Zogu sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kraliyet bilgi kutusu
| isim          = I. Zog
| resim         = Ahmet-Zogu-1895---1961.jpg
| resim_boyutu  = 
| altyazı       = 
| veraset       = [[Arnavutluk devlet başkanları listesi|Arnavutluk kralı]]
| hüküm_süresi  = 1 Eylül 1928 &nbsp;– 7 Nisan 1939
| önce_gelen    = Monarşi kuruldu<br>{{Küçük|[[Vidi]] (Arnavutluk prensi olarak), 1914'te devrildi}}
| sonra_gelen   = [[III. Vittorio Emanuele]]
| veraset1      = 7. [[Arnavutluk devlet başkanları listesi|Arnavutluk devlet başkanı]]
| hüküm_süresi1 = 1 Şubat 1925 - 1 Eylül 1928
| önce_gelen1   = Yeni makam
| sonra_gelen1  = Monarşi kuruldu
| veraset2      = [[Arnavutluk başbakanları listesi|Arnavutluk başbakanı]]
| hüküm_süresi2 = 6 Ocak 1925 - 1 Eylül 1928
| önce_gelen2   = [[İlyas Viryoni]]
| sonra_gelen2  = [[Koço Kota]]
| veraset3      = 
| hüküm_süresi3 = 26 Aralık 1922 - 25 Şubat 1924
| önce_gelen3   = [[Cafer Üpi]]
| sonra_gelen3  = [[Şevket Vërlaci]]
| veliaht       = 
| eşi           = [[Géraldine Apponyi de Nagyappony]]
| çocukları     = [[Leka Zogu|Leka]]
| tam ismi      = Ahmed Muhtar Zogolli
| hanedan       = [[Zogu Hanedanı]]
| babası        = [[Cemal Zogolli|Cemal Paşa Zogolli]]
| annesi        = [[Sadiye Toptani|Sadijé Toptani]]
| doğum_tarihi  = {{Doğum tarihi|1895|10|8}}
| doğum_yeri    = [[Burgayet Kalesi]], [[Osmanlı İmparatorluğu]]
| ölüm_tarihi   = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1961|4|9|1895|10|8}}
| ölüm_yeri     = [[Suresnes]], Paris, Fransa
| defin_tarihi  = 
| defin_yeri    = [[Arnavutluk Kraliyet Ailesi Anıt Mezarı]], [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]], [[Arnavutluk]]
| dini          = [[Sünni İslam]]
| meslek        = 
| imza          = Zogu (nënshkrim).svg
}}
'''I. Zog''' ya da '''Ahmed Muhtar Bey Zogoğlu''' ({{dil|sq|''Ahmet Muhtar Zogolli''}}, 8 Ekim 1895 - 9 Nisan 1961), Arnavut siyasetçi ve devlet adamı. Başbakan olarak başladığı siyasi kariyerini Arnavutluk kralı olarak sonlandırmıştır. 1939'da [[İtalya Krallığı|İtalya]]'nın [[Arnavutluk Krallığı (1928-1939)|Arnavutluk]]'u işgalinden sonra da krallık payesini önce [[Mısır]]'da, sonra [[Fransa]]'nın Nice kentinde sürgünde taşımıştır.

== Hayatı ==
8 Ekim 1895’te [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun o zamanki Arnavutluk bölgesinde [[Mati]] şehrinin Valisi [[Cemal Paşa Zogoğlu]] ile [[Salah Toptani Bey]]’in kızı Sadiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak [[Burgayet]] kalesinde doğmuştur. Baba tarafından kökü 15. yüzyıla dayanan kuzeyli Geg’lerden Zogoğlu (Zogolli) ailesine, anne tarafından orta Arnavutluklu Toptani ailesine dayanır.<ref>[http://www.4dw.net/royalark/Albania/zogu.htm] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070404100626/http://www.4dw.net/royalark/Albania/zogu.htm |tarih=4 Nisan 2007 }}</ref> Kral olduktan sonra soyunu eski Arnavut krallarından [[İskender Bey]]'e (Skanderbeg) kadar çıkarmışsa da, bu iddiası genel kabul görmemiştir.

Osmanlı Devleti'nin 3. Ordusunun merkezi olan, [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]’in de gençlik yıllarını geçirdiği [[Manastır]]’daki ilkokul yıllarının ardından, eğitimini sürdürmek üzere 10 yaşında [[İstanbul]]'a gelip 1906 yılının sonbaharında [[Galatasaray Lisesi]]'ne kaydoldu.

