgilisinin canını kurtarmak için kendi oğlu olan Şam Atabeyi [[Şems ül-Mülk İsmail]]'i öldürttüğünü iddia etmektedirler. <ref name="maalouf">Maalouf, Amin (Tr. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998), ''Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri'', İstanbul: Telos Yayıncılık</ref><ref name="grousset"> Grousset, Rene (1934 Yen.baş 2006). '' History of the Crusades and the Frankish kingdom of Jerusalem - 1095-1130 İ. The Müslim anarchy, '' Paris: Perrin.</ref>


⚫
Bu sefer de Musul ve Halep Atabeyi İmamedin Zengi büyük bir orduyla Dımaşk önüne geldi ve kaleyi kuşatma altına aldı. Dımaşk kalesindeki direnişin komutanlığını eski Boriler Dımaşk Atabeyi [[Tuğtekin]]'in gulam askeri olan [[Muinniddin Unur]] yüklendi. İmameddin Zengi'nin Dımaşk kuşatması birkaç ay başarısız olarak devam etti. Devam etmekte olan Dımaşk kuşatmasının haberi Bağdad'da bulunan Abbasiler halifesi [[Müsterşid (Abbasi)|Müsterşid]]'e erişti. Halife Bağdad'dan bir haberci-elçi ile İmameddin'e Dımaşk Atabeyliği ve Suriye'nin işlerine karışmaktan vazgeçmesini; kuşatmayı kaldırmasını ve Irak'ın yönetimi ile daha yakından ilgilenmesi ile Irak'ı kontrolü altına alması gerektiği hakkından bir talep gönderdi. Halifenin bu talebi İmameddin tarafından bir müddet hasır altı edildi. Fakat bir sonunda Dımaşk kalesini alamayan İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud ile müzakerelere girişti. Bu müzakerelerde İmameddin Zengi'in Dımaşk kuşatmasını kaldırması üzerinde anlaşıldı. Şehabeddin Mahmud kardeşi Behram Şah Zengi'nin bu geri çekilmesinin zayiatsız yapılması için Zengi'ye rehine olarak verildi. Yapılan mütarekeden sonra Zengi ordusuna geri çekilme emrini verdi. Fakat ordusu başında İmameddin Zengi Halep'e gitmekte iken yolu üzerinde bulunan Hums kalesi komutanı ona ordunun şehir içine girmesine izin verilmeyeceğini bildirdi. Buna canı sıkılan Zengi bu sefer Hums kalesini kuşatmaya aldı. Hums kalesi komutanı Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud'dan destek istedi. Şehabeddin Mahmud da en önemli komutanı olan Muiniddin Unur'u Hums'a vali ve kale komutanı olarak gönderdi. İmameddin Zengi de bu komutan ve vali değişmesini uygun görerek kuşatmayı bozarak Halep'e döndü. <ref name="grousset"/>
⚫
Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin [[Şems ül-Mülk İsmail]] tarafından kendine devredilmesini bekledigi Şam'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için [[Şems ül-Mülk İsmail]]'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Şam Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Şam şehri ilerigelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Şam Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Şamlılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti.


⚫
1136'da Kırkhan Bin Karaca'nın oğlu Böriler Dımaşk Atabeyliğine [[Hama]] şehrini devretti ve buna karşılık da Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan [[Palmira]] şehrinin egemenliği Kırkhan Bin Karaca'ya devredildi. Şehabeddin Mahmud eline geçirdiği Hama şehri üzerindeki ikta malikane haklarını Emir Muinniddin Unur'a verdi. <ref name="grousset"/>
⚫
İmameddin Zengi'nin Şam Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikaları 1130'da Şam Atabeyi Tac El-Mülk Böri'nin atabeylik rejimi döneminde Haçlılar Kudüs Kralı tarafından Şam'ın saldırıya uğraması sırasında ortaya çıkmıştı. O zaman Şam haçlılarca kuşatmaya alınmış ve Atabey Tac El-Mülk Böri Musul Atabeyi olan İmameddin Zengi'den askeri destek istemişti. İmameddin Zengi de gettirdiği ordu ile Şam'ı Haçlılar kuştamssindna kurtarmıştı. Fakat bunun yanında Şam Atabeyliği aleyhine politikalr da uygulamıştı. Şam Atabeyliği'ne ait olan [[Hama]] şehrini eline geçirmişti. Sonra [[Humus]] şehrini kuşatma altına almıştı ama şehir valisi Zengi'nin yanında olmasına rağmen şehir direnişe geçip Zengi'ye teslim olmamıştı. Zengi Tac El-Mülk Böri'in varisi olan oğlunu esir olarak almış ve yanında Musul'a geri götürmüştü. Bundan sonra da İmameddin Zengi Şam Atabeyliği'nden atabeyin oğlunu ve Musul'da esir olarak bulunan Şam Atabeyliği'nin bazī diğer ilerigelenlerin kurtarılıp salıverilmeleri için 50.000 altın dinar fidye istemiş ve almıştı.


