Hagop Baronyan: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
+resim
SiLveRLeaD Bot (mesaj | katkılar)
909 değişiklik
k "Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler" eklendi.
33. satır: 33. satır:
İstanbul yaşamını tüm yönleriyle ele alan, toplumsal kuruluşları, aydını, din adamını, tüccarı, hekimi, aile yapısını, çarşıyı, özellikle cemaatine mensup kişileri acımasızca eleştiren yazılarıyla tanınır<ref name=faktor301/>
İstanbul yaşamını tüm yönleriyle ele alan, toplumsal kuruluşları, aydını, din adamını, tüccarı, hekimi, aile yapısını, çarşıyı, özellikle cemaatine mensup kişileri acımasızca eleştiren yazılarıyla tanınır<ref name=faktor301/>
== Yaşamı ==
== Yaşamı ==
1843’te [[Edirne]]li yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.<ref name=faktor301>[http://www.faktor301.com/2011/06/ermeni-edebiyatinin-unlu-mizah-ustasi-hagop-baronyan%E2%80%99in-120%E2%80%99inci-olum-yildonumu/ '''Ermeni Edebiyatının Ünlü Mizah Ustası Hagop Baronyan’ın 120. Ölüm Yıldönümü''', ''Faktor301 gazetesi, Yayın Tarihi: Haziran 2011, Erişim tarihi:26.02.2014'']</ref> İlk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir yıl kadar da bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi. <ref name=faktor301/>
1843’te [[Edirne]]li yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.<ref name=faktor301>[http://www.faktor301.com/2011/06/ermeni-edebiyatinin-unlu-mizah-ustasi-hagop-baronyan%E2%80%99in-120%E2%80%99inci-olum-yildonumu/ '''Ermeni Edebiyatının Ünlü Mizah Ustası Hagop Baronyan’ın 120. Ölüm Yıldönümü''', ''Faktor301 gazetesi, Yayın Tarihi: Haziran 2011, Erişim tarihi:26.02.2014'']</ref> İlk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir yıl kadar da bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi.<ref name=faktor301/>


1864’de İstanbul’a yerleşti. Sekreter, aktar, öğretmen olarak çeşitli işlerde çalıştı ve toplum hayatının değişik yönlerini gözleme fırsatı buldu. Hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.
1864’de İstanbul’a yerleşti. Sekreter, aktar, öğretmen olarak çeşitli işlerde çalıştı ve toplum hayatının değişik yönlerini gözleme fırsatı buldu. Hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.
39. satır: 39. satır:
Baronyan’ın tiyatroya olan yoğun ilgisi çok genç yaşlarda kendini gösterdi. İlk oyununu 1865’te kaleme aldı. Bu eser, [[Carlo Goldoni]]’nin [[İki Efendinin Uşağı]] adlı oyununun bir tür taklidi olan “''Yergu derov dzara mı''” adlı kısa bir farstı. Eser, yazarın ölümünden 20 yıl sonra 1911’de yayımlandı.
Baronyan’ın tiyatroya olan yoğun ilgisi çok genç yaşlarda kendini gösterdi. İlk oyununu 1865’te kaleme aldı. Bu eser, [[Carlo Goldoni]]’nin [[İki Efendinin Uşağı]] adlı oyununun bir tür taklidi olan “''Yergu derov dzara mı''” adlı kısa bir farstı. Eser, yazarın ölümünden 20 yıl sonra 1911’de yayımlandı.


İlk özgün komedisi olan “''Adamnapuyjn Arevelyan''”’ı (Şark Dişçisi) 1869’da yayımlandı. Baronyan’ın oyunun edebi niteliğinden tatmin olmadığı ve oyunun kopyalarını kitapçılardan kaldırttığı söylenir<ref name=Moliere>[http://sarkdiscisi.tr.gg/Moli-e2-re-Hakk%26%23305%3Bnda.htm Kevork B. Bardakjian, '''Baronyan'ın Moliere’e borcu''', ''Mimesis Tiyatro Çeviri Araştırma Dergisi, Sayı 17'']</ref> Görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı bu eser [[Aras Yayıncılık]] tarafından 2010 yılında basıldı.
İlk özgün komedisi olan “''Adamnapuyjn Arevelyan''”’ı (Şark Dişçisi) 1869’da yayımlandı. Baronyan’ın oyunun edebi niteliğinden tatmin olmadığı ve oyunun kopyalarını kitapçılardan kaldırttığı söylenir<ref name=Moliere>[http://sarkdiscisi.tr.gg/Moli-e2-re-Hakk%26%23305%3Bnda.htm Kevork B. Bardakjian, '''Baronyan'ın Moliere’e borcu''', ''Mimesis Tiyatro Çeviri Araştırma Dergisi, Sayı 17'']</ref> Görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı bu eser [[Aras Yayıncılık]] tarafından 2010 yılında basıldı.


Mükemmeliyetçi bir yazar olan Baronyan, 1872 yılında başladığı “''Şoğokortı''” (Dalkavuk) adlı eserini yarım bıraktı. Bu eseri bir başka büyük mizah yazarı olan [[Yervant Odyan]] tamamlamıştır.{{fact}}
Mükemmeliyetçi bir yazar olan Baronyan, 1872 yılında başladığı “''Şoğokortı''” (Dalkavuk) adlı eserini yarım bıraktı. Bu eseri bir başka büyük mizah yazarı olan [[Yervant Odyan]] tamamlamıştır.{{fact}}


1880-1881 yıllarında yayımlanan “''Medzabadiv muratsganner''”’de (Pek Muhterem Dilenciler) adlı hiciv romanında taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklandı; bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çekti.
1880-1881 yıllarında yayımlanan “''Medzabadiv muratsganner''”’de (Pek Muhterem Dilenciler) adlı hiciv romanında taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklandı; bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çekti.


Baronyan, son eseri "''Bağdasar Ağpar''”’ı 1886-1887’de hiciv dergisi Khigar’da bölümler halinde yayımlamıştır. Boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını eleştirdiği bu eser Ermeni komedi geleneğinin en popüler oyunlarından birisidir.<ref name=cankara/> Bağdasar Ağpar ve Medzabadiv muratsganner, Mayıs 2013’te yayımlanan “''Baronyan Oyunları''” adlı kitapta yer almıştır.<ref name=cankara> [http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=ve-karsinizda-baronyan-oyunlari&haberid=6296 Murat Cankara, '''Ve Karşınızda Baronyan Oyunları''', ''Agos gazetesi, 16.12.2013'']</ref>
Baronyan, son eseri "''Bağdasar Ağpar''”’ı 1886-1887’de hiciv dergisi Khigar’da bölümler halinde yayımlamıştır. Boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını eleştirdiği bu eser Ermeni komedi geleneğinin en popüler oyunlarından birisidir.<ref name=cankara/> Bağdasar Ağpar ve Medzabadiv muratsganner, Mayıs 2013’te yayımlanan “''Baronyan Oyunları''” adlı kitapta yer almıştır.<ref name=cankara>[http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=ve-karsinizda-baronyan-oyunlari&haberid=6296 Murat Cankara, '''Ve Karşınızda Baronyan Oyunları''', ''Agos gazetesi, 16.12.2013'']</ref>


Yazar 1887’de Khigar okurlarına yakında ''Çeyiz'' adında yeni bir komedi yayınlayacağının duyurusunu yaptıysa da bu komediyi hiçbir zaman yayınlamadı. Oyunun (sekiz sahne ve bazı bölümlerden oluşan) tamamlanmamış bir taslağı kağıtlarının arasında bulundu ve ölümünün ardından yayınlandı. <ref name=Moliere/>
Yazar 1887’de Khigar okurlarına yakında ''Çeyiz'' adında yeni bir komedi yayınlayacağının duyurusunu yaptıysa da bu komediyi hiçbir zaman yayınlamadı. Oyunun (sekiz sahne ve bazı bölümlerden oluşan) tamamlanmamış bir taslağı kağıtlarının arasında bulundu ve ölümünün ardından yayınlandı.<ref name=Moliere/>


Baronyon ilk üç oyununun halka sunmak istememişti; dördüncü eseri Bağdasar Ağpar tamamlandığında ise Ermeni tiyatrosu padişah [[II. Abdülhamit]]’in baskısı nedeniyle kapanmış bulunuyordu. Dolayısıyla oyunlarının hiçbirisi Baronyan yaşarken sahnelenmedi. Baronyan oyunları, 1890’larda popüler olmuşlardır.<ref name=Moliere/>
Baronyon ilk üç oyununun halka sunmak istememişti; dördüncü eseri Bağdasar Ağpar tamamlandığında ise Ermeni tiyatrosu padişah [[II. Abdülhamit]]’in baskısı nedeniyle kapanmış bulunuyordu. Dolayısıyla oyunlarının hiçbirisi Baronyan yaşarken sahnelenmedi. Baronyan oyunları, 1890’larda popüler olmuşlardır.<ref name=Moliere/>


=== Gazeteciliği ===
=== Gazeteciliği ===
Baronyan’ın gazetecilik yaşamı 1871’de "''Yeprad''"'da (Fırat) başyazar olması ile başladı. Gazeteciliği “''Meğu''” (Arı), “''Higar''” (Bilge) gazetelerinde sürdürdü.
Baronyan’ın gazetecilik yaşamı 1871’de "''Yeprad''"'da (Fırat) başyazar olması ile başladı. Gazeteciliği “''Meğu''” (Arı), “''Higar''” (Bilge) gazetelerinde sürdürdü.


20 Mart 1874′te ''Tiyatro'' adlı Türkçe mizah gazetesini; 6 Nisan 1874′te ise çift dilli bir yayın olan ve (Ermenice-Osmanlıca) ve Ermeni harfleriyle basılan “''Tadron''”’u da çıkarmaya başladı. Osmanlı’da yayımlanan dördüncü Türkçe mizah dergisi olan ve haftada iki kez çıkan dört sayfalık ‘Tiyatro’ (ilk ikisi [[Teodor Kasap]]’ın ‘[[Diyojen]]'i ve ‘Hayal’i, üçüncüsü ise Zakarya Efendi’nin ‘Latife’sidir) dergisinin tüm içeriğini Baronyan tarafından oluşturuluyordu.<ref name=agos>[http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=150-yil-sonra-tiyatro&haberid=6477 Fırat Güllü, '''“150 Yıl Sonra Tiyatro”''', ''Agos gazetesi, 22.01.2014'']</ref> Tadron, Ermeni cemaatine yönelik gündemin tartışıldığı ayrı bir mecra idi; hafta da iki gün yayınlanmaktaydı ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de içeriyordu. Her iki yayın da, 1877′ye kadar yaşamını sürdürebildi. Tiyatro Dergisi’nin 20 Mart 1874 - 12 Nisan 1875 tarihleri arasındaki sayılarının tıpkıbasımı kitap olarak yayımlanmıştır.<ref name=agos/> Baronyan’ın yayına hazırladığı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.
20 Mart 1874′te ''Tiyatro'' adlı Türkçe mizah gazetesini; 6 Nisan 1874′te ise çift dilli bir yayın olan ve (Ermenice-Osmanlıca) ve Ermeni harfleriyle basılan “''Tadron''”’u da çıkarmaya başladı. Osmanlı’da yayımlanan dördüncü Türkçe mizah dergisi olan ve haftada iki kez çıkan dört sayfalık ‘Tiyatro’ (ilk ikisi [[Teodor Kasap]]’ın ‘[[Diyojen]]'i ve ‘Hayal’i, üçüncüsü ise Zakarya Efendi’nin ‘Latife’sidir) dergisinin tüm içeriğini Baronyan tarafından oluşturuluyordu.<ref name=agos>[http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=150-yil-sonra-tiyatro&haberid=6477 Fırat Güllü, '''“150 Yıl Sonra Tiyatro”''', ''Agos gazetesi, 22.01.2014'']</ref> Tadron, Ermeni cemaatine yönelik gündemin tartışıldığı ayrı bir mecra idi; hafta da iki gün yayınlanmaktaydı ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de içeriyordu. Her iki yayın da, 1877′ye kadar yaşamını sürdürebildi. Tiyatro Dergisi’nin 20 Mart 1874 - 12 Nisan 1875 tarihleri arasındaki sayılarının tıpkıbasımı kitap olarak yayımlanmıştır.<ref name=agos/> Baronyan’ın yayına hazırladığı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.


=== Ölümü ===
=== Ölümü ===
Baronyan, 1891’de İstanbul Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nde tüberküloz hastalığından öldü. Naaşı, İstanbul Ermeni Mezarlığı'nda toprağa verildi; ancak mezar yeri belli değildir.
Baronyan, 1891’de İstanbul Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nde tüberküloz hastalığından öldü. Naaşı, İstanbul Ermeni Mezarlığı'nda toprağa verildi; ancak mezar yeri belli değildir.


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
71. satır: 71. satır:
[[Kategori:Osmanlı yazarları]]
[[Kategori:Osmanlı yazarları]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
[[Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler]]

Sayfanın 16.06, 7 Mayıs 2014 tarihindeki hâli

Hagop Baronyan
Doğum6 Ağustos 1843
Edirne, Osmanlı
Ölüm1891
İstanbul, Osmanlı
MeslekYazar, Editör, Eğitimci
MilliyetErmeni
VatandaşlıkOsmanlı
TürHiciv
Konusosyal, politika

Hagop Baronyan (d. 6 Ağustos 1843, Edirne – ö. 1891, İstanbul), Osmanlı gazeteci, oyun ve mizah yazarı.

Osmanlı ve Ermeni tiyatrosunda önemli yeri olan bir oyun yazarıdır. “Ermenilerin Molieri” olarak bilinir.[1] Osmanlı Devleti’nde yayımlanan ilk Türkçe mizah dergilerinden birisi olan “Tiyatro”’yu çıkarmıştır.

İstanbul yaşamını tüm yönleriyle ele alan, toplumsal kuruluşları, aydını, din adamını, tüccarı, hekimi, aile yapısını, çarşıyı, özellikle cemaatine mensup kişileri acımasızca eleştiren yazılarıyla tanınır[2]

Yaşamı

1843’te Edirneli yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[2] İlk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir yıl kadar da bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi.[2]

1864’de İstanbul’a yerleşti. Sekreter, aktar, öğretmen olarak çeşitli işlerde çalıştı ve toplum hayatının değişik yönlerini gözleme fırsatı buldu. Hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.

Yazarlığı

Baronyan’ın tiyatroya olan yoğun ilgisi çok genç yaşlarda kendini gösterdi. İlk oyununu 1865’te kaleme aldı. Bu eser, Carlo Goldoni’nin İki Efendinin Uşağı adlı oyununun bir tür taklidi olan “Yergu derov dzara mı” adlı kısa bir farstı. Eser, yazarın ölümünden 20 yıl sonra 1911’de yayımlandı.

İlk özgün komedisi olan “Adamnapuyjn Arevelyan”’ı (Şark Dişçisi) 1869’da yayımlandı. Baronyan’ın oyunun edebi niteliğinden tatmin olmadığı ve oyunun kopyalarını kitapçılardan kaldırttığı söylenir[3] Görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı bu eser Aras Yayıncılık tarafından 2010 yılında basıldı.

Mükemmeliyetçi bir yazar olan Baronyan, 1872 yılında başladığı “Şoğokortı” (Dalkavuk) adlı eserini yarım bıraktı. Bu eseri bir başka büyük mizah yazarı olan Yervant Odyan tamamlamıştır.[kaynak belirtilmeli]

1880-1881 yıllarında yayımlanan “Medzabadiv muratsganner”’de (Pek Muhterem Dilenciler) adlı hiciv romanında taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklandı; bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çekti.

Baronyan, son eseri "Bağdasar Ağpar”’ı 1886-1887’de hiciv dergisi Khigar’da bölümler halinde yayımlamıştır. Boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını eleştirdiği bu eser Ermeni komedi geleneğinin en popüler oyunlarından birisidir.[4] Bağdasar Ağpar ve Medzabadiv muratsganner, Mayıs 2013’te yayımlanan “Baronyan Oyunları” adlı kitapta yer almıştır.[4]

Yazar 1887’de Khigar okurlarına yakında Çeyiz adında yeni bir komedi yayınlayacağının duyurusunu yaptıysa da bu komediyi hiçbir zaman yayınlamadı. Oyunun (sekiz sahne ve bazı bölümlerden oluşan) tamamlanmamış bir taslağı kağıtlarının arasında bulundu ve ölümünün ardından yayınlandı.[3]

Baronyon ilk üç oyununun halka sunmak istememişti; dördüncü eseri Bağdasar Ağpar tamamlandığında ise Ermeni tiyatrosu padişah II. Abdülhamit’in baskısı nedeniyle kapanmış bulunuyordu. Dolayısıyla oyunlarının hiçbirisi Baronyan yaşarken sahnelenmedi. Baronyan oyunları, 1890’larda popüler olmuşlardır.[3]

Gazeteciliği

Baronyan’ın gazetecilik yaşamı 1871’de "Yeprad"'da (Fırat) başyazar olması ile başladı. Gazeteciliği “Meğu” (Arı), “Higar” (Bilge) gazetelerinde sürdürdü.

20 Mart 1874′te Tiyatro adlı Türkçe mizah gazetesini; 6 Nisan 1874′te ise çift dilli bir yayın olan ve (Ermenice-Osmanlıca) ve Ermeni harfleriyle basılan “Tadron”’u da çıkarmaya başladı. Osmanlı’da yayımlanan dördüncü Türkçe mizah dergisi olan ve haftada iki kez çıkan dört sayfalık ‘Tiyatro’ (ilk ikisi Teodor Kasap’ın ‘Diyojen'i ve ‘Hayal’i, üçüncüsü ise Zakarya Efendi’nin ‘Latife’sidir) dergisinin tüm içeriğini Baronyan tarafından oluşturuluyordu.[5] Tadron, Ermeni cemaatine yönelik gündemin tartışıldığı ayrı bir mecra idi; hafta da iki gün yayınlanmaktaydı ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de içeriyordu. Her iki yayın da, 1877′ye kadar yaşamını sürdürebildi. Tiyatro Dergisi’nin 20 Mart 1874 - 12 Nisan 1875 tarihleri arasındaki sayılarının tıpkıbasımı kitap olarak yayımlanmıştır.[5] Baronyan’ın yayına hazırladığı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.

Ölümü

Baronyan, 1891’de İstanbul Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nde tüberküloz hastalığından öldü. Naaşı, İstanbul Ermeni Mezarlığı'nda toprağa verildi; ancak mezar yeri belli değildir.

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Sami Mert Eğilmezer, "Ermenilerin Moliere'i" Hagop Baronyan (1843-1891), Yayın tarihi: 25.11.2012, Erişim tairhi:26.02.2014
  2. ^ a b c Ermeni Edebiyatının Ünlü Mizah Ustası Hagop Baronyan’ın 120. Ölüm Yıldönümü, Faktor301 gazetesi, Yayın Tarihi: Haziran 2011, Erişim tarihi:26.02.2014
  3. ^ a b c Kevork B. Bardakjian, Baronyan'ın Moliere’e borcu, Mimesis Tiyatro Çeviri Araştırma Dergisi, Sayı 17
  4. ^ a b Murat Cankara, Ve Karşınızda Baronyan Oyunları, Agos gazetesi, 16.12.2013
  5. ^ a b Fırat Güllü, “150 Yıl Sonra Tiyatro”, Agos gazetesi, 22.01.2014
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hagop_Baronyan&oldid=14375616" sayfasından alınmıştır