Ancak Mektebi Sultani Şubat 1907 yarıyıl tatilinde büyük bir yangın geçirmiş, okulun arşivi ve kütüphanesi de dahil olmak üzere pek çok bölümü kül olmuştu. Bu yüzden [[Galatasaray Lisesi]]’nde eğitime iki yıl ara verildi. Ahmed Muhtar okula gidemediği bu dönemde akrabalarının yanlarında özel dersler alarak eğitimini sürdürdü ve [[İkinci Meşrutiyet]]'in ilanına, [[31 Mart Olayı]]'na, [[Hareket Ordusu]]'nun İstanbul’a girişine ve [[II. Abdülhamit]]'in tahttan indirilmesine tanık oldu.

Galatasaray Lisesi eğitime 1909 yılında tekrar başlayınca orta öğrenimine tekrar başladı. Babası Cemal Paşa'nın 1911 yılında ölümü nedeniyle yapılan çağrı üzerine ülkesine döndü ve 15 yaşındayken babasının valilik unvanını aldı.<ref>Prof. Petrika Thengyilli “Albania during Ahmed Zogu ([[1895-1961]])”. Ayrıca http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20050519233620/http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm |tarih=19 Mayıs 2005 }}.</ref> Bu dönemde Türkçe "oğlu" ekini taşıyan Zogolli/Zogoğlu soyadını bırakarak Arnavutça "kuş" anlamına gelen Zogu adını benimsedi.

Alman kökenli Prens Wilhelm von Wied’in Mart 1914'te dış güçler tarafından Arnavutluk yönetimine getirilmesi üzerine Ahmed Zogu, kendine bağlı kuzeyli birliklerle Sırbistan'a geçti. Avusturya–Macaristan İmparatorluğu ordusu ile askeri ilişkiler kurdu ve İmparator Franz Joseph tarafından kendisine Kraliyet Albayı rütbesi verildi.

1917-1919 yıllarını [[Viyana]] ve [[Roma]]’da geçirdikten sonra [[Arnavutluk]]’a dönen Ahmed Zogu, 1921-1924 yılları arasında parti mücadelelerine katıldı ve kurulan hükûmetlerde İçişleri, Dışişleri ve Başbakanlık görevlerinde bulundu. İçişleri Bakanlığı sırasında Hükûmete karşı hazırlanan bir darbe teşebbüsünü önledi (8 Mart 1922), daha sonra bir öğrenci tarafından girişilen suikast teşebbüsü üzerine (23 Şubat 1924) Zogu’nun adamları muhalefet partisi üyelerinden birini öldürdüler (20 Nisan 1924). Muhalefet partisi parlamentodan çekildi ve isyan çıkardı. İsyancı kuvvetlerin 10 Haziran 1924'te [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]’a girmesi üzerine Yugoslavya’ya geçen Zogu, Yugoslavya’nın yardımı ve topladığı kuvvetlerle tekrar [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]’a girip iktidarı ele geçirdi. Ocak 1925’te [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]’da topladığı Büyük Kongre vasıtasıyla Anayasayı ve rejimi değiştirip Cumhuriyet ilân etti (21 Ocak 1925) ve Cumhurbaşkanı seçildi (31 Ocak 1925). Tiran’da toplanan kurultay 1928'de anayasayı yeniden değiştirerek krallığı kabul etti ve Zogu bir süre sonra, kral ilân edildi (1 Eylül 1928). Bu dönemde [[Arnavutluk]]’ta, iktisat, toplum ve kültür alanlarında önemli yenilikler yapılmıştır.

Nisan 1939 yılında, faşist İtalyan kuvvetlerinin Balkanlar üzerindeki politikaları nedeniyle ülkeyi istilâ etmeleri üzerine Kral Zogu, ailesiyle birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Önce [[İngiltere]]’ye, daha sonra da [[Mısır]]'a gitti. Ancak Albay Cemal Abdünnasır tarafından yapılan ihtilal nedeniyle 1953'te [[Mısır]]’ı da terk edip [[Fransa]]'da [[Nice]]’e yerleşti. Nisan 1961 yılında [[Paris]]'te öldü.

== Kraliçe Geraldine ==
27 Nisan 1938'de Kral Zogu, fakir düşmüş bir Macar soylu ailesine mensup olan kontes [[Geraldine Apponyi]] ile evlendi. Kraliçenin annesi Gladys Virginia Steuart Amerikalı olup ünlü şair [[Robert Frost]]'un kuzeni idi. Evlenmeden önce Geraldine, amcasının müdürlüğü sırasında Budapeşte Ulusal Müzesi'nin hediyelik eşya kısmında çalışıyordu.

