Yarı nispi temsil
Yarı nispi temsil, azınlıkların temsiline izin veren, ancak rakip siyasi güçlerin gücünü aldıkları oylarla yakın orantılı olarak yansıtmayı amaçlamayan çok kazananlı seçim sistemlerini karakterize eder.[1] Yarı nispi oylama sistemleri, parti listeli NT gibi nispi temsil biçimleri ile ilk önce geçen oylama gibi çoğulcu/çoğunlukçu sistemler arasındaki uzlaşmalar olarak kabul edilebilir.[2][3] Yarı nispi sistemlere örnek olarak devredilemeyen tek oy, sınırlı oylama ve paralel oylama verilebilir.
Yarı nispi sistemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu nispi temsil sistemi, seçim barajlarının, küçük seçim bölgelerinin veya bir seçilmiş organdan diğerine değişen diğer uygulama ayrıntılarının kullanılması nedeniyle tam olarak nispi sonuçlar vermez. Bu makale, esas olarak, orta derecede nispi seçim sonuçları üretmek için doğası gereği tasarlanmış sistemlerle ilgilidir.
Yarı nispi bir seçim sistemi kullanma tercihi, tek parti yönetimi ile nispi temsil arasında bir denge bulmaya yönelik kasıtlı bir girişim olabilir. Yarı nispi sistemler, tek tek sandalye kazanmakta zorluk çeken partilerin daha adil bir şekilde temsil edilmesini sağlarken, bir partinin ezici bir zafer olduğunda genel çoğunluğu elde etme olasılığını muhafaza edebilir.
Birçok nispilik ölçütü olduğundan[4][5] ve nesnel bir eşik olmadığından, çoğunlukçu veya tam nispi bir sistemin aksine yarı nispi bir sistemi neyin oluşturduğu konusunda görüşler farklı olabilir.
Partizan olmayan sistemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Partilerin ancak seçmenlerini koordine ederek nispilik sağlayabileceği seçim sistemleri genellikle yarı nispi olarak kabul edilir.[6] Çoğunlukçu değillerdir, çünkü mükemmel durumda sonuç nispi olacaktır, ancak nispi de değiller, çünkü böyle mükemmel bir durum çok yüksek derecede koordinasyon gerektirir. Bu tür sistemler, devredilemeyen tek oy ve sınırlı oylamayı içerir; bunlardan ikincisi, her seçmenin sahip olduğu oyu arttıkça daha az nispi hale gelir. Kümülatif oylama aynı zamanda azınlık temsiline de izin verir ve oyları her küçük partinin destekleyebileceğini düşündüğü aday sayısı üzerinde yoğunlaştırır.
Bu partizan olmayan sistemler grubu, en azından teknik olarak, partizan değildir. Elbette bir grup aday, kampanyalarını koordine edebilirler ve siyasi olarak kendilerini parti üyesi olarak sunabilirler, ancak seçmenlerin bu parti bağlantılarına saygı duyma zorunluluğu yoktur ve panachage biçimleri genellikle mümkündür.
Tek devredilebilir oy
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazıları TDV'yi yarı nispi bir sistem olarak görür.[7] Ülke genelinde nispilik derecesi, seçmenlerin ortalama büyüklüğüne bağlıdır. 2011 İrlanda genel seçimlerinde Fine Gael, ilk tercih oylarının sadece %36,1'ini alarak genel çoğunluğun dokuz sandalye (%4,8) gerisinde kaldı. Ancak seçimin sonucu istisnai oldu ve Fine Gael, onları ilk sıraya koymayanlardan gelen yüksek düzeyde transferlerden yararlandı. TDV altında bir parti, oyların %50'sinden önemli ölçüde daha azıyla genel çoğunluğu kazanabilir, ancak bu durum parti, kendisini ilk sıraya koymayanlardan da yüksek düzeyde transferler alırsa gerçekleşebilir. Ülke çapında herhangi bir keyfi seçim barajı olmadığı için, İrlanda'nın 3 ile 5 koltuklu sistemiyle bile nispilik düzeyi, bu tür barajlara sahip ülkelerden çok fazla sapmamaktadır.