⚫
Dımaşk Atabeyliği'nin eski Saray Nazırı olan Yusuf Bin Firuz gittikçe Atabeylik idaresinde politik gücünü artırmaktaydı. Fakat onun bu iktidar gücünü artırmasından hoşnutsuz olan Emir Bezvac adlı bir askeri komutan onu öldürttü. Emir Bezvac bundan sonra kendi elinde siyasi güç toplamaya çaba göstererek Dımaşk emiri unvanını aldı. Bu politik ilerlemesini halka kabul ettirmek için de Doğu Akdeniz'de Haçlılar devletlerine karşı bir cihad açtığını ilan etti. Bu cihadın ilk saldırısı olarak Haçlılar Trablus Kontluğuna bir askeri sefer tertip etti. Bu sefer sırasında yapılan ciddi bir çarpışmada Haçlılar Trablus Kontu [[Pons]] Dımaşk güçleri tarafından öldürüldü.<ref name="grousset"/>
⚫
Bu sefer de Musul ve Halep Atabeyi İmamedin Zengi büyük bir orduyla Şam önüne geldi ve kaleyi kuşatma altına aldı. Şam kalesindeki direnişin komutanlığını eski Boriler Şam Atabeyi [[Tuğtekin]]'in gulam askeri olan [[Muinniddin Unur]] yüklendi. İmameddin Zengi'nin Şam kuşatması birkaç ay başarısız olarak devam etti. Devam etmekte olan Şam kuşatmasının haberi Bağdad'da bulunan Abbasiler halifesi [[Mustarşid (Abbasi)|Mustarşid]]'e erişti. Halife Bağdad'dan bir haberci-elçi ile İmameddin'e Şam Atabeyliği ve Suriye'nin işlerine karışmaktan vazgeçmesini; kuşaamayı kaldırmasını ve Irak'ın yönetimi ile daha yakından ilgilenmesi ile Irak'ı ontrolü altına alması gerektiği hakkından bir talep gönderdi. Halifenin bu talebi İmameddin tarafından bir müddet hasır altı edildi. Fakat bir sonunda Şam kalesini alamayan İmameddin Zengi Şam Atabeyi Şehabeddin Mahmud ile müzakerelere girişti. Bu müzakerelerde İmameddin Zengi'in Şam kuşatmasını kaldırması üzerinde anlaşıldı. Şehabeddin Mahmud kardeşi Behram Şah Zengi'nin bu geri çekilmesinin zayiatsız yapılması için Zengi'ye rehine olarak verildi. Yapılan mütarekeden sonra Zengi ordusuna geri çekilme emrini verdi. Fakat ordusu başında İmameddin Zengi Halep'e gitmekte iken yolu üzerinde bulunan Hums kalesi komutanı ona ordunun şehir içine girmesine izin verilmeyeceğini bildirdi. Buna canı sıkılan Zengi bu sefer Hums kalesini kuşatmaya aldı. Hums kalesi komutanı Şam Atabeyi Şehabeddin Mahmud'dan destek istedi. Şehabeddin Mahmud da en önemli komutanı olan Muiniddin Unur'u Hums'a vali ve kale komutanı olarak gönderdi. İmameddin Zengi de bu komutan ve vali değişmesini uygun görerek kuşatmayı bozarak Halep'e döndü. <ref name="grousset"/>

