Tüm-Tatar Halk Merkezi
Ayrıca Tatar Sosyal Merkezi olarak bilinen Tüm-Tatar Halk Merkezi, (TTHM, BTİÜ), (Tatar Latin : Bötentatar İctimağí Üzäge, BTİÜ; Kiril : Бөтентатар Иҗтимагый Үзәге, БТИҮ; Rusça Всетатарский Общественный Центр, ВТОЦ) milliyetçi bir gündemi olan bir Tatar sosyal örgütüdür. TTHM genel merkezi Kazan, Tataristan'dadır.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Tatar milliyetçilerinin ilk kongresi (qorıltay) Şubat 1989'da yapıldı. Yeni oluşturulan organizasyona Tatar Halk Merkezi (Tatar İctimağí Üzäge) adı verildi. TTHM'nin tüzüğü ve programı ikinci kongrede (Şubat 1991) kabul edildi. Bu kongrede örgütün adı Tüm Tatar Birlik Halk Merkezi olarak değiştirilmiş ve 35 kişilik başkanlık seçilmiştir. Daha sonra, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra, isim bir kez daha şimdi olduğu gibi değiştirildi (1992).[1]
TTHM M. Mölekev (ilk başkan), İ. Ämixanov, Fäwziä Bäyrämeva, Z. Zäynulin, R. Safin, F. Safiullin ve diğerleri tarafından kurulmuştur. Çoğu Kazan Devlet Üniversitesinden aydınlardı.[2] Şu anki başkan Rafis Kaşapov'dur.
1980'lerin sonunda - 1990'ların başında TTHM, Tataristan hükümetinin Rusya'dan bağımsızlık ilan etmesini talep eden birçok gösteri ve halka açık toplantı düzenledi. Bu tezahürlerin çatışmalarla ve sokak kavgalarıyla sonuçlandığı tek zaman, Rus milliyetçilerinin şiddetli bir yüzleşmeye neden olan bir karşı gösteri düzenlediği 15 Ekim 1991 idi.[2]
Sonraki yıllarda, Mintimer Şeymiyev liderliğindeki Tataristan hükümeti, TTHM'nin etnik Tatarların savunucusu olarak benzersiz rolünü önemli ölçüde zayıflatan Moskova'ya karşı daha düşmanca bir pozisyon aldı. Sonuç olarak, TTHM'nin popülaritesi nüfusun çoğunluğu arasında azalırken, cumhurbaşkanı Şeymiyev'in popülaritesi arttı. Tataristan'ın Rusya Federasyonu içindeki özel statüsü ve Şeymiyev'in Moskova'dan aldığı ekonomik tavizler, Tatar milliyetçilerinin birçok talebini gereksiz kıldı.[2]
Son birkaç yılda, TTHM geçmişte olduğu kadar aktif olmadı. En son gösterilerine katılanların çoğu emeklilerdir. Bunun tek istisnası, Kazan'ın düşüşünü anmak için her yıl Ekim ayında düzenlenen Anma Günüdür (Xäter Köne). Idel-Ural'ın her yerinden genç ve yaşlı pek çok katılımcıyı çeken bu etkinliğe bir cenaze yürüyüşü ve Tatar rock müziği konserleri eşlik ediyor.
Rusya'nın bazı bölgelerinde, Tatar Halk Merkezi'nin yerel bölümleri yerel yetkililerle işbirliği yapmakta ve çoğunlukla yerel Tatar diasporalarındaki kültürel faaliyetlere odaklanmaktadır. Bununla birlikte, Başkurdistan'da TTHM, Murtaza Rahimov'un rejimine karşı muhalefet gücü olarak önemli bir siyasi rol oynadı.
Fonksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
TTHM'nin temel amaçları; Tataristan için bağımsızlık sağlamak, bir yabancı devlet gibi Rusya Federasyonu ile diplomatik ilişkiler kurmak, Tatar dilini ve kültürünü korumak, Tatarcayı Tataristan'ın tek resmi dili veya Rusça'nın yanı sıra Rusya'da resmi bir dil yapmaktır. TTHM ayrıca Tataristan'da İslam'ı canlandırmaya, Tatar diasporalarını desteklemeye ve tüm dünyadaki etnik Tatarların haklarını korumaya çalışıyor.[1]
TTHM'nin başlıca yayınları şunlardır: Taşqın (Akarsu), Millät (Millet) ve Rusça Izvestiya TOTs (Rusça - TTHM Bildirileri). Organizasyonun yönetim organları Qorıltay (Kurultay), Ğäli Mäcles (Genel Kurul), Presidyum ve başkan. Kongreler: 1. (1989), 2. (1991), 3. ve 4. (1993), 5. (1996), 6. (1999), 7. (2002).[1]
TTHM tüzüğüne göre, kuruluş hedeflerini tamamen demokratik bir şekilde takip ediyor. Ancak bazı kaynaklar, 1990'larda bazı TTHM liderlerinin İçkerya'daki Vahhabilerle ve Afganistan'daki Taliban ile temasları olduğunu belirtiyor. Kafkasya ve Orta Asya'daki militanların saflarına katılan bazı TTHM gönüllülerine dair söylentiler ve asılsız raporlar var. Ancak bu iddialar henüz kanıtlanmadı. Aynı kaynaklar ayrıca TTHM militarize kanatları İdel ve Altınzan içerdiğini belirtmektedir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c "Bötentatar İctimağí Üzäge/Бөтентатар Иҗтимагый Үзәге". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.
- ^ a b c (Rusça) Типы национализма, общество и политика в Татарстане 1 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "ravio" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ (Rusça)Четвертая Мировая Война - Всетатарский общественный центр 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.