Partizan sistemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer yarı nispi temsil biçimleri, işe yaramak için parti listelerine dayanır veya en azından bunları kullanır. Dünya çapında etkin bir şekilde kullanımda olan seçim sistemlerine bakıldığında, temel NT mekanizmalarından başlayarak çoğunluk kuralını pekiştirmek için üç genel yöntem vardır: paralel oylama, çoğunluk ikramiyeleri ve son derece azaltılmış seçim bölgesi büyüklüğü. Telafi edici koltukların oranı çok düşükse, ek üye sistemi çoğunluğu güçlendirebilir.
Çoğunluk ikramiyesi sistemi, aksi takdirde çok üyeli seçmenlere dayanan nispi bir sistem alır ve birinci partiye veya ittifaka ek sandalyeler vererek orantısızlık getirir. Çoğunluk ikramiyeleri, çoğulcu sistemlerde yapılan seçimlerde elde edilenlere benzer ezici zaferlerin elde edilmesine yardımcı olur. Çoğunluk ikramiyesi sistemi ilk olarak 1924 seçimlerini kazanmak için Benito Mussolini tarafından tanıtıldı, daha sonra İtalya'da ek demokratik sınırlarla tekrar kullanıldı ve ardından San Marino, Yunanistan ve Fransa gibi bazı komşu ülkelerde tekrar yaygınlaştırıldı.
Halkla ilişkiler sisteminde büyük partileri güçlendirmenin en basit mekanizması, küçük ulusal partilerin sandalye kazanma olasılığını azaltmak için ciddi şekilde azaltılmış seçmen sayısıdır. Eğer İspanyol seçim sistemi hala bir nispi temsil biçimi olarak kabul edilirse, Şili'de kullanılan iki isimli oylama sistemi, kanunla ülke üzerinde iki partili bir yönetim oluşturmaktadır.
Genellikle yarı nispi olarak kabul edilen son ana grup, paralel oylama modellerinden oluşmaktadır. 1996'dan beri Meksika Vekiller Meclisi için kullanılan sistem, partilerin aşırı temsili için bir liste-koltuk tavanı (%8) ile değiştirilen paralel bir oylama sistemi olarak kabul edilmektedir. 1993-2005 yılları arasında İtalya Parlamentosu için kullanılan "scorporo" sistemi ve 1990 yılından bu yana Macaristan Ulusal Meclisi için kullanılan seçim sistemi de özel durumlardır.
Ayrıca, ek üyelerin orijinal sistemin orantısızlığını dengelemek için yeterli olmadığı ek üye sistemleri, özellikle üyelerin sadece %33.3'ünün telafi edici olduğu Galler Ulusal Meclisi'nde nispi sonuçlardan daha az üretebilir. İngiltere'de yaygın olarak "ek üye sistemi" olarak adlandırılan seçim sistemi, İskoç Parlamentosu ve Londra Meclisi için de kullanılır ve genellikle nispi sonuçlar verir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Semiproportional voting systems". 24 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011.
- ^ Parties and Party Systems. A framework for analysis. European Consortium for Political Research. 2005. ISBN 9780954796617. 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
- ^ Behind the Ballot Box: A Citizen's Guide to Voting Systems. Greenwood Publishing Group. 2000. ISBN 9780275965860. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
- ^ "Apportionment and Proportionality: A Measured View" (PDF). June 2005. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011.
- ^ The Oxford handbook of political economy. Oxford University Press. 19 Ekim 2006. ss. 105-. ISBN 978-0-19-927222-8. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011.
- ^ "Semi-Proportional Electoral Methods". 2 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011.
- ^ "Choosing Electoral Systems: Proportional, Majoritarian and Mixed Systems" (PDF). Harvard University. 1997. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.