Yabusame
Yabusame (流鏑馬) geleneksel Japon okçuluğunda bir tür atlı okçuluktur. Koşan bir at üzerindeki okçu, üç özel "şalgam başlı" oku ardı ardına üç tahta hedefe atar.
Bu okçuluk tarzı Kamakura döneminin başlarında ortaya çıkmıştır. Minamoto no Yoritomo, samuraylarının okçuluk becerilerinin zayıflığından endişe ederek, onları eğitmek amacıyla yabusame’yi düzenlemiştir.
Günümüzde yabusame gösterilerini izlemenin en iyi yerleri Kamakura’daki Tsurugaoka Hachiman-gū tapınağı ve Kyoto’daki Shimogamo Tapınağı’dır (özellikle Mayıs ayı başındaki Aoi Matsuri sırasında). Ayrıca Samukawa’da ve Zushi’de sahilde, bunun yanı sıra diğer bazı bölgelerde de icra edilmektedir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Japon yayları tarihöncesi dönemlere – Jōmon dönemi’ne – kadar uzanır. Alt kısımdan tutuşlu, uzun ve asimetrik yay tarzı Yayoi dönemi (MÖ 300 – MS 300) kültüründe ortaya çıkmıştır. Yaylar otorite ve gücün sembolü haline gelmiştir. Japonya’nın efsanevi ilk imparatoru İmparator Jimmu daima bir yay taşırken tasvir edilmiştir.
Bazı Emishi kabileleri, özellikle Hitakami kabilesi, atlı okçuluk yapıyor ve Yamato sarayı tarafından fark edilip korkuluyordu.[1]
Yay kullanımı 4. yüzyıla kadar yayalarla sınırlıydı; bu tarihten itibaren seçkin askerler at üstünde yay ve kılıçla savaşmaya başlamıştır. 10. yüzyılda samuraylar at üzerinde okçuluk düelloları yapardı. Karşı karşıya gelerek en az üç ok atmaya çalışırlardı. Bu düellolar mutlaka ölümle bitmek zorunda değildi; onur tatmin edildiğinde yeterli sayılırdı.
Japon atlı okçuluğunun en ünlü olaylarından biri Genpei Savaşı (1180–1185) sırasında yaşanmıştır. Bu savaş Minamoto ve Taira klanları arasında gerçekleşmiş ve Japon kültürü, toplumu ve siyaseti üzerinde derin etkiler bırakmıştır.
Yashima Muharebesi sırasında Heike (Taira) yenilgiye uğrayıp teknelere çekilmiş, Genji (Minamoto) onları at üzerinde takip etmiş, ancak deniz tarafından durdurulmuşlardır. Heike, rüzgâr uygun olana dek beklerken, düşmanlarını meydan okumak için direğe asılı bir yelpazeyi hedef olarak sunmuştur. Genji samuraylarından Nasu no Yoichi bu meydan okumayı kabul etmiş, atını denize sürerek yelpazeyi tek atışta vurmuştur. Bu olay hâlen anılmaktadır.
Kamakura dönemi (1192–1334) boyunca atlı okçuluk, samurayların savaşa hazır kalması için askerî bir eğitim egzersizi olarak kullanılmıştır. Kötü performans gösteren okçuların seppuku (ritüel intihar) yapmaları emredilebilirdi.
Atlı okçuluğun bir türü de inuoumono idi – köpeklere ok atma.[2] Budist rahipler, okların köpekleri öldürmek yerine sadece rahatsız etmesi için uçlarının yumuşak malzemelerle kaplanmasını sağlamıştır. Bu spor artık uygulanmamaktadır.
Ritüel
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yabusame, Japonya’yı gözeten sayısız tanrıyı memnun etmek ve eğlendirmek amacıyla tasarlanmış bir ritüeldi; böylece ülkenin, halkın ve hasadın refahı için onların kutsamasını teşvik ediyordu.
Bir yabusame okçusu, 255-metre-uzunluğunda (280 yd) bir parkurda yüksek hızla dörtnala ilerler. Okçu, yayı germek ve atış yapmak için iki eline ihtiyaç duyduğundan atını esas olarak dizleriyle kontrol eder. Hedefe yaklaşırken yayını kaldırır, oku kulağının yanından gerer ve ardından okunu derin bir “In-Yo-In-Yo” (karanlık ve ışık) nidasıyla fırlatır. Kullanılan oklar yuvarlak ve küt uçludur; böylece hedef tahtasına çarptığında yüksek bir ses çıkar.
Tecrübeli okçular, ucu V biçimli çatal olan özel oklar kullanabilirler. Hedef vurulduğunda tahta konfeti benzeri malzemelerle parçalanarak yere düşer. Üç hedefin de isabet ettirilmesi takdire şayan bir başarı olarak görülür. Yabusame hedefleri ve konumlandırmaları, tam geleneksel samuray zırhı (O-Yoroi) giymiş bir rakipte ölümcül darbe alınabilecek zayıf noktayı – miğfer siperinin hemen altındaki boşluğu – sembolik olarak yeniden canlandıracak şekilde tasarlanmıştır.