⚫
1136'da Kırkhan Bin Karaca'nın oğlu Böriler Şam Atabeyliğine [[Hama]] şehrini devretti ve buna karşılık da Şam Atabeyliği'ne ait olan [[Palmira]] şehrinin egemenliği Kırkhan Bin Karaca'ya devredildi. Şehabeddin Mahmud eline geçirdiği Hama şehri üzerindeki ikta malikane haklarını Emir Muinniddin Unur'a verdi. <ref name="grousset"/>

⚫
Şam Atabeyliği'nin eski Saray Nazırı olan Yusuf Bin Firuz gittikçe Atabeylik idaresinde politik gücünü artırmaktaydı. Fakat onun bu iktidar gücünü artırmasından hoşnutsuz olan Emir Bezvac adlı bir askeri komutan onu öldürttü. Emir Bezvac bundan sonra kendi elinde siyasi güç toplamaya çaba göstererek Şam emiri unvanını aldı. Bu politik ilerlemesini halka kabul ettirmek için de Doğu Akdeniz'de Haçlılar devletlerine karşı bir cihad açtığını ilan etti. Bu cihadın ilk saldırısı olarak Haçlılar Trablus Kontluğuna bir askeri sefer tertip etti. Bu sefer sırasında yapılan ciddi bir çarpışmada Haçlılar Trablus Kontu [[Pons]] Şam güçleri tarafından öldürüldü. <ref name="grousset"/>
Musul Atabeyi ve Halep Atabeyi olan İmammeddin Zengi Haziran 1137'de Böriler Şam Atabeyliği topraklarına karşı yeni saldırılara başladı. Bu saldırıda önce [[Hums]] kalesini eline geçirmeyi başardı ve sonra Şam'a yönelip Şam kalesini kuşatma altına aldı. Fakat bu kaleyi eline geçirirse İmameddin Zengi'nin tüm Suriye'yi eline geçireceğinden Haçlılar Kudüs Krallığı kuşkulandı. Kudüs Kralı [[II. Baudouin]] Haçlılar ordusu ile Şam'ı kuşatan İmmaeddin Zengi üzerine Şehabeddin Mahmud'a destek vermek üzere yürüyüşe geçti. Kaledeki Şam Atabeyliği ordusu ile gelmekte olan Haçlılar ordusu arasında sıkışıp mağlup edilip elimine edilmekten korkan İmameddin Zengi Temmuz 1137'de Şam kuşatmasını kaldırarak ordusu ile Halep'e geri çekilmek zorunda kaldı. <ref name="grousset"/>
Musul Atabeyi ve Halep Atabeyi olan İmammeddin Zengi Haziran 1137'de Böriler Dımaşk Atabeyliği topraklarına karşı yeni saldırılara başladı. Bu saldırıda önce [[Hums]] kalesini eline geçirmeyi başardı ve sonra Dımaşk'a yönelip Dımaşk kalesini kuşatma altına aldı. Fakat bu kaleyi eline geçirirse İmameddin Zengi'nin tüm Suriye'yi eline geçireceğinden Haçlılar Kudüs Krallığı kuşkulandı. Kudüs Kralı [[II. Baudouin]] Haçlılar ordusu ile Dımaşk'ı kuşatan İmameddin Zengi üzerine Şehabeddin Mahmud'a destek vermek üzere yürüyüşe geçti. Kaledeki Dımaşk Atabeyliği ordusu ile gelmekte olan Haçlılar ordusu arasında sıkışıp mağlup edilip elimine edilmekten korkan İmameddin Zengi Temmuz 1137'de Dımaşk kuşatmasını kaldırarak ordusu ile Halep'e geri çekilmek zorunda kaldı. <ref name="grousset"/>


