Yağ embolisi
Yağ embolisi genelde uzun kemik kırığı, yumuşak doku travması ve yanık gibi fiziksel travmalar sonucu ortaya çıkan bir emboli türüdür. Trombus(kan pıhtısı)dan kaynaklanan
emboliden farklı olarak yağ embolisi küçük ve çok sayıda bulunmakla birlikte geniş bir etki ağına sahiptir.
Yağ emboli sendromu yağ embolisinin görülmesinden bağımsızdır. Semptomlar genellikle travmatik yaralanmalardan 1-3 gün sonra meydana gelir ve çoğunlukla pulmoner (nefes kısalması, hipoksemi), nörolojik (ajitasyon, bilinç ve algı kaybı, koma), dermatolojik (peteşiyal döküntü), hematolojik (Anemi, düşük kan pulçuğu seviyesi) olarak ortaya çıkar. Peteşiyel döküntü 5-7 gün içerisinde ortadan kalkar, bu durum sendrom için patognomoniktir ancak vakaların yalnız %20-50'sinde görülür.
Kemik yaralanmalarının %90'ında yağ embolisi meydana gelmesine rağmen bunların yalnız %10'u semptomatiktir. Yağ emboli sendromunda ortaya çıkacak risk, kırığın erken sabitlenmesiyle ya da cerrahi bir düzeltmeyle önlenebilir. Yağ embolisi sendromunda ölüm oranı yaklaşık %10-20'dir.[1]
Yağ embolisi travmatik (uzun kemik kırığı, kaza ya da yumuşak doku travması) ya da travmatik olmayan(yanıklar veya karaciğer yağlanması) etmenlerden kaynaklanabilir.[2]
Patogenez[değiştir | kaynağı değiştir]
Patojenez mekanik tıkanma ve biyokimyasal yaralanmaya bağlı ortaya çıkar. Yağ globüllerinden salınan yağ asitleri endotelde bölgesel toksik yaralanmalara sebep olur. Damar zedelenmeleri platelet aktivasyonu ve granülosit takviyesi ile daha da kötüye gidebilir.
Yağ embolisi patojenezini açıklamak için birkaç mekanizma vardır. Bu mekanizmalar birlikte veya tek başına seyredebilir.
- Mekanik. Kemiğe ve yumuşak dokuya bağlı travma ile sıvı yağ hareketi.[3]
- Emülsiyon instabilizasyonu. Travmatik olmayan durumlarda yağ embolisinin patogenezini açıklar. Yağ embolisi yağ emulsifikasyonlarının dağılımına bağlı plazma lipidlerinin agregasyonu sonucu oluşur. Semptomları arasında yağlı karaciğer(hepatik steatoz)
- Yaygın Damar İçi Pıhtılaşma. Dissemine intravasküler koagülasyona bağlı ortaya çıkabilir.
- Toksik Yaralanma. Serbest yağ asitlerinin plazmadaki yüksek seviyesine bağlı damar yaralanmaları, sıklıkla pulmoner ödeme ve damar permeabilitesinde(geçirgenlik) artışla sonuçlanır.
Komplikasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Yağ embolisinin komplikasyonları ciddi sonuçlanabilir:
- Pulmoner Yağ Embolisi: Geniş ölçüde tıkanıklıklar ani ölümle sonuçlanabilir.
- Sistemik Yağ Embolisi: beyin, böbrek, deri gibi organların kılcallarındaki tıkanmaya bağlı hemoraji ve mikroenfarktüs meydana gelir.[4]
Embolize olmuş yağ venöz sistemde dolaşıp akciğere gidince akciğer kılcallarını tıkar. Eğer yeterli pulmoner vazodilatasyon meydana gelmezse yağ embolisi kor pulmonale(akciğer hastalığına bağlı olarak gelişen kalp rahatsızlığı) yol açabilir.
Dolaşan serbest yağ asitleri akciğer endoteli ve hücrelerine (pnömositler) direkt toksik etki gösterir. Buna bağlı interstial hemoraji, ödem ve kimyasal pnömonit görülür.
Tanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yağ Embolisi Sendromu için tanı zor olabilir çünkü peteşiyel döküntüler haricinde patognomonik (ayırıcı tanı koymaya yarayacak semptomlar) belirtiler gözlenmez. Özel laboratuvar testleri genelde yoktur.
- Serum lipaz seviyesi kemik travmasında yükselir- sıklıkla yanıltıcı.
- Kandaki lipid seviyesi tanı için yardımcı değildir. Çünkü kanda dolaşan yağ seviyesi sendromun ağırlığıyla (şiddeti) alakalı değildir.
- Hematokrit sayısı 24-48 saat içerisinde azalır. Bunun sebebi alveol içi kanamalar olarak gösterilir.
- Trombositopeni ve trombogenezis değişimi görülür.
Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]
Hastalıktan koruyucu en etkili ölçek sakatlıktan sonra -olabildiğince erken- uzun kemik kırıklarını azaltmaktır.
Damariçi kan miktarı bakımı önemlidir çünkü şok hali Yağ Embolisi Sendromuna bağlı akciğer hasarını şiddetlendirebilir. Albumin dengelenmiş elektrolit çözeltilerinde miktar resüssitasyonu için önerilmiştir. Çünkü albumin kan miktarını düzeltmekle kalmaz aynı zamanda yağ asitlerini bağlayıp olası akciğer hasarı boyutunu azaltır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "SURGERY TODAY Sayı:37, Sayfa:1,5-8". 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2014.
- ^ Harsh Mohan, Patoloji, Sayfa124–125
- ^ Sayfa 505- 506. Robins. Kumar, abbas, Fausto, Mitchell. Basic Pathology 8th edition. Saunders Elsevier publishing.
- ^ Sayfa125, Patoloji. 6.Baskı. jaypee yayınevi.
