Danzig Serbest Şehri: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
Yeni sayfa: "{{Eski ülke bilgi kutusu |kendi_dilindeki_adı = ''Freie Stadt Danzig''{{nbsp|2}}<small>(Almanca)</small><br/>''Wolne Miasto Gdańsk''{{nbsp|2}}<small>(Lehçe)</smal..." |
Şehrin adı Türkçe'de en çok tercih edilen çeviri olan Danzig Serbest Şehri şeklinde düzenlenmiştir. |
||
84. satır: | 84. satır: | ||
}} |
}} |
||
''' |
'''Danzig Serbest Şehri''' ({{lang-de|Freie Stadt Danzig}}; {{lang-pl|Wolne Miasto Gdańsk}}) [[Baltık Denizi]] kıyısındaki liman kenti Danzig (bugünkü [[Gdańsk]], [[Polonya]]) ve etrafındaki 200 kadar kasabanın oluşturduğu, 1920 ile 1939 hüküm sürmüş yarı bağımsız bir şehir devleti. [[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra 1919'da imzalanan [[Versay Barış Antlaşması]]'nın 100. maddesi (III. Bölümün XI. Alt Bölümü) uyarınca kurulmuştur.<ref>{{cite book| title = Danzig – Biographie einer Stadt| url = http://books.google.com/?id=9ifeo6zdSMcC| date = Şubat 2011| publisher = C.H. Beck| language = Almanca| isbn = 978-3-406-60587-1| page = 189| last1 = Loew| first1 = Peter Oliver| authorlink1 = Peter Oliver Loew }}</ref><ref>{{cite book| title = Das Bistum Danzig in Lebensbildern| url = http://books.google.com/?id=VMvgZQrdkxcC| year = 2003| publisher = LIT Verlag| language = Almanca| isbn = 3-8258-6284-4| page = 8| last1 = Samerski| first1 = Stefan }}</ref> |
||
Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan |
Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan Serbest Şehir'de Almanlar nüfus olarak çoğunluğa sahipti. Antlaşma bölgeyi I. Dünya Savaşı sonrası [[Almanya]]'sından ([[Weimar Cumhuriyeti]]) ve yeni bağımsızlığına kavuşmuş [[İkinci Polonya Cumhuriyeti]]'nden (iki dünya savaşı arası Polonya) ayırmış ancak kente bağımsızlık vermemiştir.<ref>{{cite book| title = Public International Law| url = http://books.google.com/?id=zd5nwF7o3_8C| date = 2010-07-21| publisher = Routledge| isbn = 0-203-84847-0| page = 199| last1 = Kaczorowska| first1 = Alina }}</ref> Serbest Şehir [[Milletler Cemiyeti]] idaresine teslim edilmiştir ancak Polonya'ya [[gümrük birliği]] yoluyla bağlanmıştır. |
||
Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.<ref name="Versailles">{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/imt/partiii.htm |title=The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III |accessdate= 3 Mayıs 2007 |author=[[Yale Law School]] |work=[[The Avalon Project]]}}</ref> |
Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.<ref name="Versailles">{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/imt/partiii.htm |title=The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III |accessdate= 3 Mayıs 2007 |author=[[Yale Law School]] |work=[[The Avalon Project]]}}</ref> Serbest Şehir, nüfusunun yaklaşık yüzde 95'inin Alman olduğu bilinmesine rağmen Polonya'ya iyi durumda bir deniz limanına erişim kazandırmak amacıyla yaratılmıştır.<ref>{{cite book| last = Chestermann| first = Simon| title = You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building| url = http://books.google.com/?id=DatHSnAojnYC| accessdate = 2011-04-26| year = 2004| publisher = Oxford University Press| isbn = 978-0-19-926348-6| page = 20 }}</ref> Alman çoğunluk Almanya'dan koparılmış ve Leh azınlığın ayrımcılığına maruz kalmış, bu durum özellikle 1935-1936 arası Nazi Partisi'nin güç kazanmasıyla hissedilmiştir.<ref>Levine, Herbert S., ''Hitler's Free City: A History of the Nazi Party in Danzig, 1925-39'' (University of Chicago Press, 1970), p. 102.</ref> |
||
Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de [[Gdynia]] limanını inşa etmeye başlamıştır. |
Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de [[Gdynia]] limanını inşa etmeye başlamıştır. |
||
1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan [[antisemitik]] baskı ve zulüm birçok [[Yahudi]]'nin bölgeyi terketmesine neden olmuştur. 1939'da [[Polonya'nın işgali|Polonya'nın Almanya tarafından işgali]]yle Naziler |
1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan [[antisemitik]] baskı ve zulüm birçok [[Yahudi]]'nin bölgeyi terketmesine neden olmuştur. 1939'da [[Polonya'nın işgali|Polonya'nın Almanya tarafından işgali]]yle Naziler Serbest Şehir yönetimini yıkıp bölgeyi yeni kurulan [[Reichsgau Danzig-West Prussia]]'ya bağlamıştır. Almanlar Lehleri ve Yahudileri insan altı olarak sınıflandırmışlar ve onları ayrımcılığa maruz bırakmış, zorla çalıştırmış ya da imha etmiştir. |
||
Kentin 1945'in ilk aylarında [[Kızıl Ordu]] tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür. Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent [[Postdam Antlaşması]] ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir. |
Kentin 1945'in ilk aylarında [[Kızıl Ordu]] tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür. Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent [[Postdam Antlaşması]] ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir. |
||
138. satır: | 138. satır: | ||
== Nüfus == |
== Nüfus == |
||
{| class="wikitable" border="1" |
{| class="wikitable" border="1" |
||
|+ 1 Kasım 1923 tarihli |
|+ 1 Kasım 1923 tarihli Serbest Danzig Şehri sayımlarına göre nüfusun konuşulan dile göre dağılımı<ref name="Mason 1946"/>{{rp|11}} |
||
|- style="vertical-align: top;" |
|- style="vertical-align: top;" |
||
! scope="col" | Milliyet |
! scope="col" | Milliyet |
Sayfanın 15.33, 13 Ekim 2014 tarihindeki hâli
Danzig | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1920-1939 | |||||||||||||||
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig | |||||||||||||||
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumuç | |||||||||||||||
Başkent | Danzig | ||||||||||||||
Yaygın dil(ler) | Almanca Lehçe | ||||||||||||||
Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||||||||
Yüksek Komiser | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Senato başkanı | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yasama organı | Volkstag | ||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||
• Toplam | 1966 km2 | ||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||
• Sayılan | 366730 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Günümüzdeki durumu | Polonya Polonya |
Danzig Serbest Şehri (Şablon:Lang-de; Şablon:Lang-pl) Baltık Denizi kıyısındaki liman kenti Danzig (bugünkü Gdańsk, Polonya) ve etrafındaki 200 kadar kasabanın oluşturduğu, 1920 ile 1939 hüküm sürmüş yarı bağımsız bir şehir devleti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919'da imzalanan Versay Barış Antlaşması'nın 100. maddesi (III. Bölümün XI. Alt Bölümü) uyarınca kurulmuştur.[1][2]
Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan Serbest Şehir'de Almanlar nüfus olarak çoğunluğa sahipti. Antlaşma bölgeyi I. Dünya Savaşı sonrası Almanya'sından (Weimar Cumhuriyeti) ve yeni bağımsızlığına kavuşmuş İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden (iki dünya savaşı arası Polonya) ayırmış ancak kente bağımsızlık vermemiştir.[3] Serbest Şehir Milletler Cemiyeti idaresine teslim edilmiştir ancak Polonya'ya gümrük birliği yoluyla bağlanmıştır.
Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.[4] Serbest Şehir, nüfusunun yaklaşık yüzde 95'inin Alman olduğu bilinmesine rağmen Polonya'ya iyi durumda bir deniz limanına erişim kazandırmak amacıyla yaratılmıştır.[5] Alman çoğunluk Almanya'dan koparılmış ve Leh azınlığın ayrımcılığına maruz kalmış, bu durum özellikle 1935-1936 arası Nazi Partisi'nin güç kazanmasıyla hissedilmiştir.[6]
Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de Gdynia limanını inşa etmeye başlamıştır.
1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan antisemitik baskı ve zulüm birçok Yahudi'nin bölgeyi terketmesine neden olmuştur. 1939'da Polonya'nın Almanya tarafından işgaliyle Naziler Serbest Şehir yönetimini yıkıp bölgeyi yeni kurulan Reichsgau Danzig-West Prussia'ya bağlamıştır. Almanlar Lehleri ve Yahudileri insan altı olarak sınıflandırmışlar ve onları ayrımcılığa maruz bırakmış, zorla çalıştırmış ya da imha etmiştir.
Kentin 1945'in ilk aylarında Kızıl Ordu tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür. Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent Postdam Antlaşması ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir.
Tarih
Milletler Cemiyeti Yüksek Komiserliği
Milletler Cemiyeti burada, üye devletlere emanet edilen manda alanları gibi bir yönetim kurmayıp kenti direkt kendi otoritesine almıştır. Farklı ülkelerden temsilciler Yüksek Komiserlik rolü üstlenerek egemenliği sağlamıştır:[7]
№ | Ad | Periyod | Ülke |
---|---|---|---|
1 | Reginald Thomas Tower | 1919–1920 | Birleşik Krallık |
2 | Edward Lisle Strutt | 1920 | Birleşik Krallık |
3 | Bernardo Attolico | 1920 | İtalya |
4 | Richard Cyril Byrne Haking | 1921–1923 | Birleşik Krallık |
5 | Mervyn Sorley McDonnell | 1923–1925 | Birleşik Krallık |
6 | Joost Adriaan van Hamel | 1925–1929 | Hollanda |
7 | Manfredi di Gravina | 1929–1932 | İtalya |
8 | Helmer Rosting | 1932–1934 | Danimarka |
9 | Seán Lester | 1934–1936 | Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti |
10 | Carl Jakob Burckhardt | 1937–1939 | İsviçre |
Nüfus
Milliyet | Alman | Alman ve Leh |
Leh, Kaşup, Mazur |
Rus, Ukraynalı |
İbrani, Yiddiş |
Sınıflandırılmamış | Toplam |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Danzig | 327,827 | 1,108 | 6,788 | 99 | 22 | 77 | 335,921 |
Danzig dışı | 20,666 | 521 | 5,239 | 2,529 | 580 | 1,274 | 30,809 |
Toplam | 348,493 | 1,629 | 12,027 | 2,628 | 602 | 1,351 | 366,730 |
Yüzde | 95.03% | 0.44% | 3.28% | 0.72% | 0.16% | 0.37% | 100.00% |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Loew, Peter Oliver (Şubat 2011). Danzig – Biographie einer Stadt (Almanca). C.H. Beck. s. 189. ISBN 978-3-406-60587-1.
- ^ Samerski, Stefan (2003). Das Bistum Danzig in Lebensbildern (Almanca). LIT Verlag. s. 8. ISBN 3-8258-6284-4.
- ^ Kaczorowska, Alina (2010-07-21). Public International Law. Routledge. s. 199. ISBN 0-203-84847-0.
- ^ Yale Law School. "The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III". The Avalon Project. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007.
- ^ Chestermann, Simon (2004). You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building. Oxford University Press. s. 20. ISBN 978-0-19-926348-6. Erişim tarihi: 2011-04-26.
- ^ Levine, Herbert S., Hitler's Free City: A History of the Nazi Party in Danzig, 1925-39 (University of Chicago Press, 1970), p. 102.
- ^ "Danzig subsection of Poland entry from World Statesmen.org".
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Mason 1946
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Danzig Serbest Şehri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |