Work and Travel

Work and Travel (lit. 'çalış ve gez'), hem Amerikan kültürünü daha yakından tanımak hem de Amerika Birleşik Devletleri'ndeki alt sektörlerin sezonluk yükselen işçi açıklığını kapatmak amacıyla, 1961'den beri Birleşik Devletler Dışişleri Departmanı tarafından yürütülen kültürel değişim programıdır.

Program kapsamındaki ülkelerdeki üniversite öğrencilerinin, yaz mevsiminde ABD'deki geçici işlerde çalışarak yaşamlarını sürdürmelerine ve beraberinde hem ABD'yi gezip Amerikan kültürünü tanımalarına hem de Amerikan İngilizcelerini geliştirmelerine olanak sağlanır. Program, Amerikalı işverenlerin vasıfsız/düşük vasıflı işlerde, sadece yoğun sezonda çalışacak işçi bulması için de en uygun yöntem olarak görülmektedir.

Başvuru

Genellikle 3. veya 4. sınıf lisans öğrencilerinin, ABD'de öğrenci çalıştırmayı kabul eden işletmeler ile anlaşan sponsor bir WAT firmasına başvurması ile gelişir (öğrencinin bu anlaşmayı kendi imkânlarıyla, ABD'deki bir firmayla anlaşıp elde etmeside yasaldır). Bazen ise düzenlenen bazı toplantılarla sponsor kuruluşlar, bazı işverenlere ülkeleri gezdirip işverenlerin kendi öğrencilerini seçme ayrıcalığını da sağlar. Bu toplantılara katılmak için toplantıdan belli bir zaman önce temsilciye kayıt yaptırmış olmak gerekir.

Türkiye ile ABD arasındaki diplomatik ilişkilerin soğuk olması nedeniyle vize başvurusu yapan Türk öğrencilerin geçerli bir iş antlaşmasına sahip olması gerekir. Sponsor firma, iş antlaşması ve öğrenci belgesi, fotoğraf ve pasaport fotokopisi gibi belgeleri temsilci öğrenciden alarak işverene iletir. Çalışma izniyle aynı niteliğe sahip bu formu (Certificate of Eligibility for Exchange Visitor Status, CEEVS) alan sponsor firma, temsilci aracılığıyla öğrenciye iletilir.

DS-2019 ve diğer gerekli vize evraklarıyla A.B.D. İstanbul Başkonsolosluğu veya A.B.D. Ankara Büyükelçiliği'yle veya dünyada herhangi bir ABD J-1 vizesi vermeye yetkili misyonuyla temsilcinin alacağı bir randevu ile iletişime geçerek vize başvurusu yapan öğrenci, pasaportuna 'okulunun kapalı' olduğunu ve 'çalışabileceğini' beyan ettiği tarih aralığı için basılan J–1 vizesi ile programa resmen başvurmuş olur. Kriterlere kusursuz uyan katılımcıların %90'ı vize almaktadır.

Şartlar

• 18 ila 28 yaşları arasında olmak (programın mecbur kıldığı kesin bir yaş aralığı yoktur, fakat çoğu sponsor firma 28 ile sınırlandırmıştır).
• Programa başvurulan yıl lisans ya da yüksek lisans programına tam zamanlı öğrenci olarak kayıtlı olmak ve aktif olarak ders alıyor olmak (sadece tez aşamasında olup ders almayanların ve 2017 yılı itibarı ile ön lisans öğrencilerinin katılımı konsoloslukça uygun görülmemektedir).
• En az B2 seviyesinde, yani orta seviye, İngilizce bilmek.
• Genel not ortalaması 4 üzerinden en az 2 olması (not ortalaması 2.00'ın altında olanlar da katılabilirler ancak vize görüşmesi esnasında bu durum sorgulanacaktır).

2007'den bu yana artık son sınıf öğrencileri de programa katılabiliyorlar (Açık Öğretim Fakültelerinde okuyanlar artık katılamıyorlar). Work and Travel başvuru koşulları, her sezon programın regülasyonundan sorumlu olan Department of State tarafından değişikliğe uğrayabilmekte olup programın daha verimli ve amacına uygun olması hedeflenmektedir.

Bu koşullara uyan adayın katılımı için, ABD hükûmetinin programı sponsor kuruluş vasfıyla yürütmeleri için yetkilendirdiği kâr amacı gütmeyen organizasyonlardan Türkiye temsilcilerinden birine başvurması ilk adımdır. Her yıl bu program aracılığıyla 140.000'in üzerinde öğrenciye sponsorluk yapılmaktadır.

Kapsam

Konaklama

İşverenler, genellikle konaklama konusunu üstlenseler de, doğrudan sorumlu olmayabilirler. Bu nedenle ücret, çalışma saati, konaklama, ulaşım ile ilgili net ve kesin bilgiler iş anlaşmasında yer almalı ve katılımcı tarafından dikkatlice incelenmeli, gerektiğinde işverenle irtibat kurularak bilgiler doğrulanmalıdır.

Maliyet

Work and Travel programı, toplam olarak yaklaşık 2700 ila 3500 dolar arasında bir maliyete ihtiyaç duyar. Bu maliyete dâhil olan masraflar şöyledir: sponsor firmaya ödenen 1900 ila 2400 dolarlık katılım bedeli, 435 dolarlık servis bedeli, konsolosluğa ödenen 160 dolarlık vize başvuru bedeli, gidilen şehre göre değişen gidiş-dönüş uçak biletleri (750 ila 1000 dolar) bedeli. Fakat bu hesaba, program gereksinimleri gereği katılımcının yanında götürmesi gereken en az 800 dolarlık cep harçlığı dâhil değildir.

Buna ilaveten, kişi şayet katılımcı pasaportuna sahip değilse, pasaport bedeli olarak 102 liralık bir cüzdan bedeli ödemektedir. Fakat öğrenciler pasaport harcından muaftır ve başvuru yapıldığı andan itibaren 25 yaşını doldurana kadar geçerli olacak bir pasaport elde ederler; resmi (yeşil) pasaport, çalışma izni sağlayan vizeler için de geçerlidir. Vize başvurusu reddedilen adaylara program ücreti temsilciyle yapılan anlaşma dahilinde kesinti yapılarak ya da kesintisiz olarak geri ödenirken, vize ve pasaport için yapılan harcamalar geri alınamamaktadır.

Kurallar

En erken Mayıs'ın 15'inde başlayan çalışma süresi, Ekim'in ilk haftası biter. Katılımcının çalışabileceği süre, bu tarih aralığında olmak kaydıyla en fazla dört aydır. Katılımcılar, DS-2019 formu üzerinde yer alan, çalışmaya başlayacakları tarihten bir hafta önce BD'ye giriş yapabilecekleri gibi, çalışma süresinin bitiminin ardından bir ay da (en geç Ekim'in 30'una kadar) çalışmadan BD'de turistik amaçlı olarak kalabilir. Vizelerinde 'M' (Multiple Entry) ibaresi bulunan katılımcılar, bu ek süreye girmeden önce farklı ülkelere giriş (o ülkenin vize koşullarına bağlı olarak) ve BD'ye geri dönüş hakkına sahiptirler. Güney Yarım Küre ülkelerinin öğrencileri, sadece kış aylarında çalışabilmektedir.

Program katılımcıları, genellikle turistik bölgelerdeki oteller, restoranlar, eğlence parkları, kumarhane, plaj ve havuzlarda İngilizce seviyeleri ve yeteneklerine göre değişen pozisyonlarda (Örneğin garson, cankurtaran, kat görevlisi) çalışmaktadırlar. Work and Travel Alaska programında ise Alaska'daki birçok balık işleme fabrikaları 2012'den itibaren Work & Travel programı kapsamından çıkartılmıştır. Katılımcılar, eyalet alt sınırının üzerinde bir saatlik ücretle (ortalama 7,5 - 10 USD) ya da bahşiş tabanlı bir işte çalışarak aylık ortalama 1000-2000 USD kazanarak yaşamlarını sürdürme, belki de program için harcadıkları masrafları çıkarma şansı yakalamaktadır. Katılımcılar haftada ortalama 32-40 saat çalışmakta ancak alt ya da üst sınır bulunmamaktadır. Aynı işyerinde 40 saatin üzerinde çalışan öğrenci normal saatlik ücretin 1,5 katı (overtime) ücretle çalışabilmektedir. Genellikle çalışmaya başladıktan itibaren ilk 2 hafta maaş alınamadığı göz önünde tutulmalıdır. Ödeme koşulları, maaş, prim vb. kazanımlar işverenlere göre değişiklik gösterir. Bu detayları işi kabul etmeden önce mutlaka job offer (iş teklifi) belgesinde detaylıca okuyup ona göre kabul etmelidir.

Yasal yükümlülükler

Katılımcı, ABD'de oldukları süre boyunca, ABD yasalarına, program kurallarına ve sponsor kuruluşla yaptıkları anlaşmalara uymakla yükümlüdür. Katılımcı, ABD'ye vardığında Social Security Number (SSN) başvurusu yaptığını gösteren bir belge ile işe başlayabilir. Fiziki olarak SSN kart ya da numara sahibi olduğunda bunu işverene bildirmelidir. Daha önce değişim öğrencisi çalıştırmamış bir işveren, SSN sahibi olmayan kişiyi işe başlatmamakta ısrar edebilir. Bu neden ile katılımcı, durumun işveren tarafından bilindiğinden emin olmalıdır.

Katılımcılar, birden fazla işte çalışabilirler, fakat bunu sponsor kuruluşa bildirmek ve diğer işlerini aksatmamak zorundadırlar. Genellikle bir işten ayrılma prosedürü de ayrılmadan 15 gün önce işveren ile sponsora bildirme ve bazen de bir gerekçe sahibi olma zorunluluğu içerir. (İşverenlerin sponsorla katılımcının işten ayrılamayacağına dair bir anlaşma yapmış olabileceğini unutmayın.) Katılımcılar, kurallara uymak şartıyla tüm eyaletlerde çalışabilir ya da gezebilir.

