Çeçenistan sayfasının kaynağını görüntüle

{{Rusya Federasyonu idari birimi bilgi kutusu
|birimin_adı      = Çeçenistan Cumhuriyeti
|rusça_adı        = Чеченская Республика
|diğer_dildeki_adı= Нохчийн Республика/Noxçiyn Respublik
|harita           = Map of Chechnya in Russia.svg
|harita_boyutu    = 200
|harita_altı      = Çeçenistan
|bayrak_resmi     = Flag_of_the_Chechen_Republic.svg
|bayrak_açıklama  = [[Çeçenistan bayrağı|Bayrak]]
|arma_resmi       = Coat_of_arms_of_Chechnya.svg
|arma_açıklama    = Arma
|milli_marş       = [[Şatlakhan İlli]]<br/>[[Dosya:Гимн Чеченской Республики.ogg]]
|başkent          = [[Grozni]]
|yönetici_tipi    = Cumhurbaşkanı
|yönetici_adı     = [[Ramazan Kadirov]]
|yasama_organı    = 
|temel_kanun_tipi = 
|temel_kanun_adı  = 
|yüzölçüm         = 17500
|yüzölçüm_kaynak  = 
|yüzölçüm_sırası  = 30
|nüfus            = 1324767
|nüfus_kaynak     = 
|nüfus_tarih      = 2013
|nüfus_sırası     = 38
|şehir_nüfusu     = 
|köy_nüfusu       = 
|dil              = [[Çeçence]], [[Rusça]]
|kuruluş_tarihi   = 3 Temmuz 1991
|kodu             = 95
|ISO              = 
|internet_sayfası = [http://chechnya.gov.ru/ chechnya.gov.ru]
}}
[[Dosya:Map of Chechnyatr.png|küçükresim|upright=1.14]]
'''Çeçenistan''' ({{dil|ru|Чечня́|Chechnyá|p=tɕɪˈtɕnʲa}}; {{dil|ce|Нохчийчоь}}, {{transl|ce|Noxçiyçö}}), resmî adıyla '''Çeçen Cumhuriyeti''' ({{dil|ru|Чече́нская Респу́блика|Chechénskaya Respúblika|p=tɕɪˈtɕɛnskəjə rʲɪˈspublʲɪkə}}; {{dil|ce|Нохчийн Республика}}, {{transl|ce|Noxçiyn Respublika}}), yaygın olarak bilinen şekliyle '''Çeçenya''', [[Rusya|Rusya Federasyonu]]'nun [[Rusya'nın federal bölümleri|federal bölgelerinden]] ([[Rusya'nın cumhuriyetleri|cumhuriyet]]) birisidir.

[[Kuzey Kafkasya]]'da, [[Hazar Denizi]]'ne {{Dönüştürme|100|km|mi}} uzaklıkta bulunur.<ref>[http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/chechnya.htm Chechnya: The World Atlas] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131106065310/http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/chechnya.htm |tarih=6 Kasım 2013 }} Retrieved on April 24, 2013</ref> Cumhuriyetin [[başkent]]i [[Grozni]] şehridir. {{İtibarıyla|2010}} Cumhuriyetin nüfusu 1.268.989 kişidir.<ref name="2010Census4">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>

1991'de [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın ardından [[Çeçen-İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] iki bölüme ayrıldı: [[İnguşetya|İnguşetya Cumhuriyeti]] ve Çeçen Cumhuriyeti. Çeçen Cumhuriyeti, bağımsızlık arayan [[İçkerya Çeçen Cumhuriyeti]]'ni ilan etti. Rusya'ya karşı gerçekleştirdiği [[Birinci Çeçen Savaşı]]'nın ardından Çeçenistan, [[İçkerya Çeçen Cumhuriyeti]] olarak ''[[De facto|fiilen]]'' bağımsızlık kazandı. [[İkinci Çeçen Savaşı]] sırasında Rusya Federasyonu kontrolü yeniden sağlandı. O zamandan beri sistematik bir yeniden yapılanma ve yeniden inşa süreci yaşansa da ülkenin dağlık kesimlerinde ve güney bölgelerinde 2019 yılına kadar [[Kuzey Kafkasya'da çatışmalar|düzensiz çatışmalar]] devam etti.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/332503/|başlık=Три человека стали жертвами вооруженного конфликта на Северном Кавказе с 25 февраля по 3 марта|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|çalışma=Кавказский Узел|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190402221308/https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/332503/|arşivtarihi=2 Nisan 2019|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.chechensinsyria.com/?p=25354|başlık=Imarat Kavkaz in Syria splits more after Abdul AzizKBK ouster|erişimtarihi=10 Haziran 2017|tarih=12 Mayıs 2017|çalışma=From Chechnya to Syria|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170605091051/http://www.chechensinsyria.com/?p=25354|arşivtarihi=5 Haziran 2017|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://ria.ru/defense_safety/20170207/1487310587.html |başlık=Абдулатипов заявил об уничтожении всех террористических групп в Дагестане |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180711022132/https://ria.ru/defense_safety/20170207/1487310587.html |arşivtarihi=11 Temmuz 2018 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.tvc.ru/news/show/id/68439 |başlık=Евкуров: терроризм в Ингушетии побежден |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170408145850/http://www.tvc.ru/news/show/id/68439 |arşivtarihi=8 Nisan 2017 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/288638/ |başlık=МВД объявило об отсутствии боевиков в Кабардино-Балкарии |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200730140348/https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/288638/ |arşivtarihi=30 Temmuz 2020 |ölüurl=evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/293704/|başlık=Кавказский Узел|erişimtarihi=8 Aralık 2018|arşivtarihi=21 Ocak 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190121064055/https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/293704/|ölüurl=evet}}</ref>

== Tarihi ==

=== Çeçenya nüfusunun kökeni ===
11. yüzyıl [[Gürcistan]] tarihçisi [[Leonti Mroveli]]'ye göre, Kafkas kelimesi [[Vaynahlar]]ın atası [[Kavkazos]]'tan türetilmiştir.<ref>The work of Leonti Mroveli: "The history of the Georgian Kings"dealing with the history of Georgia and the [[Caucasus]] since ancient times to the 5th century AD, is included in medieval code of Georgian annals "Kartlis Tskhovreba".</ref> [[Ilia Eyalet Üniversitesi]]'nden George Ançabadze'ye göre{{Ksöz|Leonti Mroveli tarafından hazırlanan şecere tablosuna göre, [[Vaynahlar]]ın efsanevi atası "Kavkazos", dolayısıyla [[Çeçenler]]in ve [[İnguşlar]]ın atalarını simgeleyen eski Gürcü yazılı kaynaklarında bir araya gelen etnik kökenlerden biri olan Kavkasyanların adı dikkat çekicidir. Yukarıdakilerden de anlaşılacağı gibi, Vaynahlar, en azından adıyla, Gürcü tarihi geleneğinde tüm Kafkasyalıların (Kafkasya – Kavkas – Kavkasyalılar) en "Kafkas" halkı olarak sunulmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.eng.kavkaz-uzel.ru/articles/1887/ |başlık=Caucasian Knot &#124; An Essay On the History of the Vainakh People. On the origin of the Vainakhs |yayıncı=Eng.kavkaz-uzel.ru |erişimtarihi=3 Kasım 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20131203003606/http://eng.kavkaz-uzel.ru/articles/1887/ |arşivtarihi=3 Aralık 2013 |ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.circassianworld.com/pdf/The_Vainakhs_George_Anchabadze.pdf |başlık=Microsoft Word – 4C04B861-0826-0853BD.doc |erişimtarihi=3 Kasım 2012 |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120225132940/https://www.circassianworld.com/pdf/The_Vainakhs_George_Anchabadze.pdf |arşivtarihi=25 Şubat 2012 |df=mdy }}</ref>|sign=|kaynak=}}

Amerikalı dilbilimci Johanna Nichols, "Kafkasya bölgesinin modern halkı [[Bereketli Hilal]]'in eski çiftçileri ile iletişim kurmak için bir dil kullandı" demektedir ve araştırması "bölgenin çiftçilerinin ön-Nah-Dağıstanlılar olduğunu" öne sürmektedir. Nichols, "[[Kuzeydoğu Kafkas dilleri|Nah-Dağıstan dilleri]], Batı medeniyetine yol açan kültürel ve dilsel topluluğun doğrudan devamına en yakın şeydir" sonucunu ortaya koymaktadır. [[Utah Üniversitesi]]'nden Henry Harpending'in araştırmaları, Nichols'un görüşlerini desteklemektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.sciencemag.org/content/288/5469/1158.full?sid=b73d602d-8965-4c4a-90ba-26a04c20dab7|başlık=Peering Into the Past, With Words|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160108051001/http://www.sciencemag.org/content/288/5469/1158.full?sid=b73d602d-8965-4c4a-90ba-26a04c20dab7|arşivtarihi=8 Ocak 2016|ölüurl=hayır}};Bernice Wuethrich, "Science" 2000: Vol. 288 no. 5469 p. 1158</ref>

=== Tarih öncesi ===
[[Dosya:Colton,_G.W._Turkey_In_Asia_And_The_Caucasian_Provinces_Of_Russia._1856_(A).jpg|küçükresim|1855 Türkiye ve Kuzey Kafkasya Atlas Haritası. Amerikalı haritacı J. H. Colton'un haritası. Sağ üst köşede Çeçenya, Çeçen şehirleri ile Gelia olarak etiketlendi: Grosnaja ([[Grozni]]), Basdet ve Leşistan şehirleri: Andi, Metiro.]]
Kezanoi Gölü yakınlarında M. Ö. 40.000'e kadar uzanan insan yerleşiminin izleri bulundu. Mağara resimleri, eserler ve diğer arkeolojik kanıtlar, bölgenin yaklaşık 8.000 yıl boyunca sürekli yerleşim gördüğünü işaret etmektedir.<ref name="chechhand2">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=PnjAlei9fe0C&pg=PA110&lpg=PA110&dq=Deela-Malkh|başlık=The Chechens: a handbook|erişimtarihi=14 Ağustos 2009|tarih=1 Mart 2005|basım=1.|sayfa=110|yayıncı=Routledge|isbn=978-0-415-32328-4|soyadı=Jaimoukha|ad=Amjad M.}}</ref> Bu yerleşim yerlerinde yaşayan insanlar araç-gereçler, ateş, hayvan derilerinden yapılma kıyafetler kullandılar.<ref name="chechhand">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=PnjAlei9fe0C&pg=PA110&lpg=PA110&dq=Deela-Malkh|başlık=The Chechens: a handbook|erişimtarihi=14 Ağustos 2009|tarih=1 Mart 2005|sürüm=1st|sayfa=110|yayıncı=Routledge|isbn=978-0-415-32328-4}}</ref>

Kafkasya [[Orta Taş Çağı|Epipaleolitik]] ve erken Kafkas Neolitik döneminde, bölgede [[tarım]]a, [[sulama]]ya ve hayvanların evcilleştirilmesine başlandı.<ref name="science">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/288/5469/1158|başlık=Peering Into the Past, With Words|yazarlar=Bernice Wuethrich|tarih=19 Mayıs 2000|sayı=5469|sayfa=1158|çalışma=[[Science (dergi)|Science]]|cilt=288|doi=10.1126/science.288.5469.1158|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090222054907/http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/288/5469/1158|arşivtarihi=22 Şubat 2009|ölüurl=hayır |issn=0036-8075 }}</ref> Modern zamanlarda keşfedilen Ali-Yurt ve [[Magas]] yakınlarındaki yerleşimlerde taştan aletler ortaya çıktı: taş baltalar, cilalı taşlar, taş bıçaklar, delikli taşlar, kil tabaklar vb. Ovalarda kil tuğladan yapılmış yerleşim yerleri tespit edildi. Dağlarda taştan duvarlarla çevrili yerleşim yerleri vardı; bazıları M. Ö. 8000 yılına kadar tarihlenmektedir.<ref name="Kodzoev">{{Kitap kaynağı|başlık=History of Ingush nation}}</ref> Bu dönem aynı zamanda tekerleğin icadını (M. Ö. 3000), biniciliği, metal işlemeciliğini (bakır, altın, gümüş, demir), tabak, zırh, hançer, bıçak, ok uçları vb. yapımını da gördü. Nasare-Cort, Muzhichi, Ja-E-Bortz (Surkha-khi olarak da bilinir), Abbey-Gove ([[Nazran]] veya Nasare olarak da bilinir) yakınlarında tarihî eserler bulundu.

=== İmparatorluk öncesi dönem ===
900-1200 yılları arasında Kafkasya'nın merkezindeki krallık [[Alanya Krallığı|Alanya]] ve Noble Alanya ([[Rusça]]: Царственные Аланы) olarak ikiye ayrıldı. Alman bilim adamı [[Peter Simon Pallas]], İnguş halkının (Kist) doğrudan [[Alanya Krallığı|Alanya]]'dan gelenler olduğuna inanıyordu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.ingushetiya.ru/article/95.html|başlık=Ингушетия.Ru • Авторские Материалы|erişimtarihi=14 Mart 2014|arşivtarihi=17 Şubat 2008|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080217060433/http://www.ingushetiya.ru/article/95.html|ölüurl=evet}}</ref> 1239'da, [[Alanya Krallığı|Alanya]]'nın başkenti Magas ve Kuzey [[Kafkasya halkları|Kafkasya]] yaylalarının, uluslarının ve kabilelerinin birleşimi olan Alan Konfederasyonu [[Batu Han]] ([[Moğollar|Moğol]] lideri ve [[Cengiz Han]]'ın torunu) tarafından tahrip edildi. "Magas, 1239'un başında Batu Han'ın orduları tarafından tahrip edildi. Tarihsel olarak Magas, [[İnguşetya]]'nın yeni başkentinin şu anda inşa edildiği yaklaşık olarak aynı yerde bulunuyordu."- D. V. Zayats.<ref name="Geography">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://geo.1september.ru/2001/11/4.htm|başlık=Maghas – "The Sun City" – New Capital of Ingushetia|arşivtarihi=2 Mayıs 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130502001233/http://geo.1september.ru/2001/11/4.htm|yazarlar=D.V.Zayats|yıl=2001|erişimtarihi=12 Ekim 2020|ölüurl=evet}}</ref>

1300-1400'de [[Alanlar]], [[Timur]], [[Toktamış Han|Toktamış]] arasında sık sık savaşlar gerçekleşti ve [[Terek Irmağı Muharebesi]] ile çatışmalar doruğa ulaştı. Alan kabileleri, dağları işgalcilerden koruyan kaleler, surlar ve savunma duvarları inşa etti. Ova kabilelerinin bir kısmı Moğollar tarafından işgal edildi. Moğollara karşı isyan başladı.

1991 yılında Ürdünlü tarihçi Abdul-Ghani Khassan, Alanya'nın Çeçenistan ve İnguşetya'da olduğunu iddia eden eski Arap metinlerinin bir kopyasını ve Alanya'nın Nohço (Çeçen) kabilesinden olduğunu iddia eden Alanyalı tarihçi Azdin Vazzar'ın (1395-1460) belgesini yayımladı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.chechenews.com/developments/1013-1.html|başlık=Аланский историк из чеченцев|erişimtarihi=14 Mart 2014|arşivtarihi=30 Aralık 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131230233502/http://www.chechenews.com/developments/1013-1.html|tarih=29 Ağustos 2010|yayıncı=Chechenews.com|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.95live.ru/world-history/alan-historian.html|başlık=Аланский историк|erişimtarihi=14 Mart 2014|yayıncı=95live.ru|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140715194351/http://www.95live.ru/world-history/alan-historian.html|arşivtarihi=15 Temmuz 2014|ölüurl=evet}}</ref>

16. yüzyıl, Kafkasya'ya ilk Rus müdahalesine tanık oldu.<ref name=":0">Ezgi Köse, [https://www.academia.edu/9869005/%C3%87E%C3%87EN%C4%B0STAN_B%C4%B0R_VAR_OLMA_M%C3%9CCADELES%C4%B0 Çeçenistan: Bir var olma mücadelesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210111120025/https://www.academia.edu/9869005/%C3%87E%C3%87EN%C4%B0STAN_B%C4%B0R_VAR_OLMA_M%C3%9CCADELES%C4%B0 |tarih=11 Ocak 2021 }}, Gazi Üniversitesi, 2012</ref> 1558'de Kabardey Temruko, [[Vaynahlar|Vaynah]] kabilelerine karşı [[IV. İvan|Korkunç İvan]]'dan yardım isteyen elçilerini Moskova'ya gönderdi. [[IV. İvan|Korkunç İvan]], Temruko'nun kızı [[Mariya Temryukovna|Maria Temryukovna]] ile evlendi. Orta Kafkasya'da genişleyen [[Rusya Çarlığı|Rus Çarlığı]] saldırgan [[Vaynahlar|Vaynah]] işgalcilerine karşı zemin kazanmak için bir ittifak kurdu. Çeçenistan, Kuzey Kafkasya'da 15. yüzyıldan beri sürekli olarak dış yönetimle savaşan bir milletti. Çeçenler, sonraki birkaç yüzyıl içinde [[Sünnilik|İslam]]'ın Rus işgaline karşı direnişle ilişkilendirilmesi nedeniyle Sünni İslam'a geçmeye başladı.<ref name="tsaroieva">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=J1qtAWyeYOEC|başlık=Anciennes croyances des Ingouches et des Tchétchènes: peuples du Caucase du Nord|dil=Fransızca|yer=Paris|yayıncı=Maisonneuve et Larose|yıl=2005|isbn=978-2-7068-1792-2|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200727203005/https://books.google.com/books?id=J1qtAWyeYOEC|arşivtarihi=27 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="ilyasov">{{Kitap kaynağı|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001860/186004E.pdf|başlık=The Diversity of the Chechen Culture: From Historical Roots to the Present|yayıncı=UNESCO Educational, Scientific and Cultural Organization|yıl=2009|isbn=978-5-904549-02-2|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171011195738/http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001860/186004E.pdf|arşivtarihi=11 Ekim 2017|ölüurl=evet}}</ref>

Rus işgaline karşı ilk direniş [[İmam Mansur|Şeyh Mansur]] (1750-1794) adında bir Nakşibendi imamı tarafından örgütlendi.<ref name=":0" /> Şeyh Mansur, 1784'te geleneksel yönetim tarzını bırakıp şeriatı uygulamaya başladı, tütün ve kahve içimini yasakladı, Ruslarla evlenilmemesi gerektiğini söyledi.<ref name=":1">Diyanet İslam Ansiklopedisi, [http://www.fizan.net/seyh-mansur.html Şeyh Mansur maddesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170222015128/http://www.fizan.net/seyh-mansur.html |tarih=22 Şubat 2017 }}, Cilt 39 Sayfa 60</ref> Rus ordusuna karşı savaşın kutsal bir savaş (cihat) olduğunu ilan etti ve imamların öncülüğünde müritlerin toplandığı bu harekete [[müridizm]] adı verildi.<ref name=":0" /> Mansur'un mucizeleri ile ilgili rivayetler arttı ve Osmanlı topraklarında dahi etkili oldu. Örneğin Antep ulemasından Seyyid Halif Edendi'nin 200 talebesiyle ona katıldı.<ref name=":1" /> Rus ordusuna karşı beş ay direniş gösteren Mansur, 1791'de kendi köyü Anapa'da yakalandı ve St. Petersburg'a getirilip hapsedildi. Nisan 1794'te hapiste öldü.<ref>Çeçen Cumhuriyeti İçkerya Türkiye Fahri Konsolosluğu, [http://ickerya.com/cecenya/tarih/ Tarih sayfası] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160921193217/http://ickerya.com/cecenya/tarih/ |tarih=21 Eylül 2016 }}</ref>

Mansur'un ölümü ile Müridizm hareketi bitmedi, Gazi Muhammed ve Mücahit Hamza hareketi devam ettirdi. Mürit hareketinin üçüncü evresinde [[Şeyh Şamil]] hareketin liderliğine geçti.<ref name=":0" />

=== İmparatorluk hakimiyeti ===
[[Dosya:Captured_Imam_Shamil_before_the_commander-in-chief_Prince_Bariatinsky_on_25_August_1859.jpg|küçükresim|1859'da Rus general Baryatinsky'ye teslim olan Çeçenya ve Dağıstanlı [[Şeyh Şamil]]; Theodor Horschelt tablosu.]]
[[Dosya:Karte_des_Kaukasischen_Isthmus_-_Entworfen_und_gezeichnet_von_J-Grassl_-_1856.jpg|küçükresim|Kafkas [[Kıstak|Kıstağı]] Haritası J. Grassl, 1856.]]
[[Dosya:Наибы.jpg|sağda|küçükresim|Çeçen topçular.]]
[[I. Petro]], [[Rus-İran Savaşı (1722-1723)|Rusya-İran Savaşı (1722-1723)]] başladıktan sonra, ilk olarak Safevî İran'ına rağmen Rusya'nın [[Kafkasya]] ve [[Hazar Denizi]]'ndeki siyasi etkisini artırmaya çalıştı. Çeçen tarihinde kayda değer bir gelişme olan bu Rus-İran Savaşı, İmparatorluk Rusyası ile [[Vaynahlar]] arasındaki ilk askeri karşılaşmayı anımsatmaktadır. Rus güçleri birkaç yılda Kafkasya topraklarının çoğunu İran'dan almayı başardı.<ref name="books.google.nl1">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=IGj4B1rdcu0C&pg=PA53&dq=russo+persian+war+1722+vainakh|başlık=The Insurgency in Chechnya and the North Caucasus: From Gazavat to Jihad|erişimtarihi=25 Aralık 2014|yıl=2010|isbn=9780313386343|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200727204830/https://books.google.com/books?id=IGj4B1rdcu0C&pg=PA53&dq=russo+persian+war+1722+vainakh|arşivtarihi=27 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

Ruslar, Hazar koridorunun kontrolünü ele geçirip İran yönetimindeki [[Dağıstan]]'a doğru ilerlerken, Petro'nun kuvvetleri dağ kabileleri ile karşılaştı. Petro onları bastırmak için bir süvari kuvveti gönderdi, ancak Çeçenler onları bozguna uğrattı.<ref name="books.google.nl1"/> 1732'de Rusya, Kafkasya'nın çoğunu o dönemde [[Nadir Şah]] liderliğindeki [[İran]]'a geri verdikten sonra, Reşt Antlaşması'nın ardından Rus birlikleri, [[Argun Nehri (Kafkasya)|Argun Nehri]] kıyısındaki Çeçen-aul adlı bir köyde Çeçenlerle tekrar çatışmaya girdi. Ruslar tekrar yenilgiye uğratıldı ve geri çekildi, ancak bu savaş, Nohçi'nin nasıl "Çeçenler" olarak anıldığına dair uydurma hikâyenin kökeni olmalıdır. Çünkü, Çeçen adı 1692'den beri zaten kullanılıyordu.

1555'ten beri aralıklı olarak Pers egemenliği altında bulunan, 1783'te [[II. Erekle]] liderliğindeki [[Kartli-Kaheti Krallığı]]'ndan olan doğu Gürcüleri ve Rusya, [[Georgiyevsk Antlaşması|Georgievsk Antlaşması]]'nı imzaladılar. Bu anlaşmaya göre, Kartli-Kaheti Rusya'nın himayesine girdi ve Gürcistan [[Kaçar Hanedanı|İran]]'a olan bağımlılığını reddetti.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=dUHhTPdJ6yIC&pg=PT273&lpg=PT273&dq=agha+mohammad+khan+conquer+georgia|başlık=Iran at War: 1500–1988|erişimtarihi=25 Aralık 2014|tarih=20 Aralık 2011|isbn=9781780962214|df=mdy|soyadı1=Farrokh|ad1=Kaveh|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150320174036/http://books.google.com/books?id=dUHhTPdJ6yIC|arşivtarihi=20 Mart 2015|ölüurl=hayır}}</ref> Rus İmparatorluğu [[Kafkasya]]'daki nüfuzunu artırmak ve Kartli ve [[Güney Kafkasya|Transkafkasya]]'nın Pers ve Türkiye'ye karşı gerçekleştirdiği savaşlarında yararlı olduğunu düşündüğü diğer azınlık Hristiyan bölgeleriyle arasındaki iletişimi sağlamak için Kuzey Kafkas Dağları'nı ele geçirmeye başladı. Rus İmparatorluğu zaferlerini meşrulaştırmak için Hristiyanlığı kullandı ve Nah kabilelerini "haydut" olarak gören ve Çarlıktan kurtuluş dini olarak kendisini konumlandırdığı için bölgede İslam'ın geniş çapta yayılması hız kazandı.<ref name="ling1">{{Web kaynağı|url=http://linguistics.berkeley.edu/~ingush/ingush_people.html|başlık=The Ingush People|erişimtarihi=14 Mart 2014|tarih=28 Kasım 1992|yayıncı=Linguistics.berkeley.edu|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131122070246/http://linguistics.berkeley.edu/~ingush/ingush_people.html|arşivtarihi=22 Kasım 2013|ölüurl=evet}}</ref> İsyan, diğer Kuzey Kafkas kabilelerinin tereddütlü askeri desteğiyle bir Çeçen [[Nakşibendilik|Nakşibendi]] ([[Tasavvuf|Sufi]]) şeyhi olan [[İmam Mansur|Mansur Uşurma]] tarafından yönetildi. Mansur, [[şeriat]] hukuku altında bir [[Güney Kafkasya|Transkafkasya]] İslam devleti kurmayı amaçlıyordu ancak bunu başaramadı.

[[1804-1813 Rus-İran Savaşı|Rus-İran Savaşı (1804-1813)]] ve bunun sonucu olan [[Gülistan Antlaşması]]'nın ardından, Dağıstan'ın, [[Azerbaycan]]'ın büyük bir kısmının ve Gürcistan'ın İran tarafından Rusya'ya zorla bırakılmasının ardından Rusya, Kafkasya'daki topraklarını önemli ölçüde genişletti.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=Ey63iJcVvbMC&pg=PA56&dq=treaty+of+gulistan+azerbaijan+dagestan|başlık=Russian Imperialism: Development and Crisis|erişimtarihi=25 Aralık 2014|yıl=1998|isbn=9780275964818|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201015003324/https://books.google.com/books?id=Ey63iJcVvbMC&pg=PA56&dq=treaty+of+gulistan+azerbaijan+dagestan|arşivtarihi=15 Ekim 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Birkaç yıl sonra, [[1826-1828 İran-Rus Savaşı|1826]]'da başlayan ve [[1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı|1828]]'de [[Türkmençay Antlaşması]] ile sona eren İran'a karşı başarılı bir Kafkasya Savaşı ve 1828'de [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Türkiyesi]]'ne karşı başarılı geçen bir savaş, Rusya'nın [[Kuzey Kafkasya]] yerlilerini bastırmak için ordusunun çok daha büyük bir bölümünü kullanmasına olanak sağladı.

[[Vaynahlar|Nah]] kabilelerinin direnişi hiçbir zaman sona ermedi ve 1834'ten 1859'a kadar Ruslara karşı savaşan yeni bir Müslüman-[[Avarlar (Kafkasya halkı)|Avar]] komutanı olan [[Şeyh Şamil|İmam Şamil]] için verimli bir zemin hazırladı (bkz. [[Mürid Savaşı]]). 1859'da Şamil, Aul Gunib'de Ruslar tarafından yakalandı. Şamil, bir kolu, bir gözü ve bir bacağı olan bir Çeçen olan Boysangur Benoiski'yi<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=tO--iigYIes|başlık=человек из камня БАЙСАНГУР БЕНОЕВСКИЙ|erişimtarihi=14 Mart 2014|tarih=10 Aralık 2010|yayıncı=YouTube|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140618070820/http://www.youtube.com/watch?v=tO--iigYIes|arşivtarihi=18 Haziran 2014|ölüurl=hayır}}</ref> Gunib'de komuta sorumlusu olarak bıraktı. Benoiski kuşatmayı yarıp geçti ve Ruslar tarafından yakalanıp öldürülene kadar iki yıl boyunca Rusya ile savaşmaya devam etti. Rus çarı, Şamil'in canını bağışlayarak Kuzey Kafkasya'daki direnişin duracağını umuyordu ama direniş durmadı. Rusya, Nah yerleşimlerini yok ederek ve ovalarda Kazak savunma hatları inşa ederek bir sömürge taktiği kullanmaya başladı. Kazaklar, yenilgiden yenilgiye uğradı ve sürekli olarak yiyeceklerini ve silahlarını çalan dağcılar tarafından saldırıya uğradılar.

Çarlık rejimi, 1860'ların sonunda farklı bir yaklaşım kullandı. Çeçenlere ve İnguşlara Kafkasya'dan ayrılıp [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na göç etmelerini teklif ettiler (bkz. [[Çerkes Sürgünü|Muhacir (Kafkasya)]]). Sürgün sırasında Çeçenlerin ve İnguşların yaklaşık %80'inin Kafkasya'yı terk ettiği tahmin edilmektedir. Bu, açık savaştan isyancı savaşa giden direnişi zayıflattı. 19. yüzyılın sonunda Çeçen direnişçilerden biri de Çeçen [[Abrek]] Zelimhan Guşmazukayev ve onun silah arkadaşı İnguş Abrek Sulom-Beck Sagopşinski idi. İkisi birlikte, çoğunlukla İnguşetya ve Çeçenistan'da, Rus askeri konvoylarını, hükûmet darphanelerini ve hükûmet sonrası hizmeti taciz eden küçük birimler oluşturdular. İnguşlar Zelimhan'ı teslim etmeyi reddettiğinde İnguş-aul Kek tamamen yakıldı. Zelimhan, 20. yüzyılın başında öldürüldü. Nah kabileleri ile Rusya arasındaki savaş, Nah'ın [[Anton Denikin]]'e ve ardından [[Sovyetler Birliği]]'ne karşı mücadelesini gören [[Rus Devrimi (1917)|Rus Devrimi]] döneminde yeniden su yüzüne çıktı.

21 Aralık 1917'de [[İnguşetya]], Çeçenistan ve [[Dağıstan]] Rusya'dan bağımsızlık ilan ettiler ve tek bir devlet kurdular: "Kuzey Kafkasya'nın Birleşik Dağ Sakinleri" ([[Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti|Kuzey Kafkasya'nın Dağlık Cumhuriyeti]] olarak da bilinir), büyük dünya güçleri tarafından tanındı. Yeni devletin başkenti Temir-Han-Şura'ya (Dağıstan) taşındı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://1900.ethnia.org/polity.php?ASK_CODE=KC__&ASK_YY=1919&ASK_MM=05&ASK_DD=07&SL=en|başlık=Archived copy|erişimtarihi=8 Şubat 2014|arşivtarihi=22 Şubat 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140222101340/http://1900.ethnia.org/polity.php?ASK_CODE=KC__&ASK_YY=1919&ASK_MM=05&ASK_DD=07&SL=en|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://savechechnya.com/eng.news/press_1273.htm|başlık=Общественное движение ЧЕЧЕНСКИЙ КОМИТЕТ НАЦИОНАЛЬНОГО СПАСЕНИЯ|erişimtarihi=14 Mart 2014|arşivtarihi=23 Şubat 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140223044426/http://savechechnya.com/eng.news/press_1273.htm|tarih=24 Haziran 2008|yayıncı=Savechechnya.com|ölüurl=evet}}</ref> Tanınmış bir Çeçen devlet adamı olan [[Tapa Çermoyev]], devletin ilk başbakanı seçildi. İkinci başbakan, 1917'de Cumhuriyet'in anayasasının yazarı olan İnguş devlet adamı Vassan-Girey Cabagiev oldu ve 1920'de üçüncü dönem için yeniden seçildi. 1921'de Ruslar ülkeye saldırdı ve ülkeyi işgal etti ve ülke topraklarını zorla Sovyet Devleti'ne kattı. Kafkas Bağımsızlık Savaşı yeniden başladı ve Kafkas Devleti'nin hükûmeti sürgüne gönderildi.<ref>{{Web kaynağı|url=http://vainah.info/biblioteka/izvestnye-vaynahi/item/730-vassan-girey-dzhabagiev?tmpl=component&print=1|başlık=Вассан-Гирей Джабагиев|erişimtarihi=14 Mart 2014|arşivtarihi=21 Şubat 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140221174845/http://vainah.info/biblioteka/izvestnye-vaynahi/item/730-vassan-girey-dzhabagiev?tmpl=component&print=1|yayıncı=Vainah.info|ölüurl=evet}}</ref>

=== Sovyet yönetimi ===
Sovyet yönetimi sırasında, Çeçenistan ve İnguşetya birleştirilerek [[Çeçen-İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] kuruldu. 1930'larda Çeçenistan, insan kaynaklı bir kıtlık olan [[Holodomor]]'dan kaçan birçok Ukraynalı ile istila edildi. Sonuç olarak, Ukraynalıların çoğu Çeçen-İnguş ÖSSC'ye kalıcı olarak yerleşti ve kıtlıktan kurtuldu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.rferl.org/content/chechnya-ukraine-holodomor-survivors/25177285.html|başlık=Chechnya's Forgotten Children Of The Holodomor|erişimtarihi=14 Mart 2014|yayıncı=Rferl.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140313231554/http://www.rferl.org/content/chechnya-ukraine-holodomor-survivors/25177285.html|arşivtarihi=13 Mart 2014|ölüurl=hayır}}</ref> 50.000'den fazla Çeçen ve 12.000'den fazla İnguş cephede [[Nazi Almanyası]]'na karşı savaşıyor olmasına rağmen (SSCB'nin kahramanları dahil: [[Abukhadzhi Idrisov|Abukadzhi Idrisov]], [[Khanpasha Nuradilov|Hanpaşa Nuradilov]], [[Movlid Visaitov]]) ve Nazi Alman birlikleri, Kafkasya'nın yarısını bir aydan kısa bir sürede ele geçirdikten sonra iki Çeçen-İnguş kentinde, [[Malgobek]] ve Ordzhonikidze'de ([[Vladikavkaz]] olarak yeniden adlandırıldı) tamamen durdurulana kadar savaşmış olsalar da, Çeçenler ve İnguşlar haksız yere Nazi destekçileri olarak suçlandılar ve tüm uluslar 1944'te, [[II. Dünya Savaşı]]'nın sonlarına doğru, [[Çeçen-İnguş Sürgünü|Mercimek Operasyonu]] sırasında tüm uluslar, Çeçen ve İnguş nüfusunun %60'ından fazlasının öldüğü [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'ne (daha sonra [[Kazakistan]]) sürüldü.<ref name="Encarta 2008">Lieven, Dominic. Russia: Chechnya. Microsoft Encarta 2008. Microsoft Corporation.</ref><ref>{{Haber kaynağı |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3509933.stm |başlık=Remembering Stalin's deportations |eser=BBC News |tarih=23 Şubat 2004 |erişimtarihi=19 Nisan 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130606174402/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3509933.stm |arşivtarihi=6 Haziran 2013 |ölüurl=hayır }}</ref> Amerikalı tarihçi [[Norman Naimark]] şöyle yazmıştır:

{{Ksöz|Askerler köylüleri ve kasaba halkını bir araya getirdi, onları kamyonlara yükledi - göçe zorlanan birçok kişi, bu kamyonların İran Ödünç Verme ve Kiralama Yasası kapsamında yeni getirilen Studebaker olduklarını ifade ediyordu – ve onları daha önce belirlenmiş demiryollarına teslim etti. ...Hareket ettirilemeyenler vuruldu. ...Birkaç savaşçı bir yana, tüm Çeçen ve İnguş vatandaşı, 496.460 kişi, anavatanlarından sınır dışı edildi.<ref>''Fires of Hatred: Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe'', Cambridge, Mass. and London: Harvard University Press, 2001, pp. 96–97.</ref>|sign=|kaynak=}}

Zorunlu göçün, Çeçenleri ve İnguşları isyana hazırlayan ve Alman kuvvetlerine yardım eden kitlesel bir komployla suçlayan ünlü [[NKVD]] subayı Bogdan Kobulov'un hazırladığı materyallerle haklı çıktığı iddia edildi. Materyallerin çoğunun daha sonra uydurulduğu ortaya çıkarıldı.<ref name="Yakovlev2">[[Alexander Nikolaevich Yakovlev]] ''Time of darkness'', Moscow, 2003, {{ISBN|5-85646-097-9}}, pages 205–206 ({{dil|ru|Яковлев А. Сумерки. Москва: Материк 2003 г.)}}</ref> Almanlara karşı cesurca savaşan seçkin [[Kızıl Ordu]] subayları bile (örneğin, Elbe nehrinde [[Amerika Birleşik Devletleri|Amerikan]] güçleriyle ilk temasa geçen 255. Ayrı Çeçen-İnguş alayı [[Movlid Visaitov]]'un komutanı) sınır dışı edildi.<ref>{{Web kaynağı|url=http://en.rian.ru/analysis/20050505/39887224.html|başlık=DEFENSE OF THE MOTHERLAND IS EVERY MUSLIM'S DUTY|yayıncı=[[RIA Novosti]]|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130515194036/http://en.rian.ru/analysis/20050505/39887224.html|arşivtarihi=15 Mayıs 2013|ölüurl=evet}}</ref> Çeçenlerin ve İnguşların sınır dışı edilmesinin asıl sebebinin Rusya'nın komünist olmayan bir ülke olan Türkiye'ye saldırmak arzusu olduğuna dair bir teori de bulunmaktadır çünkü Çeçenler ve İnguşlar bu tür planlara engel olabilirdi.<ref name="ling2">{{Web kaynağı | url = http://linguistics.berkeley.edu/~ingush/ingush_people.html | başlık = The Ingush People | erişimtarihi = 14 Mart 2014 | tarih = 28 Kasım 1992 | yayıncı = Linguistics.berkeley.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080616131035/http://linguistics.berkeley.edu/~ingush/ingush_people.html | arşivtarihi = 16 Haziran 2008 | ölüurl =hayır}}</ref> 2004'te [[Avrupa Parlamentosu]], Çeçenlerin ve [[İnguşlar]]ın sınır dışı edilmesini bir [[soykırım]] eylemi olarak kabul etti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.unpo.org/article/438|başlık=Chechnya: European Parliament recognizes the genocide of the Chechen People in 1944|çalışma=Unrepresented Nations and Peoples Organization|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120604125012/http://www.unpo.org/article/438|arşivtarihi=4 Haziran 2012|ölüurl=hayır}}</ref>

Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti toprakları, [[Stavropol Krayı]] (Grozni Okrugu'nun kurulduğu yer), [[Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Dağıstan ÖSSC]], [[Kuzey Osetya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Kuzey Osetya ÖSSC]] ve [[Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Gürcistan ÖSSC]] arasında bölündü.

Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti yeniden kurulduğunda, 1956'dan sonra [[Nikita Kruşçev]] yönetimindeki [[Destalinizasyon|Stalinizmden]] arındırma sırasında Çeçenlerin ve İnguşların topraklarına dönmelerine izin verildi, ancak bölgenin hem sınırları hem de etnik bileşimi önemli ölçüde değişmişti. [[Sovyetler Birliği]]'nin diğer bölgelerinden, çoğunlukla terk edilmiş Çeçenlerin ve İnguşların aile evlerine yerleşen çok sayıda (ağırlıklı olarak Rus) göçmen vardı. Cumhuriyet, Kuzey Osetya ÖSSC'ye devredilen Prigorodny Bölgesi'ni kaybetti, ancak ağırlıklı olarak Rus Naursky Bölgesi ve Terek Kazaklarının anavatanı olarak kabul edilen Shelkovskoy Bölgesi'ni ele geçirdi.

Çeçenlere yönelik [[Ruslaştırma]] politikaları 1956'dan sonra da devam etti ve hayatın birçok alanında Çeçenlere Sovyet sisteminde ilerleme için daha iyi fırsatlar sağlamak için gerekli olan [[Rusça|Rusça dil]] yeterliliği gerekiyordu.<ref name="ling2"/>

26 Kasım 1990'da Çeçen-İnguş ÖSSC yüksek Konseyi "Çeçen-İnguş Cumhuriyeti Devlet egemenliği Deklarasyonu"nu kabul etti. Bu deklarasyon, Sovyetler Birliği'nin yeniden yapılanmasının bir parçasıydı. Bu yeni antlaşma, 15 cumhuriyet devletini 80'den fazla cumhuriyete dönüştürecek ve 22 Ağustos 1991'de imzalanacaktı. 19-21 Ağustos [[1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi|1991 Sovyet darbe girişimi]] bu yeniden yapılanmanın terk edilmesine yol açtı.<ref>James Hughes. "The Peace Process in Chechnya", contained in Richard Sakwa's ''Chechnya: From Past to Future''. Page 271.</ref>

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının yaklaşmasıyla, eski [[Sovyet Hava Kuvvetleri]] generali ve yeni Çeçen Devlet Başkanı [[Cevher Dudayev]]'in önderliğinde bir bağımsızlık hareketi olan [[Çeçen Ulusal Kongresi]] kuruldu. Çeçenistan'ın ayrı bir ulus olarak tanınması için kampanya yürüttü. Bu harekete Çeçenistan'ın - Baltık, Orta Asya ve diğer Kafkasya Devletlerinin sahip olduğu gibi - Sovyetler Birliği içinde bağımsız bir varlık olmadığını, ancak [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin parçası olduğunu iddia eden [[Boris Yeltsin]]'in [[Rusya|Rusya Federasyonu]] tarafından karşı çıkıldı. Sovyet Anayasası'na göre Çeçenistan'ın ayrılma hakkı yoktu. Ayrıca, [[Tataristan]] gibi diğer [[Rusya'nın cumhuriyetleri|Rusya cumhuriyetlerinin]], Çeçenistan'ya bu hak tanınması durumunda Rusya Federasyonu'ndan ayrılmayı düşüneceklerini ifade edildi. Nihai olarak, Çeçenistan'ın Rusya'nın petrol altyapısında önemli bir merkez olduğunu ve dolayısıyla bölünmesinin ülke ekonomisine ve enerji erişimine zarar vereceğini ifade edildi.

Takip eden on yılda, bölge, genellikle alışılmamış bir şekilde savaşan ve mevcut yönetim aracılığıyla birkaç ardışık Rus hükûmeti tarafından tutulan pozisyondan vazgeçen çeşitli gruplar arasında devam eden bir mücadeleye kilitlendi.

=== Çeçen Savaşları ===
{{Ana|Birinci Çeçen Savaşı|İkinci Çeçen Savaşı|İçkerya Çeçen Cumhuriyeti}}
[[Dosya:Evstafiev-chechnya-prayer3.jpg|sol|küçükresim|Grozni Savaşı sırasında bir Çeçen adam dua ediyor.]]
[[Birinci Çeçen Savaşı]], Rus güçlerinin Kasım 1991'de bağımsızlığını ilan eden Çeçenistan'ın kontrolünü yeniden ele geçirmeye çalıştığı 1994-1996 yılları arasında gerçekleşti. Asker, silah ve [[Yakın hava desteği|hava desteği]]ndeki ezici sayısal üstünlüğüne rağmen, Rus kuvvetleri çok sayıda başarılı tam ölçekli saldırı ve isyan baskınları nedeniyle dağlık alan üzerinde etkili kalıcı kontrol sağlayamadı. Rusya, Grozni'de üç ayda 1945 [[Berlin Muharebesi]]'nde kaybettiğinden daha fazla tank kaybetti (1.997'den fazla tank).<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/1990s/1998/no-1129-september-1998/book-reviews-chechnya-small-victorious-war-capi|başlık=Book Reviews: 'Chechnya: A Small Victorious War' & 'Capitalism and Class Struggle in the USSR' &#124; The Socialist Party of Great Britain|erişimtarihi=14 Mart 2014|yayıncı=Worldsocialism.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131230232925/http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/1990s/1998/no-1129-september-1998/book-reviews-chechnya-small-victorious-war-capi|arşivtarihi=30 Aralık 2013|ölüurl=evet}}</ref>

1995'teki Budyonnovsk hastanesi rehine krizi Rus kamuoyunu derinden sarstı ve Çeçen isyancıların uluslararası arenada kınanmasına yol açtı.{{Kaynak belirt|tarih=June 2017}}

Nisan 1996'da Çeçenistan'ın demokratik olarak seçilen ilk cumhurbaşkanı [[Cevher Dudayev]], kullandığı bir [[uydu telefonu]]nun konumunun bulunmasından sonra bir bubi tuzağı bombası ve bir savaş uçağından ateşlenen bir füze kullanarak Rus kuvvetleri tarafından öldürüldü.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/325347.stm|başlık='Dual attack' killed president|erişimtarihi=1 Ocak 2016|tarih=21 Nisan 1999|çalışma=BBC|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160107232449/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/325347.stm|arşivtarihi=7 Ocak 2016|ölüurl=hayır}}</ref>

Bölgedeki Rus askerî güçlerinde görülen moral bozukluğu ve [[Aslan Mashadov]] liderliğindeki Çeçen isyancı güçleri tarafından Grozni'yi yeniden ele geçirmek için başlatılan başarılı bir saldırı, [[Rusya devlet başkanı|Rusya Devlet Başkanı]] [[Boris Yeltsin]]'i 1996'da ateşkes ilan etmeye ve bir yıl sonra Rus kuvvetlerini geri çekmeye ve bir [[barış antlaşması]] imzalamaya sevk etti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.friends-partners.org/friends/news/omri/1997/05/970512I.html|başlık=F&P RFE/RL Archive|erişimtarihi=1 Ocak 2016|arşivtarihi=17 Kasım 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151117033829/http://www.friends-partners.org/friends/news/omri/1997/05/970512I.html|çalışma=www.friends-partners.org|ölüurl=hayır}}</ref>

Savaştan sonra, Ocak 1997'de Çeçenistan'da parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı ve Çeçen koalisyon hükûmetinin genelkurmay başkanı ve başbakanı olan yeni Cumhurbaşkanı Aslan Mashadov beş yıllık bir dönem için iktidara geldi. Mashadov, resmi ekonomisi ve altyapısı neredeyse yok edilen cumhuriyetin yeniden inşasına yardım etmesi için Rus hükûmetine baskı yaparken, Çeçen egemenliğini korumaya çalıştı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.freedomhouse.org/modules/mod_call_dsp_country-fiw.cfm?year=2003&country=2593 |başlık=Chechnya, reference article by Freedom House publications. |erişimtarihi=14 Temmuz 2009 |arşivurl=http://arquivo.pt/wayback/20090714135120/http://www.freedomhouse.org/modules/mod_call_dsp_country-fiw.cfm?year=2003&country=2593 |arşivtarihi=14 Temmuz 2009 |ölüurl=hayır }}</ref> Rusya, cumhuriyetin iyileştirilmesi için para göndermeye devam etti; aynı zamanda okullar ve hastaneler için emeklilik maaşı ve fon sağladı. Bu fonların çoğu Çeçen yetkililer tarafından alındı ve tercih edilen savaş ağaları arasında paylaştırıldı.{{Kaynak belirt|tarih=April 2018}} Yaklaşık yarım milyon insan (Çeçenistan'ın savaş öncesi nüfusunun %40'ı) ülke içinde yerlerinden edilmişti ve mülteci kamplarında veya aşırı kalabalık köylerde yaşıyordu.<ref name="dissident3">[[Alexander Goldfarb (yazar)|Alex Goldfarb]] and Marina Litvinenko. [https://www.amazon.com/dp/1416551654/ "Death of a Dissident: The Poisoning of Alexander Litvinenko and the Return of the KGB." Free Press, New York, 2007.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170129143706/https://www.amazon.com/dp/1416551654/ |tarih=29 Ocak 2017 }} {{ISBN|978-1-4165-5165-2}}.</ref> Ekonomik bir gerileme yaşandı. Çeçenistan'da kalıcı olarak iki Rus tugayı görevlendirildi.<ref name="dissident3"/>

Harap bir ekonomik yapı bulunduğu için, insan kaçırma eylemleri, kurbanların nadiren öldürülmesine rağmen,<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.cnn.com/WORLD/europe/9812/08/chechnya.01/|başlık=Four Western hostages beheaded in Chechnya|arşivtarihi=3 Aralık 2002|arşivurl=https://web.archive.org/web/20021203141902/http://www.cnn.com/WORLD/europe/9812/08/chechnya.01/|çalışma=CNN|erişimtarihi=12 Ekim 2020|ölüurl=hayır}}</ref> kaotik genç devletin üç yıllık bağımsızlığı sırasında 200 milyon dolardan fazla para toplanması sonucunda ülke çapında ana gelir kaynağı haline geldi.<ref>Tishkov, Valery. ''Chechnya: Life in a War-Torn Society.'' Berkeley: University of California Press, 2004, p. 114.</ref> Resmi hesaplara göre 1998 yılında 176 kişi kaçırıldı, 90'ı serbest bırakıldı. Başkan Mashadov, rehinecilere karşı büyük bir sefer başlattı ve 25 Ekim 1998'de, Çeçenistan'ın en üst düzey adam kaçırma karşıtı yetkilisi Şadid Bargişev, uzaktan kumandalı bir araba bombalaması sonucunda öldürüldü. Bargişev'in meslektaşları daha sonra saldırıdan gözlerini korkutmayacağını ve hizmetlerine devam edeceklerin belirttiler. "[[Vehhabîlik|Vehhabilik]]" nedeniyle siyasi şiddet ve dini aşırılık yaygındı. 1998'de Grozni yetkilileri [[Olağanüstü hâl|olağanüstü hal]] ilan etti. Gerginlikler, Gudermes'teki Temmuz 1998 çatışması gibi, Çeçen Ulusal Muhafızları ile İslamcı militanlar arasında çatışmalara yol açtı.

[[Dağıstan Operasyonu]], 7 Ağustos 1999'da başladı ve bu sırada İslami Uluslararası Tugay (IIPB), Rusya'dan bağımsızlık isteyen Dağıstan Şurası lehine komşu Rus [[Dağıstan|Dağıstan Cumhuriyeti]]'ne başarısız bir saldırı başlattı.<ref>[http://www.cnn.com/WORLD/europe/9908/19/russia.dagestan.02/ Moscow again plans wider war in Dagestan] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200926003308/http://www.cnn.com/WORLD/europe/9908/19/russia.dagestan.02/ |tarih=26 Eylül 2020 }} [[CNN]] Retrieved on April 23, 2013</ref> Eylül ayında, Moskova da dahil olmak üzere birçok Rus şehrinde yaklaşık 300 kişinin ölümüne yol açan bir dizi [[Rusya'daki apartman bombalamaları|apartman bombalaması]], [[İçkerya Çeçen Cumhuriyeti|Çeçen]] ayrılıkçılara atfedildi. Bazı gazeteciler resmi açıklamalara itiraz ettiler, bunun yerine Rus Gizli Servisi'ni Çeçenistan'ya karşı yeni bir askerî harekât başlatmak için binaları havaya uçurmakla suçladılar.<ref>[http://www.historycommons.org/context.jsp?item=a091399kashirskoyebomb Context of 'September 13, 1999: Second Moscow Apartment Bombing Kills 118; Chechen Rebels Blamed'] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130215082756/http://historycommons.org/context.jsp?item=a091399kashirskoyebomb |tarih=15 Şubat 2013 }} Retrieved on April 23, 2013</ref> Bombalamalara yanıt olarak, İçkerya rejimine karşı uzun süreli bir hava harekâtı misilleme saldırısı ve Ekim 1999'da başlayan bir kara harekâtı, [[İkinci Çeçen Savaşı]]'nın başlangıcını işaret etti. İlk Çeçen Savaşı'ndan çok daha iyi organize edilmiş ve planlanmış olan Rus silahlı kuvvetleri çoğu bölgenin kontrolünü ele geçirdi. Rus kuvvetleri 5 Şubat 2000'de Çeçenistan'ın Aldy kentinde düzenlenen bir temizlik operasyonu sırasında 60 Çeçen sivili öldürerek orantısız güç kullandı. [[Grozni]]'nin Şubat 2000'de yeniden ele geçirilmesinden sonra İçkerya rejimi dağıldı <ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/chechnya2.htm Second Chechnya War – 1999–2006] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200402001720/http://www.globalsecurity.org/military/world/war/chechnya2.htm |tarih=2 Nisan 2020 }} Retrieved on April 23, 2013</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-43658689|başlık=Gay Chechens flee threats, beatings and exorcism|erişimtarihi=10 Ekim 2018|çalışma=BBC|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181010103851/https://www.bbc.com/news/world-europe-43658689|arşivtarihi=10 Ekim 2018|ölüurl=hayır}}</ref>

=== Savaş sonrası yeniden yapılanma ve isyanlar ===
[[Dosya:RU034_09.jpg|küçükresim|[[Poçta Rossii|Rusya Postası]] tarafından Çeçenya'ya ithafen 2009 yılında basılmış [[Rusya'nın posta tarihi ve posta pulları|posta pulu]]]]
Çeçen isyancılar Rus birlikleriyle savaşmaya ve saldırılar düzenlemeye devam etti.<ref>Andrew Meier (2005) ''Chechnya: To the Heart of a Conflict''. New York: W.W. Norton</ref> Ekim 2002'de 40-50 Çeçen isyancı [[Moskova tiyatro rehine krizi|bir Moskova tiyatrosunu ele geçirdi]] ve yaklaşık 900 sivili rehin aldı. Kriz, çoğu Rus özel kuvvetleri tarafından içerideki insanları etkisiz hale getirmek için binaya pompalanan bilinmeyen bir [[aerosol]] nedeniyle 117 rehine ve 50 kadar isyancının ölümüyle sona erdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2365383.stm|başlık=Gas 'killed Moscow hostages'|erişimtarihi=19 Nisan 2013|tarih=27 Ekim 2002|çalışma=BBC News|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170731010211/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2365383.stm|arşivtarihi=31 Temmuz 2017|ölüurl=hayır}}</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2602945.stm "Moscow court begins siege claims"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170731005532/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2602945.stm |tarih=31 Temmuz 2017 }}, [[BBC News]], 24 December 2002</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2364873.stm|başlık=Moscow hostage relatives await news|erişimtarihi=30 Mayıs 2011|tarih=27 Ekim 2002|çalışma=BBC NEWS|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120329175816/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2364873.stm|arşivtarihi=29 Mart 2012|ölüurl=hayır}}</ref>

Artan şiddet eylemlerine cevaben Rusya, Çeçenistan üzerindeki hakimiyetini sıkılaştırdı ve eylemlerle mücadele operasyonlarını bölge genelinde genişletti. Rusya, Rus yanlısı bir Çeçen rejimi kurdu. 2003 yılında Çeçenistan'yı Rusya ile yeniden bütünleştiren ancak sınırlı özerklik sağlayan bir anayasa referandumu yapıldı. Çeçen hükûmetine göre referandum %95,5 kabul ve neredeyse %80 katılımla geçti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/russia/1425501/Boycott-call-in-Chechen-poll-ignored.html|başlık=Boycott call in Chechen poll ignored|erişimtarihi=22 Nisan 2013|yazarlar=Aris|tarih=24 Mart 2003|çalışma=Daily Telegraph|yer=Londra|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140122123639/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/russia/1425501/Boycott-call-in-Chechen-poll-ignored.html|arşivtarihi=22 Ocak 2014|ölüurl=hayır}}</ref> [[The Economist]], "[[Moskova Kremlini|Kremlin]] dışında çok az kişinin referandumu adil bulduğunu" iddia ederek sonuçlara şüpheyle yaklaştı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.economist.com/node/1651376|başlık=Putin's proposition|erişimtarihi=22 Nisan 2013|yazarlar=The Economist|tarih=25 Mart 2003|çalışma=The Economist|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131231064516/http://www.economist.com/node/1651376|arşivtarihi=31 Aralık 2013|ölüurl=hayır}}</ref>

Eylül 2004'te ayrılıkçı isyancılar, Çeçenistan'ın bağımsızlığının tanınması ve Rusya'nın geri çekilmesi talebiyle [[Kuzey Osetya-Alanya|Kuzey Osetya]]'nın [[Beslan]] kasabasında [[Beslan Katliamı|bir okulu işgal etti]]. 1.100 kişi (777'si çocuk) rehin alındı. Üç gün süren saldırı, 186'sı çocuk olmak üzere 331'den fazla kişinin ölümüyle sonuçlandı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.unicef.org/russia/media_4875.html|başlık=August 31, 2006: Beslan – Two Years On|erişimtarihi=4 Nisan 2009|arşivtarihi=4 Nisan 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090404112922/http://www.unicef.org/russia/media_4875.html|ölüurl=evet|df=mdy|ölüurl=hayır}} Retrieved on April 24, 2013</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4207112.stm Putin meets angry Beslan mothers] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201012231402/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4207112.stm |tarih=12 Ekim 2020 }} [[BBC]] Retrieved on April 23, 2013</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/newsnight/8227119.stm The children of Beslan five years on] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201012223619/http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/newsnight/8227119.stm |tarih=12 Ekim 2020 }} [[BBC]] Retrieved on April 23, 2013</ref> 2004 okul kuşatmasından sonra, Rusya Devlet Başkanı [[Vladimir Putin]] kapsamlı güvenlik ve siyasi reformlar başlattıklarını duyurdu, Kafkasya bölgesindeki sınırları kapattı ve merkezi hükûmete daha fazla güç verme planları olduğunu açıkladı. Ayrıca, Çeçen ayrılıkçılara karşı önleyici saldırılar da dahil olmak üzere iç şiddet eylemlerine karşı daha sert adımlar atacağına söz verdi. 2005 ve 2006'da ayrılıkçı liderler Aslan Mashadov ve [[Şamil Basayev]] öldürüldü.

2007'den beri Çeçenistan, [[Ramazan Kadirov|Ramzan Kadırov]] tarafından yönetilmektedir. Kadırov'un yönetimi, yüksek düzeyde yolsuzluk, kötü bir insan hakları sicili, yaygın işkence kullanımı ve büyüyen bir [[Kişi kültü|kişilik kültüyle]] karakterize edildi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/ramzan-kadyrov-the-warrior-king-of-chechnya-430738.html|başlık=Ramzan Kadyrov: The warrior king of Chechnya|erişimtarihi=1 Ocak 2016|dil=İngilizce|çalışma=The Independent|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160109092813/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/ramzan-kadyrov-the-warrior-king-of-chechnya-430738.html|arşivtarihi=9 Ocak 2016|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=5241&no_cache=1#.VoXQNVJUXzc|başlık=Kadyrov's Power and Cult of Personality Grows|erişimtarihi=1 Ocak 2016|yayımcı=[[Jamestown Vakfı]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304003924/http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=5241&no_cache=1#.VoXQNVJUXzc|arşivtarihi=4 Mart 2016|ölüurl=hayır}}</ref> Çeçenistan'da eşcinsel karşıtı temizlik iddiaları ilk olarak 1 Nisan 2017'de bildirildi.

Nisan 2009'da Rusya, terörle mücadele operasyonunu sona erdirdi ve ordusunun büyük bölümünü geri çekti.<ref name="bbc-endwar">{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8001495.stm|başlık=Russia 'ends Chechnya operation'|erişimtarihi=14 Nisan 2009|tarih=16 Nisan 2009|çalışma=BBC News|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171029104859/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8001495.stm|arşivtarihi=29 Ekim 2017|ölüurl=hayır}}</ref> [[Kuzey Kafkasya'da çatışmalar|Kuzey Kafkasya'daki çatışmalar]] bu tarihten sonra da devam etti. [[Kafkasya Emirliği]], [[Kur'an]] ve [[Sünnet (din)|Sünnet]]'in gerçek yorumuna ve Sünni Hanbeli mezhebine sıkı sıkıya bağlı kalarak Selefi cihatçı bir grubun ilkelerini tam olarak benimsemiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.ict.org.il/Article/132/Salafist-Takfiri%20Jihadism%20the%20Ideology%20of%20the%20Caucasus%20Emirate|başlık=Salafist-Takfiri Jihadism: the Ideology of the Caucasus Emirate|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|çalışma=www.ict.org.il|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140903083632/http://www.ict.org.il/Article/132/Salafist-Takfiri%20Jihadism%20the%20Ideology%20of%20the%20Caucasus%20Emirate|arşivtarihi=3 Eylül 2014|ölüurl=evet}}</ref>

== Coğrafya ==
[[Dosya:Шаройский_район.jpg|küçükresim|Şaroy bölgesindeki dağlar]]
[[Dosya:Kezenoy-lake.jpg|sağ|küçükresim|Kezenoyam Gölü]]
[[Kuzey Kafkasya]]'nın doğu kesiminde, kısmen [[Doğu Avrupa]]'da yer alan Çeçenistan, neredeyse her tarafı Rusya Federal toprakları ile çevrilidir. Batıda [[Kuzey Osetya-Alanya|Kuzey Osetya]] ve [[İnguşetya]], kuzeyde [[Stavropol Krayı]], doğuda Dağıstan ve güneyde [[Gürcistan]] ile sınır komşusudur. Başkenti [[Grozni]]'dir.

Kuzeybatısında [[Rusya]] Federasyonu'na bağlı [[Stavropol Krayı|Stavropol Kray]], doğusunda ve güneyinde [[Dağıstan]] ile [[Gürcistan]], batısında [[İnguşetya|İnguşya]] ve [[Kuzey Osetya-Alanya|Kuzey Osetya]] yer alır. Çeçenistan'ın güneyi tamamen dağlıktır. Bu dağlar batıdaki Nazrani’den başlayıp doğudaki Gerzel-dola kadar uzanır. En batı uçta bulunan Stolovaya dağından İtumgalla’ya kadar uzanan sıradağlar Taşlır Dağları (Thulgandagghaş) adını alır. Taşlık sıradağlarının kuzeyinde Sunzha (Sunja) sıradağları adı verilen dağlar vardır. Onunda kuzeyinde Terek sıradağları bulunur. Sunzha sıradağlarının arasından dikine Terek Nehrinin Sunzha koluna bağlı büyük çaylar akar. Dağlardan daha çok sözü edilmesi gerekenler Çeçenistan’ın güney sınırını oluşturanlardır. Batıdan doğuya doğru sınır boyunca uzanan büyük dağlar, Kafkas sıradağlarının birer tepeleri olarak kabul edilebilir:

* Stovolaya Dağı - 2993 m
* Şan Dağı - 4451 m
* Hahalgi (Xaxalgi) - 3032 m
* Tebulosynta (Tuloy Lam) - 4493 m
* Diklosmta (Dikaluoy Lam) - 4285 m
* Cobolgo Dağı - 2725 m
* Alan: 17.300&nbsp;km<sup>2</sup> (6680 mil kare)
* Sınırlar:
** ''Dahili'':
*** [[Dağıstan]] (KD)
*** [[İnguşetya]] (B)
*** [[Kuzey Osetya-Alanya|Kuzey Osetya - Alania]] (WB
*** [[Stavropol Krayı|Stavropol Krai]] (KB)
** ''Dış'':
*** [[Gürcistan]] ([[Kaheti]] ve [[Mtsheta-Mtianeti|Mtskheta-Mtianeti]]) (G)

'''Nehirler:'''

* [[Terek Irmağı|Terek]]
* [[Sunja Nehri|Sunzha]]
* [[Argun Nehri (Kafkasya)|Argun]]

Çeçenistan’ın en önemli nehri [[Terek Irmağı]]'dır. Bu step tipli nehir tipine girmektedir. Bu nehir [[Kafkasya]] sıradağlarının buzluklarından kaynaklıdır. Kuzey Otesya’nın Mozdak nehrinden Çeçenistan’ın Bienon-Yurt istikametinde ülkeye girer. Batıdan doğuya doğru hafif bir kavisle uzanır. Dağıstan’a yakın kuzeye dönerek Kızıldiyar istikametinde akar, Kaspi Denizine (Hazar Denizi) dökülür. Uzunluğu 590&nbsp;km’dir.

Terek’ten sonra Çeçenistan’ın en önemli nehri Sunzha (Sunca) Nehri’dir. Bu nehir Terek Nehri’nin en büyük kollarındandır. Sunzha Nehri Çeçenistan’ın güneyindeki Taşlık sıradağlarından kaynaklanır. Güneyde kuzeye doğru dikine akan Assa, Argun, Hulahula çaylarıyla beslenir. Kuzey Otesya’nın doğu sınırlarını dikine kesip Nazran’a (İnguşya’nın Baş nehri) ulaşır ve oradan Marbulak’a (Erıthoy) doğru döner, Caharkala’ya varır. Buradan Gudermes’e, Gudermes’ten kuzeye döner ve Telkovski rayonunun güneyinden Terek Nehrine dökülür. Sunzha (Sunca) nehrini, batıdan doğuya doğru sayarsak Assa, Argun, Hulahulo gibi büyük çaylar besler.

'''Göller'''
Çeçenistan’da Qhjözan-yam (Kuzenoy-Am) adını taşıyan iki göl vardır. İlki Andi dağlarının güney eteklerindedir. [[Deniz]] seviyesinden 1869 m yüksekliktedir. Derinliği 72 m, yüzölçümü 4&nbsp;km²′dir.

Aynı adı taşıyan ilkinden daha küçük bir göl daha vardır. Çaroda dağının eteğinde Dyaj (D’ay) köyünün 10–12&nbsp;km ötesinde bulunur. Eni 100m, uzunluğu 200m, derinliği 4m’dir.

=== 20.000'den fazla insanın yaşadığı şehirler ve kasabalar ===
[[Dosya:Map_of_Chechen_Republic_(Chechnya).png|küçükresim|Çeçen Cumhuriyeti Haritası (Çeçenya)]]

* [[Grozni]] (başkent)
* [[Şali, Çeçenistan|Şali]]
* [[Urus-Martan]]
* [[Gudermes]]
* [[Argun (şehir)|Argun]]

Çeçenistan’ın başkenti Cevherkale idi. Bu ad Dudayev’in ölümünden sonra verildi. Kentin tarihi adı Sölc-ghala (Sölca-kale)’dır. Sovyet döneminde Ruslarca verilen ad “korkunç” anlamına gelen ve Çar İvan Grozni’nin adına izafe edilen Grozni idi. Diğer kentler ise Şali (Çeçence Tela, 1990′da kent oldu), Gudermes (1941′de kent oldu), Argun (1967′de kent oldu), Urus-Martan (1990′da kent oldu)’dır.

Çeçenistan [[Moskova]] zaman dilimindedir. [[Eşgüdümlü Evrensel Zaman|UTC]]'e göre saat farkı +0300&nbsp;(MSK)/+0400&nbsp;(MSD).

== İdari bölümler ==
Çeçen Cumhuriyeti 15 bölgeye ve cumhuriyet açısından önemli 3 şehre ayrılmıştır.

== Gayri resmi bölümler ==
Çeçenistan'ın gerçek bölgeleri bulunmaz, ancak çoğu&nbsp;insan{{Kim}} Çeçen dilinin farklı lehçelerinin farklı bölgeleri tanımladığını ifade etmektedir. Başlıca lehçeler şunlardır: Dzhokhar lehçesi olarak da bilinen Grozni, Grozni içinde ve çevresindeki bazı kasabalarda yaşayan insanların lehçesidir. Naskhish, Çeçenistan'ın kuzeydoğusunda konuşulan bir lehçedir.

İlçeleri tanımladığına inanılan başka lehçeler de bulunmaktadır, ancak bu bölgeler çok izole olduğu için bu alanlarda çok fazla araştırma yapılmamıştır.

== Demografik bilgiler ==
[[Dosya:RIAN_archive_908389_Victory_Day_parade_in_Russian_Regions.jpg|küçükresim|Çeçen 2.Dünya Savaşı gazileri, [[Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)|Büyük Vatanseverlik Savaşı]] zaferinin 66. yıldönümü kutlamaları sırasında]]
2010 Sayımına göre, cumhuriyetin nüfusu, 2002 Sayımı'na göre 1.103.686'dan<ref name="2010Census4"/> 1.268.989'a çıkmıştır.<ref name="2002Census2">{{ru-pop-ref|2002Census}}</ref> Bu sayı, iki ölümcül savaştan sonra bu tür nüfus artışının son derece mantıksız olduğunu düşünen demograflar tarafından kuşkuyla karşılanmıştır.<ref name="Fuller">{{Web kaynağı|url=http://www.rferl.org/content/Preliminary_Chechen_Census_Findings_Unveiled/2209723.html|başlık=Preliminary Chechen Census Findings Unveiled|erişimtarihi=12 Mart 2011|tarih=3 Kasım 2010|çalışma=|yayıncı=Radio Free Europe/Radio Liberty|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110119172612/http://www.rferl.org/content/Preliminary_Chechen_Census_Findings_Unveiled/2209723.html|arşivtarihi=19 Ocak 2011|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="Dzutsev">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=37171|başlık=2010 Census Data is Adjusted to Meet Kremlin Priorities in the North Caucasus|erişimtarihi=12 Mart 2011|yazarlar=Dzutsev|sayı=207|sayfalar=|çalışma=|yıl=2010|cilt=7|doi=|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110511232724/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=37171|arşivtarihi=11 Mayıs 2011|ölüurl=hayır}}</ref>

2010 Sayımı itibarıyla,<ref name="2010Census4"/> [[Çeçenler]] 1.206.551 kişi ile cumhuriyet nüfusunun %95,3'ünü oluşturmaktadır. Diğer gruplar arasında [[Ruslar]] (24.382 kişi ile %1.9'u), [[Kumuklar]] (12.221 kişi ile %1'i), [[İnguşlar]] (1.296 kişi ile %0.1'i) ve her biri toplam nüfusun %0,5'inden azını oluşturan daha küçük gruplar yer almaktadır. Eskiden sadece Grozni'de yaşayan 15.000 civarındaki [[Ermeniler|Ermeni]] nüfusu, birkaç aileye kadar küçülmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.armenianow.com/?action=viewArticle&AID=2638|başlık=The case for Chechnya|erişimtarihi=12 Mayıs 2008|arşivtarihi=7 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090107051516/http://www.armenianow.com/?action=viewArticle&AID=2638|ölüurl=evet}}</ref> Grozni Ermeni Kilisesi 1930'da yıkıldı. 2004 yılında doğum oranı 25.41 idi. (Achkhoi Martan'da 25.7, Grozni'de 19.8, Kurchaloi'de 17.5, Urus Martan'da 28.3 ve Vedeno'da 11.1). Çeçen Devlet İstatistik Komitesi'ne göre Çeçenistan'ın nüfusu Ocak 2006'da 1.205 milyona yükselmişti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.reliefweb.int/rw/RWB.NSF/db900SID/KHII-7BR2LM?OpenDocument|başlık=Chechnya – The week in brief: 4–11 Feb, 2008|erişimtarihi=19 Nisan 2013|tarih=11 Şubat 2008|yayıncı=Reliefweb.int|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080912172212/http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/db900sid/KHII-7BR2LM?OpenDocument|arşivtarihi=12 Eylül 2008|ölüurl=hayır}}</ref>

Sovyet döneminin sonunda, etnik Ruslar (Kazaklar dahil) nüfusun yaklaşık %23'ünü oluşturuyordu (1989'da 269.000).

Bazı Rus kaynaklarına göre, 1991'den 1994'e kadar, Çeçen olmayan etnik kökene sahip on binlerce kişi (çoğunlukla Ruslar, Ukraynalılar ve Ermeniler), Çeçen olmayan nüfusa yönelik şiddet ve ayrımcılık ve [[Cevher Dudayev]] hükûmeti dönemindeki etnik temizlik uygulamaları ve ayrıca yaygın kanunsuzluk nedeniyle [[cumhuriyet]]i terk etti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.memo.ru/hr/hotpoints/chechen/itogi/preface.htm#_VPID_2|başlık=Archived copy|erişimtarihi=17 Ekim 2010|arşivtarihi=9 Şubat 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170209235734/http://www.memo.ru/hr/hotpoints/chechen/itogi/preface.htm#_VPID_2|dil=Rusça|yayıncı=[[Memorial (society)|Memorial]]|ölüurl=evet}}</ref><ref>Sokolov-Mitrich, Dmitryi. [http://www.izvestia.ru/russia/article1092129 "Забытый геноцид"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110302111858/http://www.izvestia.ru/russia/article1092129/ |tarih=2 Mart 2011 }}. Izvestia. Retrieved on July 17, 2002.</ref> Ancak Rus ekonomistleri Boris Lvin ve Andrei Iliaronov, Rusça konuşan nüfusun Çeçenistan'dan göçünün [[Kalmukya]], [[Tuva Cumhuriyeti|Tuva]] ve [[Yakutistan|Saka]] - [[Yakutistan]]'dan daha yoğun olmadığını ifade etmektedir.<ref>Written by economists Boris Lvin and [[Andrei Illarionov]]. ''Moscow News''. Feb 24&nbsp;– March 2, 1995</ref>

Cumhuriyette kullanılan diller [[Çeçence]] ve [[Rusça]]dır. Çeçence, [[İnguşça]] ve [[Batsça|Bastça]]'yı da içeren Vaynah veya [[Nah dilleri|Kuzey-iç Kafkas]] dil ailesine aittir. Bazı bilim insanları daha geniş bir [[Kuzey Kafkas dilleri|Kuzey Kafkas diline]] yerleştirmektedir.
{{Büyük şehirler
| name         = Büyük şehirler
| country      = Çeçenistan
| stat_ref     = 2010 Rus Nüfus Sayımı
| list_by_pop  = 
| class        = nav
| div_name     = 
| div_link     = Çeçenya'nın idari bölümleri {{!}} İdari Bölümü
| city_1       = Grozni
| div_1        = Grozni{{!}} Grozni'nin önemli kenti
| pop_1        = 271.573
| img_1        = Grozny PB040082 2430.jpg
| city_2       = Urus-Martan
| div_2        = Urus-Martanovsky İlçesi
| pop_2        = 49.070
| img_2        = Урус-Мартан.jpg
| city_3       = Şali, Çeçenistan{{!}}Şali
| div_3        = Şalinski İlçesi, Çeçenistan{{!}}Şalinski İlçesi
| pop_3        = 47.708
| img_3        = Город Шали.jpg
| city_4       = Gudermes
| div_4        = Gudermessky İlçesi
| pop_4        = 45.631
| img_4        = Gudermes City4.jpg
| city_5       = Argun (şehir){{!}}Argun
| div_5        = Argun (şehir){{!}}Argun'un önemli kenti
| pop_5        = 29.525
| city_6       = Kurçaloy
| div_6        = Kurçaloy İlçesi
| pop_6        = 22.723
| city_7       = Açkoy-Martan
| div_7        = Açkoy-Martanovsky İlçesi
| pop_7        = 20.172
| city_8       = Tsotsi-Yurt
| div_8        = Kurchaloyevsky İlçesi
| pop_8        = 18.306
| city_9       = Bachi-Yurt
| div_9        = Kurchaloyevsky İlçesi
| pop_9        = 16.485
| city_10      = Goyty
| div_10       = Urus-Martanovsky İlçesi
| pop_10       = 16.177
}}
=== Önemli istatistikler ===
[[Dosya:Caucasus-ethnic_en.svg|sağ|küçükresim|Kafkasya bölgesindeki etnolinguistik gruplar]]

: Kaynak: [https://web.archive.org/web/20150527224330/http://www.gks.ru/dbscripts/cbsd/dbinet.cgi Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi]

{| class="wikitable" style="text-align: right;"
!
! style="width:70pt;" |Ortalama nüfus (x 1000)
! style="width:70pt;" |Canlı doğumlar
! style="width:70pt;" |Ölümler
! style="width:70pt;" |Doğal değişim
! style="width:70pt;" |Kaba doğum oranı (1000 başına)
! style="width:70pt;" |Kaba ölüm oranı (1000 başına)
! style="width:70pt;" |Doğal değişim (1000'de)
! style="width:70pt;" |Toplam doğurganlık oranı
|-
|2003
|1.117
|27.774
|7.194
|20.580
|24.9
|6.4
|18.4
|-
|2004
|1.133
|28.496
|6.347
|22.149
|25.2
|5.6
|19.5
|-
|2005
|1.150
|28.652
|5.857
|22.795
|24.9
|5.1
|19.8
|-
|2006
|1.167
|27.989
|5.889
|22.100
|24.0
|5.0
|18.9
|-
|2007
|1.187
|32.449
|5.630
|26.819
|27.3
|4.7
|22.6
|-
|2008
|1.210
|35.897
|5.447
|30.450
|29.7
|4.5
|25.2
|-
|2009
|1.235
|36.523
|6.620
|29.903
|29.6
|5.4
|24.2
|3.43
|-
|2010
|1.260
|37.753
|7.042
|30.711
|30.0
|5.6
|24.4
|3.45
|-
|2011
|1.289
|37.335
|6.810
|30.525
|28.9
|5.3
|23.6
|3.36
|-
|2012
|1.314
|34.385
|7.192
|27.193
|26.2
|5.5
|20.7
|3.08
|-
|2013
|1.336
|32.963
|6.581
|26.382
|24.7
|4.9
|19.8
|2.93
|-
|2014
|1.358
|32.949
|6.864
|26.085
|24.3
|5.1
|19.2
|2.91
|-
|2015
|1.383
|32.057
|6.728
|25.329
|23.2
|4.9
|18.3
|2.80
|-
|2016
|1.404
|29.893
|6.630
|23.263
|21.3
|4.7
|16.6
|2.62
|-
|2017
|1.425
|29.890
|6.586
|23.304
|21.0
|4.6
|16.4
|2.73
|-
|2018
|1.444
|29.883
|6.430
|23.453
|20.6
|4.4
|16.2
|2.60
|-
|2019
|1.467
|28.145
|6.357
|21.788
|19.2
|4.3
|14.9
|2.58
|}
Not: TFR 2009-12 kaynağı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1137674209312|başlık=Каталог публикаций::Федеральная служба государственной статистики|erişimtarihi=14 Mart 2014|tarih=8 Mayıs 2010|yayıncı=Gks.ru|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181224183858/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1137674209312%20|arşivtarihi=24 Aralık 2018|ölüurl=hayır}}</ref>

=== Etnik gruplar ===
(modern Çeçenistan topraklarında) <ref>{{Web kaynağı|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/rnchechenia.html|başlık=НАСЕЛЕНИЕ ЧЕЧНИ|erişimtarihi=19 Nisan 2013|yayıncı=Ethno-kavkaz.narod.ru|arşivurl=https://web.archive.org/web/20191013234204/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/rnchechenia.html|arşivtarihi=13 Ekim 2019|ölüurl=evet}}</ref>

{| class="wikitable" style="text-align: right;"
! rowspan="2" |Etnik gruplar
! colspan="2" |1926 Nüfus Sayımı
! colspan="2" |1939 Nüfus Sayımı<sup>2</sup>
! colspan="2" |1959 Nüfus Sayımı<sup>2</sup>
! colspan="2" |1970 Nüfus Sayımı
! colspan="2" |1979 Nüfus Sayımı
! colspan="2" |1989 Nüfus Sayımı
! colspan="2" |2002 Nüfus Sayımı
! colspan="2" |2010 Nüfus Sayımı<sup>1</sup>
! colspan="2" |2020 Nüfus Sayımı
|- style="background:#e0e0e0;"
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
|-
| style="text-align:left;" |[[Çeçenler]]
|293.298
|67.3%
|360.889
|58.0%
|238.331
|39.7%
|499.962
|54.7%
|602.223
|60.1%
|715.306
|66.0%
|1.031.647
|93.5%
|1.206.551
|95.3%
|1.306.551
|97.4%
|-
| style="text-align:left;" |[[Ruslar]]
|103.271
|23.5%
|213.354
|34.3%
|296.794
|49.4%
|327.701
|35.8%
|307.079
|30.6%
|269.130
|24.8%
|40.645
|3.7%
|24.382
|1.9%
|16.382
|0.9%
|-
| style="text-align:left;" |[[Kumuklar]]
|2.217
|0.5%
|3.575
|0,6%
|
|
|6.865
|0.8%
|7.808
|0.8%
|9.591
|0.9%
|8.883
|0.8%
|12.221
|1.0%
|9.411
|0.7%
|-
| style="text-align:left;" |[[Avarlar (Kafkasya halkı)|Avarlar]]
|830
|0.2%
|2.906
|0.5%
|
|
|4.196
|0.5%
|4.793
|0.5%
|6.035
|0.6%
|4.133
|0.4%
|4.864
|0.4%
|5.264
|0.4%
|-
| style="text-align:left;" |[[Nogaylar]]
|162
|0.0%
|1.302
|0.2%
|
|
|5.503
|0.6%
|6.079
|0.6%
|6.885
|0.6%
|3.572
|0.3%
|3.444
|0.3%
|3.102
|0.2%
|-
| style="text-align:left;" |[[İnguşlar]]
|798
|0.2%
|4.338
|0.7%
|3.639
|0.6%
|14.543
|1.6%
|20.855
|2.1%
|25.136
|2.3%
|2.914
|0.3%
|1.296
|0.1%
|1.121
|0.1%
|-
| style="text-align:left;" |[[Ukraynalılar]]
|11.474
|2.6%
|8.614
|1.4%
|11.947
|2.0%
|11.608
|1.3%
|11.334
|1.1%
|11.884
|1.1%
|829
|0.1%
| rowspan="3" |13.716
| rowspan="3" |1.1%
| rowspan="3" |8.639
| rowspan="3" |0.4%
|-
| align="left" |[[Ermeniler]]
|5.978
|1.4%
|8.396
|1.3%
|12.136
|2.0%
|13.948
|1.5%
|14.438
|1.4%
|14.666
|1.4%
|424
|0.0%
|-
| style="text-align:left;" |Diğerleri
|18.840
|4.13%
|18.646
|3.0%
|37.550
|6.3%
|30.057
|3.3%
|27.621
|2.8%
|25.800
|2.4%
|10.639
|1.0%
|-
| colspan="19" style="text-align:left;" |<sup>1</sup> <small>İdari veritabanlarında 2.515 kişi kaydedildi ancak bir etnik köken ilan edemedi.</small><small>Bu gruptaki etnik grupların oranının beyan edilen grupla aynı olduğu tahmin edilmektedir.</small><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.perepis-2010.ru/news/detail.php?ID=6936|başlık=Перепись-2010: русских становится больше|erişimtarihi=19 Nisan 2013|tarih=19 Aralık 2011|yayıncı=Perepis-2010.ru|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190107001951/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm|arşivtarihi=7 Ocak 2019|ölüurl=hayır}}</ref><nowiki>|</nowiki><sup>2</sup> <small>Tüm [[Çeçenler|Çeçen]] ve [[İnguşlar|İnguş]] nüfusun 1944 yılında ülkeden [[orta asya]]2ya göçe zorlandığı göz önüne alınmalıdır.</small><small> Buna karşın, 1957 yılında [[Nikita Kruşçev]] tarafından [[Kuzey Kafkasya]]'ya geri döndü. Daha fazla bilgi için bakınız. [[Çeçen-İnguş Sürgünü]]</small>
|}

=== Din ===
[[Dosya:Achmat-Kadyrow-Mosche,_Grosny_2.jpg|küçükresim|Grozni'deki [[Ahmet Kadirov Camii|Ahmet Kadırov Camii]]]]

==== İslâm ====
[[İslam]], Çeçenistan'da 2010 yılında Grozni'de ankete katılanların %95'i tarafından inanılan baskın dindir.<ref name="Caucasus Times survey 2010">{{Web kaynağı|url=https://caucasustimes.com/ru/v-chechne-nabljudaetsja-vysokaja-stepen-r/|erişimtarihi=10 Nisan 2017|tarih=16 Mayıs 2010|dil=ru|yayıncı=Caucasus Times|seri=Caucasus Times poll|başlık=High degree of religious intolerance observed in Chechnya|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170412022422/https://caucasustimes.com/ru/v-chechne-nabljudaetsja-vysokaja-stepen-r/|arşivtarihi=12 Nisan 2017|ölüurl=hayır}}</ref> 16. ve 19. yüzyıllar arasında İslam'ı kabul eden Çeçenler<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.gwu.edu/~ieresgwu/assets/docs/ponars/pm_0388.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20171011152527/https://www2.gwu.edu/~ieresgwu/assets/docs/ponars/pm_0388.pdf |arşivtarihi=11 Ekim 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> [[Sünnilik|Sünni İslam]]'ın [[Şâfiîlik|Şafii]] [[Fıkhî mezhep|Mezhebi'ne]] sıkı bir şekilde bağlıdır. Tarihsel önemi nedeniyle birçok Çeçen [[Tasavvuf|Sufi]], [[Kadirîlik|Kadiri]] veya [[Nakşibendilik|Nakşibendi]] emirlerine bağlıdır. Nüfusun çoğu ya Şafii ya da [[Hanefilik|Hanefi]]<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=3334|başlık=Shafi'i and Hanafi schools of jurisprudence in Cechnya|erişimtarihi=19 Nisan 2013|yayıncı=Jamestown.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130401232139/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=3334|arşivtarihi=1 Nisan 2013|ölüurl=hayır}}</ref> içtihat mezhebini, fıkhını takip eder. Şafii hukuk ekolü Çeçenler arasında köklü bir geleneğe sahiptir<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=DEufvUyRcygC&pg=PA113&lpg=PA113&dq=Shafi+Chechens|başlık=Religion and Politics in Russia: A Reader|tarih=9 Kasım 2009|isbn=9780765629319|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200727203047/https://books.google.com/books?id=DEufvUyRcygC&pg=PA113&lpg=PA113&dq=Shafi+Chechens|arşivtarihi=27 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref> ve bu nedenle en çok takip edilen mezhep olmaya devam etmektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://jamestown.org/chechnya_weekly/article.php?articleid=2372572|başlık=The Kremlin's War on Islamic Education in the North Caucasus|arşivtarihi=11 Ekim 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071011204749/http://jamestown.org/chechnya_weekly/article.php?articleid=2372572|tarih=8 Eylül 2006|erişimtarihi=12 Ekim 2020|ölüurl=hayır}} Chechnya Weekly, Volume 7, Issue 34 (September 8, 2006)</ref>

Sovyetler Birliği'nin sona ermesinin ardından, Çeçenistan'da İslami bir canlanma yaşandı. 2011 yılında, Grozni'deki 10.000 kişilik [[Ahmet Kadirov Camii|Ahmet Kadırov Camii]] dahil 465 cami ve Kunta-haji adlı bir İslam Üniversitesi ve Avrupa'nın en büyük kurumu olan Grozni'deki bir İslam Tıbbı Merkezi de dahil olmak üzere 31 [[medrese]] olduğu tahmin ediliyordu.<ref>Nazgul A. Mingisheva and Yesbossyn M. Smagulov, "Chechnya" in Mark Juergensmeyer and Wade Clark Roof, ''Encyclopedia of Global Religion'', Volume 1, SAGE, 2012, p. 193</ref>

19 Ocak 2015'te, [[Charlie Hebdo saldırısı]]ndan 12 gün sonra, [[Grozni]]'de [[Muhammed]] peygamber karikatürlerinin yayınlanmasına karşı bir yürüyüş düzenlendi.<ref>{{Web kaynağı|url=http://top.rbc.ru/politics/19/01/2015/54bcf5899a79473f62cbcbc0|başlık=МВД насчитало более миллиона участников митинга в Грозном|çalışma=РБК|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150628122639/http://top.rbc.ru/politics/19/01/2015/54bcf5899a79473f62cbcbc0|arşivtarihi=28 Haziran 2015|ölüurl=evet}}</ref> Çeçen İçişleri Bakanlığı, bir milyondan fazla kişinin katıldığını belirtirken, Kafkas Düğümü kaynaklarına göre bu sayının 350.000 ile 500.000 arasında olduğunu bildirildi.<ref>[[Caucasian Knot]], [http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/255819/ Данные о числе участников митинга в Грозном против карикатур на Мухаммада значительно расходятся] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160414085252/http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/255819/ |tarih=14 Nisan 2016 }}, 19 January 2015</ref>

==== Hristiyanlık ====
Çeçenistan'da bir zamanlar güçlü olan Rus azınlık, çoğunluğu Terek Kazakları ve 2012'de sayıları yaklaşık 25.000 olarak tahmin edilen, hâlihazırda Grozni'de sadece bir kilise olmasına rağmen, ağırlıklı olarak [[Rus Ortodoks Kilisesi|Rus Ortodoksları]]ndan müteşekkildir. Ağustos 2011'de [[Vladikavkaz]] ve [[Mahaçkale]] Başpiskoposu Zosima, Naursky Bölgesi'ndeki [[Terek Irmağı|Terek Nehri]]'nde, Naursky ve Shelkovsky ilçelerinden 35 vatandaşın Ortodoksluğa dönüştürüldüğü Çeçen Cumhuriyeti tarihindeki ilk toplu [[vaftiz]] törenini gerçekleştirdi.<ref>Interfax Information Services Group. [http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=8678 "Chechnya saw the first mass baptism in its today's history"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180222225601/http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=8678 |tarih=22 Şubat 2018 }}. Retrieved 2012-07-09.</ref> 2020 yılı itibarıyla Çeçen Cumhuriyeti'nde 8 Ortodoks kilisesi bulunmaktadır. En büyüğü Grozni şehrindeki Başmelek Mikail Kilisesi'dir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B0_%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B0_(%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9) |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200301160907/https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B0_%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B0_(%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9) |arşivtarihi=1 Mart 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>

== Siyaset ==
1990'dan bu yana Çeçen Cumhuriyeti, ayrılıkçı hareketleri ile Rusya yanlısı yetkililer arasında gerçekleşen birçok yasal, askeri ve sivil çatışmalar yaşadı. Bugün, Çeçenistan nispeten istikrarlı bir [[federal cumhuriyet]]tir, ancak hala bazı ayrılıkçı hareket faaliyetleri görülmektedir. Bölgesel anayasası, 23 Mart 2003'te tüm Çeçen halkları arasında yapılan referandumun ardından 2 Nisan 2003'te yürürlüğe girdi. Bazı Çeçenler, Rus yanlısı ve karşıtı siyasi yapıların varlığına rağmen bölgesel birlikler veya zümreler tarafından kontrol ediliyordu.

=== Bölgesel hükümet ===
[[Dosya:Chechnya_and_Caucasus.png|küçükresim|Çeçenya ve Kafkasya haritası]]
Birçok ayrılıkçı tarafından hain olarak görülen eski ayrılıkçı dini lider (müftü) [[Ahmet Kadirov]], 5 Ekim 2003'te uluslararası otoriteler tarafından da izlenen bir seçimde %83 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi. Rus askerleri tarafından [[Seçim hilesi|oy pusulası doldurma]] ve seçmenleri sindirme vakaları ve ayrılıkçı partilerin sandık dışında bırakılması daha sonra [[Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı]] (AGİT) gözlemcileri tarafından rapor edildi. 9 Mayıs 2004'te Kadırov, Grozni Futbol Stadyumu'nda VIP sahnesinin altına konulan ve geçit töreni sırasında patlayan bir [[mayın]] patlamasıyla öldürüldü ve olaydan sonra Sergey Abramov Başbakan vekili olarak atandı. 2005 yılından sonra [[Ramazan Kadirov|Ramazan Kadırov]] ([[Ahmet Kadirov]]'un oğlu) başbakan olarak görev yapmaya başladı ve 2007'de yeni cumhurbaşkanı olarak atandı. Birçok kişi{{Kim}} onun cumhuriyetteki en zengin ve en güçlü adam olduğunu ve ''Kadırovtsi'' olarak adlandırılan büyük bir özel milis üzerinde kontrolü olduğunu iddia etmektedir. Babasının güvenlik gücü olarak başlayan milis, [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]] gibi insan hakları örgütleri tarafından cinayet ve adam kaçırmakla suçlanmaktadır.{{Kaynak belirt}}

2009 yılında, [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] hükûmeti tarafından finanse edilen Amerikan Örgütü [[Freedom House]], Çeçenistan'yı [[Myanmar|Burma]], [[Kuzey Kore]] ve diğerleriyle birlikte dünyanın en baskıcı toplumlarının listelendiği "en kötünün en kötüsü" listesine dahil etti.<ref>[http://www.freedomhouse.org/uploads/WoW09/WOW%202009.pdf Worst of the Worst: The World's Most Repressive Societies] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111110015057/http://www.freedomhouse.org/uploads/WoW09/WOW%202009.pdf |tarih=10 Kasım 2011 }} ([[Portable Document Format|PDF]]), ''[[Freedom House]]'', March 2009</ref>

=== Ayrılıkçı hükümet ===
[[Dosya:Shamil_Basaev.jpg|küçükresim|[[Şamil Basayev]], [[İslamcılık|İslamcı]] Çeçen militan ve Çeçen isyancı hareketinin lideri]]
[[Dosya:Vladimir_Putin_8_November_2000-1.jpg|küçükresim|Eski ayrılıkçı ve Çeçen Cumhuriyeti lideri [[Ahmet Kadirov]], Rusya Devlet Başkanı [[Vladimir Putin]] ile birlikte]]
Rus bölgesel hükûmetine ek olarak, herhangi bir devlet tarafından tanınmayan ayrılıkçı bir İçkerya hükûmeti bulunmaktaydı (vatandaşlarına Avrupa ve Arap ülkelerinin yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri'nde siyasi sığınma hakkı verilmiş olmasına rağmen).

İçkerya, 1991 ve 2010 yılları arasında [[Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu]]'nun bir üyesiydi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://unpo.org/members/20854|başlık=UNPO: Chechen Republic of Ichkeria|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|çalışma=unpo.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190723175957/https://unpo.org/members/20854|arşivtarihi=23 Temmuz 2019|ölüurl=hayır}}</ref> [[Gürcistan]]'ın eski cumhurbaşkanı [[Zviad Gamsahurdia|Zviad Gamsakhurdia]], 1991 askerî darbesiyle görevden alındı ve [[Gürcistan İç Savaşı]]'nın bir katılımcısı olarak 1993'te Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanıdı.<ref name="test2">[http://pirweli.com.ge/eng/index.php?option=com_content&task=view&id=3399&Itemid=45 in 1993, ex –President of Georgia Zviad Gamsakhurdia recognized Chechnya's independence..], {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130821134007/http://pirweli.com.ge/eng/index.php?option=com_content&task=view&id=3399&Itemid=45 |tarih=21 Ağustos 2013 }}</ref> İçkerya ile diplomatik ilişkiler, 16 Ocak 2000'de [[Taliban]] hükûmeti altında kısmen tanınan [[Afganistan İslam Emirliği]] tarafından da kuruldu. Bu tanıma 2001'de Taliban'ın düşmesiyle sona erdi.<ref>[http://www.cdi.org/russia/johnson/5597-11.cfm Are Chechens in Afghanistan?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090807172345/http://www.cdi.org/russia/johnson/5597-11.cfm |tarih=7 Ağustos 2009 }} – By Nabi Abdullaev, Dec 14, 2001, Moscow Times</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=23&issue_id=1701&article_id=16734|başlık=The Taliban formally recognizes Chechnya|erişimtarihi=23 Ocak 2007|yayımcı=Jamestown Vakfı|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080301182408/http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=23&issue_id=1701&article_id=16734|arşivtarihi=1 Mart 2008|ölüurl=evet}}</ref> Ancak Taliban'ın tanınmasına rağmen Taliban ile İçkerya arasında dostane ilişkiler yoktu - Mashadov Taliban'ın gayri meşru olduğunu belirterek kendilerini tanımasını reddetti.<ref name="Kullberg2">Kullberg, Anssi. "The Background of Chechen Independence Movement III: The Secular Movement". ''The Eurasian politician''. 1 October 2003</ref> İçkerya ayrıca Baltık ülkelerinden, bir grup Ukraynalı milliyetçiden ve Polonya'dan sözlü destek aldı; Estonya bir dönem tanımaya oy verdi, ancak hem Rusya hem de AB tarafından uygulanan baskı nedeniyle bu tanıma hiçbir zaman yerine getirilmedi.<ref name="Kullberg2"/><ref>Kari Takamaa and Martti Koskenneimi. ''The Finnish Yearbook of International Law''. p147</ref><ref name="Kuzio2">Kuzio, Taras. "The Chechen crisis and the 'near abroad{{' "}}. ''Central Asian Survey'', Volume 14, Issue 4 1995, pages 553–572</ref>

Bu hükûmetin başkanı [[Aslan Mashadov]], Dışişleri Bakanı ise Mashadov'un sözcüsü İlyas Ahmadov'du. Aslan Mashadov, Rusya ile barış anlaşması imzalandıktan sonra 1997 yılında uluslararası olarak izlenen bir seçimde 4 yıllığına seçilmişti. 2001 yılında, görevini bir yıl daha uzatan bir kararname çıkardı; ayrılıkçı partiler Rusya hükûmeti tarafından engellendiği için 2003 başkanlık seçimlerine katılamadı ve Mashadov Rusya'da terör suçları suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı. Mashadov, [[İkinci Çeçen Savaşı]]'nın başlangıcında Grozni'den ayrıldı ve güneydeki ayrılıkçıların kontrolündeki bölgelerine gitti. Mashadov, Çeçen toprakları üzerinde etkili kontrolü elinde tutan bazı savaş liderlerini etkileyemedi ve sonuç olarak gücü azaldı. Rus güçleri 8 Mart 2005'te Mashadov'u öldürdü ve Mashadov suikastı, barış görüşmelerini yürütecek meşru bir Çeçen ayrılıkçı lider bırakmadığı için geniş çapta eleştirildi. Mashadov döneminde Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olan Ahmed Zakayev, 1997 seçimlerinden kısa bir süre sonra atandı ve şu anda [[İngiltere]]'de sığınma altında yaşıyor. O ve diğerleri, Mashadov'un ölümünün ardından yerine daha önce Çeçen televizyonunda İslami bir programın sunuculuğunu yapan, görece bilinmeyen bir İslami hakim olan Abdül Halim Saidullayev'i seçti. 17 Haziran 2006'da Rus özel kuvvetlerinin Abdül Halim Saidullayev'i bir Çeçen kasabası olan Argun'a düzenlediği baskında öldürdüğü bildirildi.

Saidullayev'in halefi [[Dokka Umarov]] oldu. 31 Ekim 2007'de Umarov, [[İçkerya Çeçen Cumhuriyeti|Çeçen İçkerya Cumhuriyeti]]'ni ve başkanlığını kaldırdı ve onun yerine kendi Emiri olarak [[Kafkasya Emirliği]]'ni ilan etti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.itstime.it/Commenti/CaucEmiri.pdf|başlık=What is Hidden Behind the Idea of the Caucasian Emirate?|erişimtarihi=19 Nisan 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130821215237/http://www.itstime.it/Commenti/CaucEmiri.pdf|arşivtarihi=21 Ağustos 2013|ölüurl=evet}}</ref> Bu statü değişikliği, cumhuriyetin varlığını desteklemeye devam eden birçok Çeçen politikacı ve askeri lider tarafından reddedildi.

== İnsan hakları ==
[[Dosya:Mass_grave_in_Chechnya.jpg|küçükresim|Çeçenya'da toplu mezar (2000)]]
Ülke İçinde Yerinden Edilme İzleme Merkezi, yüz binlerce etnik Rus ve Çeçen'in 1994 ve 1999'da Çeçenistan'daki etnik gruplar arası ve [[Ayrılıkçılık|ayrılıkçı]] çatışmaların ardından evlerinden ayrılmak zorunda kalmasının ardından, günümüzde hala Rusya'da 150.000'den fazla insanın yerinden edilmiş bir durumda bulunduğunu bildirdi.<ref>[http://www.internal-displacement.org/8025708F004CE90B/(httpCountrySummaries)/441ED4F5458A7C1DC125733600369629?OpenDocument&count=10000 Government efforts help only some IDPs rebuild their lives], IDMC, August 13, 2007 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130821165016/http://www.internal-displacement.org/8025708F004CE90B/%28httpCountrySummaries%29/441ED4F5458A7C1DC125733600369629?OpenDocument&count=10000 |tarih=21 Ağustos 2013 }}</ref>

1 Eylül 1997'de, Çeçen Cumhuriyeti-İçkeriya'da yürürlüğe girdiği bildirilen Ceza Kanunu'nun 148. maddesine göre "bir erkek ve bir kadın ya da bir erkek ve bir erkek arasındaki anal cinsel ilişki" cezalandırılmaktadır. Birinci ve ikinci kez suç işleyenler için ceza dayaktır. Suçun üçüncü kez işlenmesi bir mahkûmiyete, [[Recm|taşlama]] veya [[Baş kesme|kafa kesme]] dahil olmak üzere çeşitli şekillerde uygulanabilen ölüm cezasına yol açar.<ref>[[Amnesty International]]:[https://www.amnesty.org/en/documents/eur04/009/1997/en/ Amnesty International working against laws punishing sexual relations between men] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201013152614/https://www.amnesty.org/en/documents/eur04/009/1997/en/ |tarih=13 Ekim 2020 }}, September 1, 1997.</ref>

İnsan hakları grupları, 2005 parlamento seçimlerinin yapılmasını merkezi Rus hükûmeti ve ordusunun haksız bir şekilde etkilediği gerekçesiyle eleştirdi.<ref>[https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5028949 Chechnya Holds Parliamentary Vote] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201012223715/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5028949 |tarih=12 Ekim 2020 }}, Morning Edition, NPR, November 28, 2005.</ref>

2006 yılında [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]], [[Ramazan Kadirov]] komutasındaki Rus yanlısı Çeçen güçlerin yanı sıra federal polis personelinin ayrılıkçı güçler hakkında bilgi almak için işkence kullandığını bildirdi. "Çeçenya'da alıkonulursanız, gerçek ve acil bir işkence riskiyle karşı karşıya kalırsınız. İşkencecinizin sorumlu tutulma şansı çok az." - İnsan Hakları İzleme Örgütü Avrupa ve Orta Asya bölümü direktörü Holly Cartner.<ref>[[Human Rights Watch]]:[https://www.hrw.org/en/news/2006/11/12/chechnya-research-shows-widespread-and-systematic-use-torture Chechnya: Research Shows Widespread and Systematic Use of Torture] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20141027035413/http://www.hrw.org/en/news/2006/11/12/chechnya-research-shows-widespread-and-systematic-use-torture |tarih=27 Ekim 2014 }}</ref>

1 Aralık 2009'da, ''[[The New York Times]]'', Kadırov hükûmeti altındaki işkence ve infaz iddialarını desteklemek için kapsamlı kanıtlar yayınladı. Suçlamalar, Kadırov'un yakın çevresine erişim sağlayan 27 yaşındaki Ömer İsrailov'un Avusturya'da öldürülmesiyle ortaya çıktı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2009/02/01/world/europe/01torture.html?_r=0&pagewanted=all|başlık=Slain Exile Detailed Cruelty of the Ruler of Chechnya|yazarlar=Chivers|tarih=31 Ocak 2009|çalışma=New York Times|erişimtarihi=12 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180614172742/https://www.nytimes.com/2009/02/01/world/europe/01torture.html?_r=0&pagewanted=all|arşivtarihi=14 Haziran 2018|ölüurl=hayır}}</ref>

1 Temmuz 2009'da [[Uluslararası Af Örgütü]], [[Rusya|Rusya Federasyonu]]'nun Çeçen vatandaşlara karşı işlediği insan hakları ihlallerini kapsayan ayrıntılı bir rapor yayınladı. En göze çarpan özelliklerden biri, istismara uğrayanların kaçırmadan işkenceye kadar saldırılara karşı herhangi bir telafi yönteminin olmaması ve sorumluların hiçbir zaman sorumlu tutulmamasıydı. Bu, Çeçenistan'ın kanunsuz yönetildiği ve daha da yıkıcı bir istikrarsızlıkla karşılaşıldığı sonucuna yol açtı.<ref>[[Amnesty International]]:[https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2009/en/l Russian Federation Rule Without Law: Human Rights violations in the North Caucasus] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200817194812/https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2009/en/l/ |tarih=17 Ağustos 2020 }}, July 1, 2009.</ref>
[[Dosya:Ramzan_Kadyrov_(2018-06-15)_02.jpg|küçükresim|2018'de Çeçen lider [[Ramazan Kadirov|Ramazan Kadırov]]]]
10 Mart 2011'de [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]], hükûmetin Çeçenleşmeden bu yana İslami kıyafet kurallarının zorlandığını bildirdi.<ref>[[Human Rights Watch]]:[https://www.hrw.org/print/reports/2011/03/10/you-dress-according-their-rules "You Dress According to Their Rules" Enforcement of an Islamic Dress Code for Women in Chechnya] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150402123751/http://www.hrw.org/print/reports/2011/03/10/you-dress-according-their-rules |tarih=2 Nisan 2015 }}, March 10, 2011</ref> Cumhurbaşkanı [[Ramazan Kadirov|Ramazan Kadırov]]'un "Karımı eleştirme hakkım var. Onun yok [Beni eleştirme hakkına sahip değil]. Bizde [Çeçen toplumunda], bir eş [[Ev kadını|ev hanımıdır]]. Bir kadın yerini bilmeli. Bir kadın bize [erkeklere] sevgisini göstermelidir... O [erkeğin] varlığı olacaktır. Ve erkek de onun sahibidir. Burada bir kadın düzgün davranmazsa kocası, babası ve erkek kardeşi sorumludur. Geleneğimize göre, bir kadın kötü bir iş yaparsa, aile üyeleri onu öldürür... Böyle olur, bir erkek kardeş kız kardeşini veya bir koca karısını öldürür... Bir başkan olarak öldürmemelerine izin veremem. Bu nedenle, kadınların şort giymesine izin vermeyin..." dediği bildirilmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.kp.ru/daily/24169/380743/|başlık=Рамзан КАДЫРОВ: "Россия - это матушка родная"|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|tarih=24 Eylül 2008|dil=ru|çalışma=KP.RU - сайт «Комсомольской правды»|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190827082626/https://www.kp.ru/daily/24169/380743/|arşivtarihi=27 Ağustos 2019|ölüurl=hayır}}</ref> Ayrıca birçok kez [[Töre ve namus suçları|namus cinayetlerini]] açıkça savundu.<ref>[http://www.sptimes.ru/index.php?story_id=28409&action_id=2 Chechen President Kadyrov Defends Honor Killings] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110605060857/http://www.sptimes.ru/index.php?story_id=28409&action_id=2 |tarih=5 Haziran 2011 }} [[St. Petersburg Times]] March 3, 2009</ref>

9 Temmuz 2017'de Rus Novaya Gazeta gazetesi, 26 Ocak 2017 gecesi bir dizi kişinin yargısız infaz edildiğini bildirdi. Öldüğü bilinen 27 kişinin ismini yayınladı, ancak listenin "[öldürülenlerin] hepsi olmadığını" vurguladı; gazete, infazda 50 kişinin ölmüş olabileceğini öne sürdü.<ref name="ng9jul17">{{Haber kaynağı|url=https://www.novayagazeta.ru/articles/2017/07/09/73065-eto-byla-kazn-v-noch-na-26-yanvarya-v-groznom-rasstrelyany-desyatki-lyudey|başlık=Это была казнь. В ночь на 26 января в Грозном расстреляли десятки людей|erişimtarihi=10 Temmuz 2017|yazarlar=Milashina, Elena|tarih=9 Temmuz 2017|çalışma=[[Novaya Gazeta]]|yer=Moskova|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170709143802/https://www.novayagazeta.ru/articles/2017/07/09/73065-eto-byla-kazn-v-noch-na-26-yanvarya-v-groznom-rasstrelyany-desyatki-lyudey|arşivtarihi=9 Temmuz 2017|ölüurl=hayır}}</ref> Ölenlerin bazıları eşcinseldi ama hepsi değil; ölümler bir polisin ölümüyle tetiklenmiş gibi göründü ve raporun yazarı Elena Milashina'ya göre terör suçundan idam edildi.<ref name="imrjul17">{{Web kaynağı|url=https://imrussia.org/en/the-rundown/media-must-reads/2820-who-is-afraid-of-navalny,-killings-in-chechnya,-trump-putin-meeting|başlık=Who Is Afraid of Navalny, Killings in Chechnya, Trump-Putin Meeting|erişimtarihi=17 Temmuz 2017|tarih=14 Temmuz 2017|çalışma=[[Institute of Modern Russia]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170821084419/https://imrussia.org/en/the-rundown/media-must-reads/2820-who-is-afraid-of-navalny,-killings-in-chechnya,-trump-putin-meeting|arşivtarihi=21 Ağustos 2017|ölüurl=evet}}</ref>

=== Eşcinsel toplama kampları ===
2017 yılında Novaya Gazeta ve insan hakları grupları, Çeçen yetkililerin eşcinsel erkeklerin sorgulandığı ve fiziksel şiddete maruz kaldığı [[Argun (şehir)|Argun]]'daki olmak üzere toplama kampları kurduğunu bildirdi.<ref name="globeandmailarrest100suspected">{{Haber kaynağı|url=https://www.theglobeandmail.com//news/world/chechnya-police-arrest-100-suspected-gay-men-three-killed-report/article34559281/?click=sf_globefb|başlık=Chechnya police arrest 100 suspected gay men, three killed: report|erişimtarihi=10 Nisan 2017|tarih=3 Nisan 2017|çalışma=The Globe and Mail|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200108205434/https://www.theglobeandmail.com//news/world/chechnya-police-arrest-100-suspected-gay-men-three-killed-report/article34559281/?click=sf_globefb|arşivtarihi=8 Ocak 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="pinknewshasopenedconcentration">{{Haber kaynağı|url=http://www.pinknews.co.uk/2017/04/10/chechnya-has-opened-concentration-camps-for-gay-men/|başlık=Chechnya has opened concentration camps for gay men|erişimtarihi=10 Nisan 2017|yazarlar=Duffy|tarih=10 Nisan 2017|çalışma=Pink News|arşivurl=https://web.archive.org/web/20191004111037/https://www.pinknews.co.uk/2017/04/10/chechnya-has-opened-concentration-camps-for-gay-men/|arşivtarihi=4 Ekim 2019|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.independent.ie/world-news/europe/over-100-people-allegedly-sent-to-concentration-camps-for-gay-men-in-chechnya-35610969.html|başlık=Over 100 people allegedly sent to 'concentration camps' for gay men in Chechnya – Independent.ie|erişimtarihi=11 Nisan 2017|dil=İngilizce|çalışma=Independent.ie|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170411053628/http://www.independent.ie/world-news/europe/over-100-people-allegedly-sent-to-concentration-camps-for-gay-men-in-chechnya-35610969.html|arşivtarihi=11 Nisan 2017|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.novayagazeta.ru/articles/2017/04/04/72027-raspravy-nad-chechenskimi-geyami-publikuem-svidetelstva|erişimtarihi=12 Nisan 2017|dil=Rusça|başlık=Arşivlenmiş kopya|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190512203004/https://www.novayagazeta.ru/articles/2017/04/04/72027-raspravy-nad-chechenskimi-geyami-publikuem-svidetelstva|arşivtarihi=12 Mayıs 2019|ölüurl=hayır}}</ref>

11 Ocak 2019'da, Aralık 2018'de ülkede birkaç eşcinsel erkek ve kadının gözaltına alındığı bir başka 'eşcinsel tasfiyesine' başladığı bildirildi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://apnews.com/88929f353d494b3a87843002d02ad155|başlık=Reports: several gay men and women detained in Chechnya|erişimtarihi=14 Ocak 2019|tarih=11 Ocak 2019|çalışma=AP NEWS|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190403031117/https://apnews.com/88929f353d494b3a87843002d02ad155|arşivtarihi=3 Nisan 2019|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.gaytimes.co.uk/community/117320/chechnya-has-reportedly-launched-a-new-gay-purge/|başlık=Chechnya has reportedly launched a new 'gay purge'|erişimtarihi=13 Ocak 2019|yazarlar=Damshenas|tarih=11 Ocak 2019|çalışma=The Gay Times|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190909041944/https://www.gaytimes.co.uk/community/117320/chechnya-has-reportedly-launched-a-new-gay-purge/|arşivtarihi=9 Eylül 2019|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/chechnya-gay-purge-lgbt-detention-torture-missing-men-women-beating-a8723011.html|başlık=Chechnya launches new gay 'purge', reports say|erişimtarihi=14 Ocak 2019|tarih=11 Ocak 2019|çalışma=The Independent|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190424101606/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/chechnya-gay-purge-lgbt-detention-torture-missing-men-women-beating-a8723011.html|arşivtarihi=24 Nisan 2019|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.novayagazeta.ru/news/2019/01/11/148260-chechnya|başlık="Новой газете" стало известно о новых преследованиях геев в Чечне|erişimtarihi=14 Ocak 2019|çalışma=Новая газета - Novayagazeta.ru|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190326072744/https://www.novayagazeta.ru/news/2019/01/11/148260-chechnya|arşivtarihi=26 Mart 2019|ölüurl=hayır}}</ref> Rus LGBT ağı, yaklaşık 40 kişinin gözaltına alındığına ve iki kişinin öldürüldüğüne inanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://lgbtnet.org/en/newseng/new-wave-persecution-against-lgbt-people-chechnya-around-40-people-detained-least-two-killed|başlık=New wave of persecution against LGBT people in Chechnya: around 40 people detained, at least two killed|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|tarih=14 Ocak 2019|dil=ru|çalışma=Российская ЛГБТ-сеть|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190422111822/https://lgbtnet.org/en/newseng/new-wave-persecution-against-lgbt-people-chechnya-around-40-people-detained-least-two-killed|arşivtarihi=22 Nisan 2019|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.npr.org/2019/01/14/685192372/activists-say-40-detained-and-2-dead-in-gay-purge-in-chechnya|başlık=Activists Say 40 Detained And 2 Dead In Gay Purge In Chechnya|erişimtarihi=27 Ağustos 2019|dil=İngilizce|çalışma=NPR.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190519162748/https://www.npr.org/2019/01/14/685192372/activists-say-40-detained-and-2-dead-in-gay-purge-in-chechnya|arşivtarihi=19 Mayıs 2019|ölüurl=hayır}}</ref>

== Ekonomi ==
[[Dosya:Мечеть_"Сердце_Чечни".jpg|küçükresim|2013 yılında Grozni]]
Savaş sırasında Çeçen ekonomisi dağıldı.<ref name="Russell 2007 163–168">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Chechnya: Russia's 'War on Terror' or 'War of Terror'?|url=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_2007-01_59_1/page/163|yazarlar=Russell|tarih=2007|sayı=1|sayfalar=163-168|çalışma=Europe-Asia Studies|cilt=59|doi=10.1080/09668130601072761|editör-ad=Moshe|editör2-ad=Tanya|editör3-ad=Ray|editör4-ad=Mary|editör5-ad=John B.|editör-soyadı=Gammer|editör2-soyadı=Lokshina|editör3-soyadı=Thomas|editör4-soyadı=Mayer|editör5-soyadı=Dunlop}}</ref> 1994'te ayrılıkçılar yeni bir para birimi getirmeyi planladılar, ancak [[İkinci Çeçen Savaşı]]'nda Çeçenistan'ın Rus birlikleri tarafından yeniden alınması nedeniyle değişiklik gerçekleşmedi.

Çeçenistan'daki ekonomik durum 2000'den sonra önemli ölçüde iyileşti. ''New York Times''<nowiki/>'a göre, Grozni'yi yeniden inşa etmek için büyük çabalar sarf edildi ve siyasi durumun iyileştirilmesi, bazı yetkililerin turizm endüstrisini kurmayı düşünmelerine neden oldu, ancak inşaat işçilerine düzensiz ödeme yapıldığı ve yoksul insanların yerinden edildiği iddiaları bulunmaktadır.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2008/04/30/world/europe/30grozny.html|başlık=Chechnya's Capital Rises From the Ashes, Atop Hidden Horrors|erişimtarihi=1 Nisan 2010|yazarlar=Kramer|tarih=30 Nisan 2008|çalışma=[[The New York Times]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110615133404/http://www.nytimes.com/2008/04/30/world/europe/30grozny.html|arşivtarihi=15 Haziran 2011|ölüurl=hayır}}</ref>

Çeçenistan'ın işsizlik oranı 2006'da %67 iken 2014'te %21,5'e düştü.<ref>{{Web kaynağı|url=https://knoema.com/atlas/Russian-Federation/Chechnya-Republic-of/Unemployment-rate|başlık=Archived copy|erişimtarihi=11 Nisan 2017|arşivtarihi=12 Nisan 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170412062011/https://knoema.com/atlas/Russian-Federation/Chechnya-Republic-of/Unemployment-rate|ölüurl=hayır}}</ref>

Çeçenistan'ın 2017 bütçesinin toplam geliri 59,2 milyar ruble oldu. Bunun 48,5 milyar rublesi, Rusya Federasyonu federal bütçesinden "karşılıksız makbuzlar" olarak aktarılmıştır.

== Çeçen liderler ==
* [[Abdul-Halim Sadulayev]]
* [[Ahmet Kadirov]]
* [[Alu Alkhanov]]
* [[Aslan Mashadov]]
* [[Boiskhar Benoy]]
* [[Cahar Dudayev]]
* [[Dokka Umarov]]
* [[Huseyn Gakayev]]
* [[Kunta Hacı]]
* [[Ramazan Kadirov]]
* [[Şamil Basayev]]
* [[Şeyh Mansur]]
* [[Taymin Biybolt]]
* [[Zelimhan Yandarbiyev]]

== Çeçen Sanatçılar ==
* [[Tamara Dadasheza]]
* [[Makka Sagaipova]]
* [[Ali Dimayev]]

== Ayrıca bakınız ==
* [[Birinci Çeçen Savaşı]]
* [[İkinci Çeçen Savaşı]]
* [[Çeçenistan'da LGBT hakları]]

== Kaynakça ==
=== Notlar ===
{{kaynakça}}

=== Kaynakça ===
{{Kaynak başı}}
* {{Rus kanunu kaynağı
|ru_entity=Президент Чеченской Республики
|ru_type=Указ
|ru_number=164
|ru_date=15 июля 2004 г.
|ru_title=О государственном гимне Чеченской Республики
|ru_effective_date=после одобрения Государственным Советом Чеченской Республики и официального опубликования
|ru_published_in=БД "Консультант-Плюс"
|ru_published_date=
|ru_url=
|en_entity=[[Head of the Chechen Republic|President of the Chechen Republic]]
|en_type=Decree
|en_number=164
|en_date=July&nbsp;15, 2004
|en_title=On the State Anthem of the Chechen Republic
|en_effective_date=after the ratification by the State Council of the Chechen Republic and subsequent official publication
|en_url=
}}
* {{RussiaBasicLawRef|ce}}
* {{Rus kanunu kaynağı
|ru_entity=Президент Российской Федерации
|ru_type=Закон
|ru_number=4071-1
|ru_date=10 декабря 1992 г.
|ru_titleb= О внесении изменений в статью 71 Конституции (Основного Закона) Российской Федерации&nbsp;– России
|ru_effective_date=10 января 1993 г.
|ru_published_in="Ведомости СНД и ВС РФ", №52, ст.&nbsp;3051
|ru_published_date=31 декабря 1992 г
|ru_url=
|en_entity=[[President of Russia|President of the Russian Federation]]
|en_type=Law
|en_number=4071-1
|en_date=December&nbsp;10, 1992
|en_title=On Amending Article&nbsp;71 of the Constitution (Basic Law) of the Russian Federation–Russia
|en_effective_date=January&nbsp;10, 1993
|en_url=
}}
{{Kaynak sonu}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
*Anderson, Scott. The Man Who Tried to Save the World. {{ISBN|0-385-48666-9}}
*[[Arkady Babchenko|Babchenko, Arkady]]. ''One Soldier's War In Chechnya''. Portobello, London {{ISBN|978-1-84627-039-0}}
*Baiev, Khassan. ''The Oath: A Surgeon Under Fire''. {{ISBN|0-8027-1404-8}}
*[[Marie Bennigsen-Broxup|Bennigsen-Broxup, Marie]]. ''The North Caucasus Barrier: The Russian Advance Towards the Muslim World''. {{ISBN|1-85065-069-1}}
*Bird, Chris. ''To Catch a Tartar: Notes from the Caucasus''. {{ISBN|0-7195-6506-5}}
*Bornstein, Yvonne and Ribowsky, Mark. "Eleven Days of Hell: My True Story Of Kidnapping, Terror, Torture And Historic FBI & KGB Rescue" AuthorHouse, 2004. {{ISBN|1-4184-9302-3}}.
*Conrad, Roy. [http://lib.ru/MEMUARY/CHECHNYA/grozny_engl.txt Roy Conrad. Grozni. A few days...]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160305024410/http://lib.ru/MEMUARY/CHECHNYA/grozny_engl.txt |tarih=5 Mart 2016 }}
*Dunlop, John B. ''Russia Confronts Chechnya: Roots of a Separatist Conflict'' {{ISBN|0-521-63619-1}}
*Evangelista, Mathew. ''The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union?''. {{ISBN|0-8157-2499-3}}.
*Gall, Charlotta & de Waal, Thomas. ''Chechnya: A Small Victorious War''. {{ISBN|0-330-35075-7}}
*[[Carlotta Gall|Gall, Carlotta]] ve de Waal, Thomas ''Chechnya: Calamity in the Caucasus'' {{ISBN|0-8147-3132-5}}
*[[Thomas Goltz|Goltz, Thomas]]. ''Chechnya Diary : A War Correspondent's Story of Surviving the War in Chechnya''. M E Sharpe (2003). {{ISBN|0-312-268-74-2}}
*Hasanov, Zaur. The Man of the Mountains. {{ISBN|099304445X}} (facts based novel on growing influence of the radical Islam during 1st and 2nd Chechnya wars)
*Khan, Ali. [https://ssrn.com/abstract=940307 The Chechen Terror: The Play within the Play]
*[[Paul Khlebnikov|Khlebnikov, Paul]]. ''Razgovor s varvarom'' (Interview with a barbarian). {{ISBN|5-89935-057-1}}.
*[[Anatol Lieven|Lieven, Anatol]]. ''Chechnya : Tombstone of Russian Power'' {{ISBN|0-300-07881-1}}
*[[Vyacheslav Nikolaevich Mironov|Mironov, Vyacheslav]]. ''Ya byl na etoy voyne.'' (I was in this war) Biblion&nbsp;– Russkaya Kniga, 2001. Partial translation available online [http://pobdz.youhaveaids.com/doku.php?id=unpublished:chechnya1995]{{Ölü bağlantı|tarih=February 2019}}{{cbignore}}.
*[[Vyacheslav Nikolaevich Mironov|Mironov, Vyacheslav]]. [http://lib.ru/MEMUARY/CHECHNYA/chechen_war.txt Vyacheslav Mironov. Assault on Grozni Downtown]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201012175543/http://lib.ru/MEMUARY/CHECHNYA/chechen_war.txt |tarih=12 Ekim 2020 }}
*[[Vyacheslav Nikolaevich Mironov|Mironov, Vyacheslav]]. [https://web.archive.org/web/20160214113121/http://artofwar.ru/a/abramow_o_b/ Vyacheslav Mironov. ''I was in that war''.]
*Oliker, Olga ''Russia's Chechen Wars 1994–2000: Lessons from Urban Combat''. {{ISBN|0-8330-2998-3}}. (A strategic and tactical analysis of the Chechen Wars.)
*Pelton, Robert Young. ''Hunter Hammer and Heaven, Journeys to Three World's Gone Mad'' ({{ISBN|1-58574-416-6}})
*[[Anna Politkovskaya|Politkovskaya, Anna]]. ''A Small Corner of Hell: Dispatches from Chechnya'' {{ISBN|0-226-67432-0}}
*Rasizade, Alec. Chechnya: the Achilles heel of Russia. = Contemporary Review (Oxford) in three parts: 1) [https://web.archive.org/web/20171011195748/https://www.highbeam.com/doc/1G1-133016633.html April 2005 issue, volume 286, number 1671, pages 193–197]; 2) [https://web.archive.org/web/20171011195752/https://www.highbeam.com/doc/1G1-133372881.html May 2005 issue, volume 286, number 1672, pages 277–284]; 3) [https://web.archive.org/web/20170811060052/https://www.highbeam.com/doc/1G1-134103755.html June 2005 issue, volume 286, number 1673, pages 327–332.]
*Seirstad, Asne. The Angel of Grozni. {{ISBN|978-1-84408-395-4}}
*Wood, Tony. [https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/reviews/chechnya-the-case-for-independence-by-tony-wood-442076.html Chechnya: The Case For Independence]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111020144333/http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/reviews/chechnya-the-case-for-independence-by-tony-wood-442076.html |tarih=20 Ekim 2011 }} Book review in [[The Independent]], 2007

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori-ufak|Chechnya}}
{{wikivoyage-inline|Grozni}}
*{{Resmî site|http://chechnya.gov.ru}}{{Ölü bağlantı|tarih=Nisan 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} of the Republic of Chechnya {{in lang|ru}}
*{{Curlie|Regional/Europe/Russia/Administrative_Regions/Chechnya/}}
*{{webarşiv |url=https://web.archive.org/web/20120911195546/http://www.trust.org/alertnet/crisis-centre/crisis/chechnya-and-the-north-caucasus |tarih=11 Eylül 2012 |başlık=AlertNet Chechnya and the North Caucasus }}
*{{Web kaynağı |url=https://www.pbs.org/frontlineworld/blog/2010/03/chechnyas_hidde_1.html |başlık=Chechnya's Hidden War |eser=[[Frontline (U.S. TV series)|Frontline]] / World Dispatches |tarih=22 Mart 2010 |yayıncı=[[Public Broadcasting Service]] |yer=ABD |erişimtarihi=12 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190811221509/http://www.pbs.org/frontlineworld/blog/2010/03/chechnyas_hidde_1.html |arşivtarihi=11 Ağustos 2019 |ölüurl=hayır }} (video)
*[https://purl.fdlp.gov/GPO/gpo37759 Islamist Extremism in Chechnya: A Threat to U.S. Homeland?: Joint Hearing before the Subcommittee on Europe, Eurasia, and Emerging Threats and the Subcommittee on Terrorism, Nonproliferation, and Trade of the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives, One Hundred Thirteenth Congress, First Session, April 26, 2013]
* {{in lang|en}} [https://www.politicalholidays.com/north-caucasus Chechnya Guide]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200808003648/https://www.politicalholidays.com/north-caucasus |tarih=8 Ağustos 2020 }}
* [https://web.archive.org/web/20081011234949/http://www.coloradocollege.edu/academics/FYE/Essays/Stempf.asp Çeçenistan'la ilgili Colorado Kolejinde hazırlanan tez]
* [https://web.archive.org/web/20100615105259/http://www.waynakh.com/tr/cografya/ Çeçen Cumhuriyeti Içkeriya]

{{Otorite kontrolü}}
{{Rusya'nın en üst düzey idari birimleri}}
{{Çeçenistan}}
{{Kafkasya}}
{{Çeçenistan liderleri}}

[[Kategori:1993'te kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Kuzey Kafkasya]]
[[Kategori:Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi]]
[[Kategori:1993'te Rusya'da kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:Çeçenistan]]
[[Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları]]
[[Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar]]