Yapılan bir anlaşmaya uyarak Mayıs 1138'de Musul ve Halep Atabeyi İmameddin Zengi Şam'a tekrar geldi; ama bu sefer Şam Atabeyliğinin misafiri idi. İkinci Böriler Şam Atabeyi [[Tac El-Mülk Böri]]'nin dul karısı ve o günkü Böriler Şam Atabeyi olan Şehabeddin Mahmud'un öz annesi olan Zümrüt Hatun ile bir evlilik yaptı. Bu evlilik dolayısıyla [[Hums]] şehrinin ve etrafındaki bölgenin yönetimi Zümrüt Hatun'un ceyizi olarak İmamedin Zengi'ye devredildi. <ref name="grousset"/>
Yapılan bir anlaşmaya uyarak Mayıs 1138'de Musul ve Halep Atabeyi İmameddin Zengi Dımaşk'a tekrar geldi; ama bu sefer Dımaşk Atabeyliğinin misafiri idi. İkinci Böriler Dımaşk Atabeyi [[Tacülmülk Böri]]'nin dul karısı ve o günkü Böriler Dımaşk Atabeyi olan Şehabeddin Mahmud'un öz annesi olan Zümrüt Hatun ile bir evlilik yaptı. Bu evlilik dolayısıyla [[Hums]] şehrinin ve etrafındaki bölgenin yönetimi Zümrüt Hatun'un ceyizi olarak İmamedin Zengi'ye devredildi.<ref name="grousset"/>


22/23 Haziran 1139 gecesi Böriler Şam Atabeyi Şehabeddin Mahmud sarayında iken üç genç saray mensubu tarafından bir suikasta maruz kaldı ve öldürüldü. Vezir olan Emir Muinniddin Unur bu vahim duruma hemen enerjetik olarak el koyarak Şam Atabeyliği'nin devamını sağladı. Suikastı yapan üç genç saray mensubu yakalandılar; idam edildiler ve cesetleri kale duvarların astırıldı. Şehabeddin Mahmud'un varisi baba bir küçük kardeşi (Tac El-Mülk Böri'nin üçüncü oğlu olan) [[Cemaleddin Muhammed]] idi. Cemaleddin Muhammed [[Baalbek]]'de vali olarak bulunmakta idi. Vezir ona haber göndererek hemen Şam'a gelmesini istedi. İvedelikle Şam'a erişen Cemaleddin Muhammed halka da açık bir culus töreniyle Böriler Şam Atabeyliği tahtına geçirildi. Bu yeni atabey culusundan hoşlanmayan ve Şam'ın kendine geçmesini isteyen İmameddin Zengi ordusu ile tekrar Şam üzerine yürüdü. Fakat Vezir Emir Muinniddin Unur şehirde direnişe başlayınca gayet kısa bir kuşatmadan sonra ordusu ile Halep'e geri döndü.<ref name="grousset"/>
22/23 Haziran 1139 gecesi Böriler Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud sarayında iken üç genç saray mensubu tarafından bir suikasta maruz kaldı ve öldürüldü. Vezir olan Emir Muinniddin Unur bu vahim duruma hemen el koyarak Dımaşk Atabeyliği'nin devamını sağladı. Suikastı yapan üç genç saray mensubu yakalandılar, idam edildiler ve cesetleri kale duvarların astırıldı. Şehabeddin Mahmud'un varisi baba bir küçük kardeşi (Tacülmülk Böri'nin üçüncü oğlu olan) [[Cemaleddin Muhammed]] idi. Cemaleddin Muhammed [[Baalbek]]'de vali olarak bulunmakta idi. Vezir ona haber göndererek hemen Dımaşk'a gelmesini istedi. İvedilikle Dımaşk'a erişen Cemaleddin Muhammed halka da açık bir cülus töreniyle Böriler Dımaşk Atabeyliği tahtına geçirildi. Bu yeni atabey cülusundan hoşlanmayan ve Dımaşk'ın kendine geçmesini isteyen İmameddin Zengi ordusu ile tekrar Dımaşk üzerine yürüdü. Fakat Vezir Emir Muinniddin Unur şehirde direnişe başlayınca gayet kısa bir kuşatmadan sonra ordusu ile Halep'e geri döndü.<ref name="grousset"/>


== Kaynakça==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Kaynakça}}

==Dış bağlantılar==

* Grousset, Rene (1934 Yen.bas. 2006) ''Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - I. 1095-1130 L'anarchie musulmane'', Paris:Perrin. {{fr}}
* Maalouf, Amin (Tr. çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998), ''Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri'', İstanbul:Telos Yayıncılık ISBN 975-545-092-0
* Runciman, Steven (Tr. çev. Fikret Işıltan) (1998), ''Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu'', Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0678-0