Katılımcıların sponsor kuruluşa karşı olan sorumluluklarının yanında sponsor kuruluşların da öğrencilere oryantasyon programı sağlamak, 24 saat acil telefon desteği ve gerektiğinde fiziksel destek vermek, kapsamlı sağlık sigortası yapmak, çok acil durumlarda öğrencilere kredi vermek, kaybolan DS-2019'ları yenilemek gibi zorunlulukları bulunmaktadır. Pasaportunuzun kaybolması/çalınması durumunda en yakın Türk konsolosluğu ile bağlantıya geçmelisiniz.

Vize süresinin uzatılması

Katılımcılar, ABD'deki yasal sürelerinin dolmasının ardından ülkelerine dönmek zorundadırlar. J-1 türü vize uzatılamaz, katılımcı statü değişimi için başvuru yapabilse de genellikle programın tabiatına uymadığı gerekçesiyle bu istek onaylanmaz. Program katılımcısının, ülkesine dönüşünün ardından konsolosluğu bilgilendirmesi gerekebilir. Bir katılımcı, şartları sağladığı müddetçe tekrar katılım için başvurabilir.

S.E.V.I.S.

SEVIS (The Student and Exchange Visitor Information System); Göçmen olmayan öğrenciler (F ve M vize), değişim öğrencileri (J vize) ve onların bakmakla yükümlü olduğu kimseler (F-2, M-2 ve J-2) hakkındaki doğru ve güncel bilgilere erişerek izleme ve takip sağlayan internet temelli bir sistemdir. Bu sistemle okullar ve sponsorların, internet aracılığıyla İç Güvenlik Bakanlığı (DHS) ve İçişleri Bakanlığı'na, bir öğrencinin veya değişim ziyaretçisinin BD'de bulunduğu süre boyunca elektronik bilgi göndermesi ve olay bildirimleri yapmasına olanak tanır. SEVIS öğrenciler ve değişim ziyaretçilerinin giriş/çıkış bilgileri, BD'deki mevcut adresinin değişimi, program süresi uzatmaları, iş bilgileri ve çalışma programındaki değişiklikler gibi birçok veriye ulaşacaktır. 2009 Yaz Dönemi Work & Travel programı için belirlenen SEVIS I-901 Ücreti $35.00'dır. Vize görüşmesinden önce bu ücreti ödemeniz gerekmektedir. SEVIS sistemine giriş için sponsor organizasyonlar kendi sistemlerini geliştirerek öğrencilere yardımcı olmaktadır. Katılımcı sisteme erişemediği durumlarda, sponsoru arayarak da bilgilerini verebilirler.

Dönüş ve sonuç

ABD'de de çalışırken bazı vergileri ödeyen katılımcılar, Türkiye'ye dönüşlerinin ardından (bir sonraki yılın başlarında gerekli formların işverenler tarafından postalanmasının ardından) work and travel vergi iadesi için başvuru yapabilir ve ABD'de ödedikleri vergilerin bir kısmını geri alabilirler. Vergi iadesi almak için bir aracı kurum kullanabilir ya da IRS internet sitesinden gerekli formları indirerek kendileri de başvuru yapabilirler.

Work and Travel Türkiye'de 2000'li yıllarla birlikte adını duyurmaya başladı. Doğu Avrupa ülkeleri öğrencilerinin yıllardır kullandığı bu sisteme, Work and Travel 2011 sezonunda Türkiye'den yaklaşık 6.500 öğrenci katılmıştır. Bulgaristan, Rusya, Slovakya, Polonya gibi ülkelerin her birinden yılda 10.000'in üzerinde öğrencinin katıldığı programa ilginin önümüzdeki yıllarda katlanarak artması bekleniyor. Tüm bu popülariteye rağmen, adayların bunun bir çalışma değil kültürel değişim programı olduğunu unutmaması, amaçlarını ve beklentilerini belirleyerek başvuru yapmaları, başvuru yaparken seçtikleri danışman şirketin güvenilirliğini araştırması, temsilci, sponsor ve işverenle yaptıkları sözleşmeleri dikkatle incelemesi, eski katılımcıların görüşlerini almaları ve programın tabiatı gereği çeşitli aksaklıklarla karşılaşılabileceği, bu durumlarda alınan desteklere rağmen kendi ayakları üzerinde durması, hatta gerektiğinde kendi başının çaresine bakması gerekebileceğini unutmaması gerekmektedir. Ayrıca programdan kazanılan paranın çok yüksek bir ücret olmadığını hatırlayarak programa katılmak gerekiyor.

Kaynakça ve notlar

Notlar

Kaynakça

Genel

• "Office of Private Sector Exchange 14 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ICE 14 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Social Security Administration29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Summer Work and Travel: FY 2010

Özel