Kral ile kontesin düğünü [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]'da gerçekleşti. Evli çift Alman Başbakanı [[Adolf Hitler]]'in hediye ettiği ateş kırmızısı renkli üstü açık bir [[Mercedes]] ile balayına çıktılar. Oğulları Leka 1939'da doğdu.

İtalyan işgalinden sonra Kral ve Kraliçe sırasıyla [[Yunanistan]], [[Türkiye]], [[İngiltere]], [[Mısır]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Fransa]]'da yaşadılar. 1961'de Zogu'nun ölümünden sonra oğlu [[I. Leka]] adıyla sürgünde Arnavutluk Kralı ilan edildi. Anne oğul bir süre İspanya'da, daha sonra Rodezya (Zimbabwe) ve Güney Afrika Cumhuriyeti'ne yerleştiler.

Haziran 2002'de Kral I. Leka ve Ana Kraliçe Geraldine'in [[Arnavutluk]]'a dönmesine izin verildi. Kraliçe aynı yılın ekim ayında 87 yaşında [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]'da öldü. Devlet töreniyle Ulusal Mezarlığa defnedildi. [[I. Leka]] hâlen kraliyet unvanından feragat etmeksizin Tiran'da yaşamaktadır. Uluslararası silah ticaretiyle uğraştığına dair dünya basınında çıkan haberler mahkemeler yoluyla tekzip edilmiştir.

I. Leka'nın ''Leka Enver Zogu Rıza Baudouin Msiziwe'' (1982-) adını taşıyan oğlu, hâlen [[II. Leka]] unvanıyla Arnavutluk veliahtı ve 21 Ağustos 2007'den bu yana Arnavutluk kabinesinde bakan yardımcısıdır.

Kız kardeşi Prenses [[Saniye Zogoğlu|Seniye Hanım]] (1908-1969), 1936'da II. Abdülhamit'in küçük oğlu [[Mehmet Abid Efendi]] (1905-1973) ile evlenmiştir. 1939'da Abid Efendi'ye İtalyanlar tarafından Arnavutluk tacının önerildiği rivayet edilir.

== Kaynakça ==
{{Commons kategori|Ahmet_Zogu}}
{{kaynakça}}

{{S-start}}
{{S-hou|[[Zogu Hanedanı]]|8 Ekim|1895|9 Nisan|1961}}
{{S-off}}
{{S-bef|before=[[Cafer Bey Üpi]]}}
{{S-ttl|title=[[Arnavutluk başbakanları listesi|Arnavutluk Başbakanı]]|years=1922-1924}}
{{S-aft|after=[[Şevket Vërlaci]]}}
{{S-bef|before=[[İlyas Bey Viryoni]]}}
{{S-ttl|title=[[Arnavutluk başbakanları listesi|Arnavutluk Başbakanı]]|years=1925}}
{{S-vac|next=[[Koço Kota]]}}
{{S-new|reason=}}
{{S-ttl|title=[[Arnavutluk devlet başkanları listesi|Arnavutluk Devlet Başkanı]]|years=1925-1928}}
{{S-vac|next=[[Ömer Nişani]]}}
|-
{{S-reg|}}
|-
{{S-vac|last=[[Wilhelm (Arnavutluk Prensi)|I. Vidi]]|as=Arnavutluk Prensi}}
{{S-ttl|title=[[Arnavutluk devlet başkanları listesi|Arnavutların Kralı]]|years=1928-1939}}
{{S-aft|after=[[III. Vittorio Emanuele]]<br>(İtalyan işgali)}}
{{S-bef|before=[[Cemal Paşa Zogu]]}}
{{S-ttl|title=[[Mat ilçesi|Mati]] Kalıtsal Valisi|years=1911-1939}}
{{S-aft|after=[[Leka Zogu]]}}
|-
{{S-pre}}
|-
{{S-new|loss|reason=İtalyan işgali, komünist rejim}}
{{S-tul|title=Arnavutların Kralı|years=1939-1961|reason=}}
{{S-aft|after=[[Leka Zogu]]}}
{{s-end}}

{{Arnavutluk devlet başkanları}}
{{Arnavutluk başbakanları}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:1895 doğumlular]]
[[Kategori:1961 yılında ölenler]]
[[Kategori:Arnavutluk başbakanları]]
[[Kategori:Arnavutluk cumhurbaşkanları]]
[[Kategori:Arnavut siyasetçiler]]
[[Kategori:I. Dünya Savaşı'nda Avusturya-Macaristan askerleri]]
[[Kategori:Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:İçişleri bakanları]]
[[Kategori:Hükûmet başkanları]]
[[Kategori:Arnavut millî uyanışı aktivistleri]]
[[Kategori:Feldmareşaller]]
[[Kategori:Suresnes'de ölenler]]