{{başlangıç kutusu}}
{{başlangıç kutusu}}
{{s-off}}
{{s-reg}}
{{sıra kutusu| önce = [[Şems ül-Mülk İsmail]] | başlık= [[Böriler]] Şam Atabeyi | yıllar= [[1135]]-[[1139]] | sonra= [[Cemaleddin Muhammed]]}}
{{sıra kutusu| önce = [[Şemsülmülk İsmail]] | başlık= [[Böriler#Atabeyler|Böriler Dımaşk Atabeyi]] | yıllar= 1135-1139 | sonra= [[Cemaleddin Muhammed]]}}
{{bitiş kutusu}}
{{bitiş kutusu}}


{{Portal|Orta Doğu|Tarih}}


[[Kategori:1139 yılında ölenler]]
[[Kategori:1139 yılında ölenler]]
[[Kategori:Şam atabeyleri]]
[[Kategori:Şam emirleri]]
[[Kategori:Suriyeliler]]

Sayfanın 11.18, 19 Nisan 2015 tarihindeki hâli

Şehabeddin Mahmud
Böriler Dımaşk Atabeyi
Hüküm süresi1135-1139
Önce gelenŞemsülmülk İsmail
Sonra gelenCemaleddin Muhammed
Ölüm22/23 Haziran 1139
Dımaşk
HanedanBöri Hanedanı
BabasıTacülmülk Böri
AnnesiZümrüt Hatun
DiniSünni İslam

Şehabeddin Mahmud, (Arapça (شمس الملک اسماعیل ), (d.? - ö. 22/23 Haziran 1139, Dımaşk) Türk asıllı dördüncü Böriler Dımaşk atabeyi. 1135-1139 arasında, Büyük Selçuklu Devleti'ne tabi Böriler Dımaşk Atabeyiliği yapan hükümdardır.

Hayatı

Şubat 1135'de Tacülmülk Böri'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Dımaşk Atabeyi olarak görev yapan Şems ül-Mülk İsmail'i bir komplo ile suikast yaptırıp öldürtmüştü. Bunun nedeni günün Dımaşk kronik-tarihçisi tarafından Zümrüt Hatun'un Atabey olan oğlunun 1127'de Musul Atabeyi ve 1128'de Halep Atabeyi olan İmameddin Zengi'yi çok tutup Dımaşk Atabeyliği'ni de İmameddin Zengi'ye devredip Böriler hanedanın kalıtsal atabeylik haklarını kaybedeceğinden korkmasına atıf edilmişdir. Fakat verilen bu nedenin uygunsuz ve gerçek olmadığına dair gayet inandırıcı delil bulunmaktadır. Çünkü bu komplodan üç yıl sonra 1138'de Zümrüt Hatun kendisi İmameddin Zengi ile bir evlenme yapmıştır ve bu evlenme ile yeni kocasına çeyiz olarak Hums şehri dahil bazı Böriler Dımaşk Atabeyliği arazilerini devretmiştir. Modern tarihçiler (Groussset ve Maalouf) Şems ül-Mülk İsmail'in annesi Zümrüt Hatun'un sevgilisi olduğunu öğrendiği atabeylik baş danışmanını öldürtmeye katî karar verip bu suikastın hemen yapılması emrini verdiğini ve bunu haber alan Zümrüt Hatun'un sevgilisinin canını kurtarmak için kendi oğlu olan Dımaşk Atabeyi Şemsülmülk İsmail'i öldürttüğünü iddia etmektedirler. [1][2]

Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin Şemsülmülk İsmail tarafından kendine devredilmesini beklediği Dımaşk'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için Şemsülmülk İsmail'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Dımaşk Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Dımaşk şehri ileri gelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Dımaşklılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti.

İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikaları 1130'da Dımaşk Atabeyi Tacülmülk Böri'nin atabeylik rejimi döneminde Haçlılar Kudüs Kralı tarafından Dımaşk'ın saldırıya uğraması sırasında ortaya çıkmıştı. O zaman Dımaşk haçlılarca kuşatmaya alınmış ve Atabey Tacülmülk Böri Musul Atabeyi olan İmameddin Zengi'den askeri destek istemişti. İmameddin Zengi de ordusu ile Dımaşk'ı Haçlıların kuşatmasından kurtarmıştı. Fakat bunun yanında Dımaşk Atabeyliği aleyhine politikalar da uygulamıştı. Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan Hama şehrini eline geçirmişti. Sonra Humus şehrini kuşatma altına almıştı ama şehir valisi Zengi'nin yanında olmasına rağmen şehir direnişe geçip Zengi'ye teslim olmamıştı. Zengi Tacülmülk Böri'in varisi olan oğlunu esir olarak almış ve yanında Musul'a geri götürmüştü. Bundan sonra da İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyliği'nden atabeyin oğlunu ve Musul'da esir olarak bulunan Dımaşk Atabeyliği'nin bazı diğer ileri gelenlerin kurtarılıp salıverilmeleri için 50.000 altın dinar fidye istemiş ve almıştı.[3]

Bu sefer de Musul ve Halep Atabeyi İmamedin Zengi büyük bir orduyla Dımaşk önüne geldi ve kaleyi kuşatma altına aldı. Dımaşk kalesindeki direnişin komutanlığını eski Boriler Dımaşk Atabeyi Tuğtekin'in gulam askeri olan Muinniddin Unur yüklendi. İmameddin Zengi'nin Dımaşk kuşatması birkaç ay başarısız olarak devam etti. Devam etmekte olan Dımaşk kuşatmasının haberi Bağdad'da bulunan Abbasiler halifesi Müsterşid'e erişti. Halife Bağdad'dan bir haberci-elçi ile İmameddin'e Dımaşk Atabeyliği ve Suriye'nin işlerine karışmaktan vazgeçmesini; kuşatmayı kaldırmasını ve Irak'ın yönetimi ile daha yakından ilgilenmesi ile Irak'ı kontrolü altına alması gerektiği hakkından bir talep gönderdi. Halifenin bu talebi İmameddin tarafından bir müddet hasır altı edildi. Fakat bir sonunda Dımaşk kalesini alamayan İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud ile müzakerelere girişti. Bu müzakerelerde İmameddin Zengi'in Dımaşk kuşatmasını kaldırması üzerinde anlaşıldı. Şehabeddin Mahmud kardeşi Behram Şah Zengi'nin bu geri çekilmesinin zayiatsız yapılması için Zengi'ye rehine olarak verildi. Yapılan mütarekeden sonra Zengi ordusuna geri çekilme emrini verdi. Fakat ordusu başında İmameddin Zengi Halep'e gitmekte iken yolu üzerinde bulunan Hums kalesi komutanı ona ordunun şehir içine girmesine izin verilmeyeceğini bildirdi. Buna canı sıkılan Zengi bu sefer Hums kalesini kuşatmaya aldı. Hums kalesi komutanı Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud'dan destek istedi. Şehabeddin Mahmud da en önemli komutanı olan Muiniddin Unur'u Hums'a vali ve kale komutanı olarak gönderdi. İmameddin Zengi de bu komutan ve vali değişmesini uygun görerek kuşatmayı bozarak Halep'e döndü. [2]

1136'da Kırkhan Bin Karaca'nın oğlu Böriler Dımaşk Atabeyliğine Hama şehrini devretti ve buna karşılık da Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan Palmira şehrinin egemenliği Kırkhan Bin Karaca'ya devredildi. Şehabeddin Mahmud eline geçirdiği Hama şehri üzerindeki ikta malikane haklarını Emir Muinniddin Unur'a verdi. [2]

Dımaşk Atabeyliği'nin eski Saray Nazırı olan Yusuf Bin Firuz gittikçe Atabeylik idaresinde politik gücünü artırmaktaydı. Fakat onun bu iktidar gücünü artırmasından hoşnutsuz olan Emir Bezvac adlı bir askeri komutan onu öldürttü. Emir Bezvac bundan sonra kendi elinde siyasi güç toplamaya çaba göstererek Dımaşk emiri unvanını aldı. Bu politik ilerlemesini halka kabul ettirmek için de Doğu Akdeniz'de Haçlılar devletlerine karşı bir cihad açtığını ilan etti. Bu cihadın ilk saldırısı olarak Haçlılar Trablus Kontluğuna bir askeri sefer tertip etti. Bu sefer sırasında yapılan ciddi bir çarpışmada Haçlılar Trablus Kontu Pons Dımaşk güçleri tarafından öldürüldü.[2]