Yabusame, ciddi üslubu ve dini yönleri nedeniyle bir spordan ziyade ritüel olarak nitelendirilir ve çoğunlukla özel törenlerde veya resmî etkinliklerde, örneğin yabancı devlet adamlarını ve devlet başkanlarını eğlendirmek için icra edilir. ABD başkanları Ronald Reagan, George W. Bush ve Barack Obama’nın resmî ziyaretlerinde yabusame gösterileri yapılmıştır. Bir yabusame gösterisi ayrıca Birleşik Krallık’ta Prens Charles için düzenlenmiş ve Prens’in bundan büyük memnuniyet duyduğu aktarılmıştır.
Yabusame okçusu olarak seçilmek büyük bir onurdur. Geçmişte bu görev yalnızca en iyi savaşçılar arasından seçilenlere verilirdi. En iyi performansı sergileyen okçuya ilahi lütfun sembolü olarak beyaz bir kumaş hediye edilirdi.
Okullar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yabusame icra eden iki atlı okçuluk okulu vardır. Bunlardan biri Ogasawara okuludur. Kurucusu Ogasawara Nagakiyo, şogun Minamoto no Yoritomo (1147–1199) tarafından okçuluk eğitimi için bir okul kurmakla görevlendirilmiştir. Yoritomo, savaşçılarının yüksek derecede yetkin ve disiplinli olmasını istiyordu. Okçuluk, bir samuray savaşçısı için gerekli ilkeleri aşılamanın iyi bir yolu olarak görülüyordu.
Zen, Kamakura dönemi boyunca samurayların yaşamının her alanında popüler hale geldiği için hem yaya hem de atlı okçulukta önemli bir unsur oldu.
Bir savaş sanatı olarak yabusame, samurayın konsantrasyon, disiplin ve incelik kazanmasına yardımcı oluyordu. Zen, zihni ve bedeni dengelemek için nefes teknikleri öğretiyor, berraklık ve odaklanma sağlıyordu. Savaşın ortasında sakin kalarak yayı germek, nişan almak, ok atmak ve bunu tekrar edebilmek, eğitimini ve korkularını yenmiş gerçek bir samurayın işaretiydi.
Diğer okçuluk okulu ise 9. yüzyılda Minamoto no Yoshiari tarafından İmparator Uda’nın emriyle kurulmuştu. Bu okul Takeda okçuluk okulu olarak bilinir hale geldi. Takeda tarzı, Akira Kurosawa’nın Yedi Samuray (1954) ve Kagemusha (1980) gibi klasik samuray filmlerinde yer aldı. Toshiro Mifune, Takeda okulunun tanınmış öğrencilerindendi.
Gerileme ve yeniden canlanma
[değiştir | kaynağı değiştir]
16. yüzyıl ortalarında Portekizlilerin ve ateşli silahların gelişiyle birlikte ok, savaş alanındaki önemini yitirmeye başladı. 1575’teki Nagashino Muharebesi’nde, Oda Nobunaga ve Tokugawa’ya hizmet eden iyi konumlanmış ateşli tüfek birlikleri, Takeda klanının süvari hücumlarını neredeyse tamamen yok etti.
Atlı okçuluk Edo döneminde (1600–1867), Tokugawa Yoshimune’nin (1684–1751) emriyle Ogasawara Heibei Tsuneharu (1666–1747) tarafından yeniden canlandırıldı. Ülke barış içindeyken okçuluk ve diğer askerî savaş sanatları, askerî eğitimden çok kişisel gelişim yöntemi haline geldi.
Günümüzdeki uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yabusame, yılın çeşitli zamanlarında, genellikle Şinto tapınaklarının yakınında icra edilir. Her yıl nisan ayının ikinci pazar günü Shimane’deki Tsuwano kasabasında bulunan Washibara Hachiman-gū tapınağında Yabusame töreni yapılır. Bu törende, Japonya’daki en eski Yabusame Atlı Okçuluk sahasında Ogasawara okulu gösteri yapar.
Mayıs ayında Kyoto’daki Aoi Matsuri (Katırtırnağı festivali) kapsamında yabusame icra edilir.[3] Diğer gösteri alanları arasında Kamakura’daki Tsurugaoka Hachiman-gū, Samukawa ve Zushi sahili yer alır.
Popüler kültürde
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2012 yapımı Teenage Mutant Ninja Turtles dizisinde yabusame, tavşan samuray Miyamoto Usagi’nin müttefiki olan Hint gergedanı ödül avcısı Gennosuke tarafından kullanılır.
- Yabusame, The Last Samurai filminde samuray üyelerinin dövüş stillerinin bir parçası olarak gösterilmiştir.
- Power Rangers Samurai dizisinde Mavi Ranger Kevin Douglas, at sırtında Hydro Bow’u ile yabusame yapar.
- Yabusame, Rise of the Ronin oyununda bir mini oyun olarak yer alır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Aston, W.G., çev. Nihongi: Chronicles of Japan from the Earliest Times to AD 697. Tokyo: Charles E.Tuttle Co., 1972 (1924 baskısının yeniden basımı). Takahashi, Tomio. "Hitakami." Egami, Namio (ed.), Ainu to Kodai Nippon. Tokyo: Shogakukan, 1982.
- ^ Doris G. Bargen. Suicidal honor: General Nogi and the writings of Mori Ōgai and Natsume Sōseki. University of Hawaii Press, 2006. 0-8248-2998-0, 978-0-8248-2998-8. s. 107
- ^ "Aoi matsuri". Kyoto City Tourism and Culture Information System. 4 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2009.
