Wehrwirtschaftsführer
Wehrwirtschaftsführer (WeWiFü; Askeri Ekonomi Lideri), Nazi Almanyası döneminde (1933–1945), bir şirketin veya büyük bir fabrikanın (rüstungswichtiger Betrieb, silahlanma açısından önemli işletme) yöneticilerine verilen bir unvandı. Wehrwirtschaftsführer'ler, 1935'ten itibaren Wehrmacht için silahların üretilmesi için baskılayan Oberkommando der Wehrmacht'ın (OKW) bir parçası olan Wehrwirtschafts und Rüstungsamt (silahlanma da dahil olmak üzere, ülkenin ekonomik faaliyetini savaş çabalarına hazırlık ve destek yönünde yönlendirme politikasını uygulamak için 1939'dan beri var olan departman) tarafından atandı. Atamalar Wehrwirtschaftsführer'leri Wehrmacht'a bağlamayı ve onlara yarı askeri bir statü vermeyi amaçlıyordu.
1938'den sonra Wehrwirtschaftsführer'leri Reich Ekonomi Bakanlığı atamaya başladı. 1940'lı yıllardan itibaren bu unvan, silahlanma branşına ait olmayan şirketlerin önde gelen çalışanlarına da giderek daha fazla verilmeye başlandı ve bu şirketlerin savaş ekonomisine katkı sağladığını da ortaya koydu.
Özellikle 1940 öncesinde yapılan atamalar, unvanı alan kişinin siyasi tavrını göstermiyordu. Tanımda aynı zamanda belirli bir şirketin silahlanma açısından önemli olduğuna dair hiçbir belirti de yer almıyordu.
Bir yönetici Wehrwirtschaftsführer olarak atanırsa, şirketi işçilerin ve çalışanların istihdam koşullarını daha kolay kötüleştirebiliyordu.
Wehrwirtschaftsführer'ler listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
- August Bode
- Gustav Böhme, Dr. Ing. Böhme & Şirketi, Metallwarenfabrik, Minden-Lübbeckerstrasse'nin sahibi[1]
- Walter Borbet, Bochumer Verein kömür madenciliği şirketinin icra kurulu başkanı ve genel müdürü[2]
- Carl Friedrich Wilhelm Borgward
- William Borm
- Carl Bosch
- Max Brose
- Richard Bruhn (Auto Union)
- Heinrich Bütefisch (I.G. Farben)
- August Diehn (Deutsches Kalisyndikat)
- Carl Martin Dolezalek[3]
- Claude Dornier
- Gerhard Fieseler
- Friedrich Flick
- Fritz Gajewski
- Edmund Geilenberg
- Berthold Geipel, Erfurter Maschinenfabrik'in (ERMA) kurucusu
- Alfred Freiherr von Harder
- Ernst Heinkel
- Jost Henkel
- Paul Henrichs (Carl Zeiss, Jena)
- Heinrich Hörlein
- Heinrich Hunke
- Max Ilgner
- Robert Kabelac
- Gustav Köllmann
- Hans Kohnert
- August Kotthaus (Carl Zeiss, Jena)
- Fritz Kranefuss
- Carl Krauch
- Alfried Krupp von Bohlen und Halbach
- Gustav Krupp von Bohlen und Halbach
- Heinz Küppenbender (Carl Zeiss, Jena)
- Carl Lautenschläger
- Friedrich Linde, Linde plc
- Wilhelm Meinberg
- Karl Merck[4]
- Wilhelm Emil Messerschmitt
- Johannes Müller
- Fritz Nallinger
- Heinrich Nordhoff
- Heinrich Notz
- Hans Constantin Paulssen
- Alfred Pierburg
- Paul Pleiger
- Ernst Poensgen
- Ferdinand Porsche
- Günther Quandt
- Friedrich Reinhart
- Wilhelm Renner
- Fritz Reuther
- Waldemar Rienäcker
- Hermann Röchling
- Alexander Rodenstock
- Willy Sachs
- Eduard Schalfejew
- Hermann Schmitz
- Christian Schneider
- Georg Schnitzler
- Philipp Alois von Schoeller
- Hermann von Siemens
- Hans-Günther Sohl
- Franz Stapelfeld
- Otto Steinbrinck
- Gerd Stieler von Heydekampf
- Kurt Tank
- Alfred Teves
- Herbert Tengelmann
- Hermann Terberger
- Emil Tscheulin
- Ernst Hellmut Vits
- Wilhelm Voss
- Hans Walz
- Gerhard Alois Westrick
- Ludger Westrick
- Wolf-Dietrich von Witzleben (Siemens)
- Carl Wurster
- Wilhelm Zangen
- Ernst Zindel
Savaştan sonra Wehrwirtschaftsführer'ler[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaşın bitiminden sonra askeri liderlerin çoğu Müttefikler tarafından cezalandırıldı, ancak kısa süre sonra Soğuk Savaş koşulları altında yeniden yapılanmadaki kilit görevlere geri getirildiler. Bunun belirtisi, Üçüncü Reich'ın en büyük iş lideri ve askeri ekonominin en önde gelen lideri Friedrich Flick'in iktidara dönüşüydü. Yedi yıllık esaretten sonra, Batı Almanya'nın yeniden en büyük girişimcisi oldu ve omuz askılı ve yıldızlı Büyük Liyakat Haçı ile ödüllendirildi.[5]
Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Paul Erker: Industrieeliten in der NS-Zeit: Anpassungsbereitschaft und Eigeninteresse von Unternehmen in der Rüstungs-und Kriegswirtschaft, 1936 - 1945. (Nazi döneminde sanayi elitleri: Uyum sağlama isteği ve şirketlerin silahlanma ve savaş ekonomisindeki kişisel çıkarları, 1936-1945) Passau: Wissenschaftsverlag Rothe, 1993, s. 120. (Almanca)
- Kurt Pritzkoleit: Gott erhält die Mächtigen - Rück- und Rundblick auf den deutschen Wohlstand (Tanrı güçlüyü korur - Alman refahının geriye dönük ve panoramik bir görünümü). Düsseldorf: Karl Rauch Verlag, S. 430, s. 95-123 (Almanca) (II. Dünya Savaşı Wehrwirtschaftsführer'lerinin kapsamlı listesi ve savaştan sonra yeniden sağlam bir şekilde yerleşen Alman ekonomisi ve siyasetindeki rolleri).
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Reinhold Blanke-Bohne, “Die unterirdische Verlagerung von Rüstungsbetrieben und die Außenlager des KZ Neuengamme in Porta Westfalica bei Minden.” Dissertation, University of Bremen, 1984.
- ^ Gustav-Hermann Seebold, "Ein Stahlkonzern im Dritten Reich – Der Bochumer Verein 1927–1945", Peter Hammer Verlag Wuppertal 1981, p. 242 (Almanca)
- ^ Manfred Overesch, Bosch in Hildesheim 1937–1945: freies Unternehmertum und nationalsozialistische Rüstungspolitik 3 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2008, 978-3-525-36754-4 (Almanca)
- ^ Ernst Klee, Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945. Fischer Taschenbuch Verlag, 2nd aktualisierte Auflage, Frankfurt am Main 2005, 978-3-596-16048-8, p. 404. (Almanca)
- ^ Kurt Pritzkoleit: Gott erhält die Mächtigen - Rück- und Rundblick auf den deutschen Wohlstand[ölü/kırık bağlantı]. Düsseldorf: Karl Rauch Verlag, S. 430, pp. 95 -123 (comprehensive list of World War II "Wehrwirtschaftsführer" and their role in German economy and politics which was firmly established again after the war).