Musul Atabeyi ve Halep Atabeyi olan İmammeddin Zengi Haziran 1137'de Böriler Dımaşk Atabeyliği topraklarına karşı yeni saldırılara başladı. Bu saldırıda önce Hums kalesini eline geçirmeyi başardı ve sonra Dımaşk'a yönelip Dımaşk kalesini kuşatma altına aldı. Fakat bu kaleyi eline geçirirse İmameddin Zengi'nin tüm Suriye'yi eline geçireceğinden Haçlılar Kudüs Krallığı kuşkulandı. Kudüs Kralı II. Baudouin Haçlılar ordusu ile Dımaşk'ı kuşatan İmameddin Zengi üzerine Şehabeddin Mahmud'a destek vermek üzere yürüyüşe geçti. Kaledeki Dımaşk Atabeyliği ordusu ile gelmekte olan Haçlılar ordusu arasında sıkışıp mağlup edilip elimine edilmekten korkan İmameddin Zengi Temmuz 1137'de Dımaşk kuşatmasını kaldırarak ordusu ile Halep'e geri çekilmek zorunda kaldı. [2]

Yapılan bir anlaşmaya uyarak Mayıs 1138'de Musul ve Halep Atabeyi İmameddin Zengi Dımaşk'a tekrar geldi; ama bu sefer Dımaşk Atabeyliğinin misafiri idi. İkinci Böriler Dımaşk Atabeyi Tacülmülk Böri'nin dul karısı ve o günkü Böriler Dımaşk Atabeyi olan Şehabeddin Mahmud'un öz annesi olan Zümrüt Hatun ile bir evlilik yaptı. Bu evlilik dolayısıyla Hums şehrinin ve etrafındaki bölgenin yönetimi Zümrüt Hatun'un ceyizi olarak İmamedin Zengi'ye devredildi.[2]

22/23 Haziran 1139 gecesi Böriler Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud sarayında iken üç genç saray mensubu tarafından bir suikasta maruz kaldı ve öldürüldü. Vezir olan Emir Muinniddin Unur bu vahim duruma hemen el koyarak Dımaşk Atabeyliği'nin devamını sağladı. Suikastı yapan üç genç saray mensubu yakalandılar, idam edildiler ve cesetleri kale duvarların astırıldı. Şehabeddin Mahmud'un varisi baba bir küçük kardeşi (Tacülmülk Böri'nin üçüncü oğlu olan) Cemaleddin Muhammed idi. Cemaleddin Muhammed Baalbek'de vali olarak bulunmakta idi. Vezir ona haber göndererek hemen Dımaşk'a gelmesini istedi. İvedilikle Dımaşk'a erişen Cemaleddin Muhammed halka da açık bir cülus töreniyle Böriler Dımaşk Atabeyliği tahtına geçirildi. Bu yeni atabey cülusundan hoşlanmayan ve Dımaşk'ın kendine geçmesini isteyen İmameddin Zengi ordusu ile tekrar Dımaşk üzerine yürüdü. Fakat Vezir Emir Muinniddin Unur şehirde direnişe başlayınca gayet kısa bir kuşatmadan sonra ordusu ile Halep'e geri döndü.[2]

Kaynakça

  1. ^ Amin Maalouf (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, YKY, İstanbul 1998, ISBN 975-545-092-0.
  2. ^ a b c d e f g Rene Grousset, Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - I. 1095-1130 L'anarchie musulmane, Paris 1934.
  3. ^ Steven Runciman (çev. Fikret Işıltan), Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, TTKY, Ankara 1998, ISBN 975-16-0678-0.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Şemsülmülk İsmail 		Böriler Dımaşk Atabeyi
1135-1139 		Sonra gelen:
Cemaleddin Muhammed
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şehabeddin_Mahmud&oldid=15391387" sayfasından alınmıştır