Turtshi
Turtshi (Gürcüce: ტურცხი), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahalkalaki Belediyesi'nde bir köydür. Ahalkalaki Platosu'nun kuzey kesiminde, Çeruli Deresi'nin kıyısında, deniz seviyesinden 1.720 metre yükseklikte yer alır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Turtshi köyü, Cavaheti bölgesindeki yerleşimlerden biriydi. Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, Osmanlıların ele geçirmesinden önce bu bölgenin nüfusunun Gürcülerden oluştuğunu yazar.[1] Nitekim Osmanlılar bu köyü 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Turtshi, Gürcistan Vilayeti içinde Hertvisi livasının Meşe-Cavaheti nahiyesine bağlıydı. Osmanlı idaresi köyün adını Tursh (طورسخ) şeklinde kaydetmiştir. Bu tarihte köyün nüfusu 10 Hristiyan haneden oluşuyor ve köyde Gürcülerin yanı sıra Ermeniler de yaşıyordu.[2][3] Köyde buğday, arpa, çavdar ve keten tarımı ve arıcılık yapılıyor ve domuz besleniyordu. İki adet su değirmeni ve bir adet bezirhane vardı.[4]
Turtshi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. Osmanlı döneminde köy halkının Müslümanlaştığı ve bu savaşın ardından Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Müslüman nüfusun büyük bölümünün Osmanlı ülkesine göç ettiği bilinmektedir.[5] Osmanlı ülkesinden göç eden Ermeni nüfusun bir kısmı ise, Rus idaresi tarafından Turtshi köyüne yerleştirilmiştir. Nitekim 1886 tarihli nüfus sayımında Rus idaresinin Turtsh (Турцхъ) olarak kaydettiği köyün nüfusu, sadece Ermenilerden oluşuyordu. Köydeki 41 hanede, 233'ü erkek ve 225'i kadın olmak üzere, 458 kişi yaşıyordu. Bu sırada Turtshi, Ahalkalaki sancağının (uyezd) Baraleti kazasına bağlı Baraleti nahiyesinin 23 köyünden biriydi.[6]
Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, 1914 yılında, Bavra, Hulgumo, Kartikami ve Turtshi köylerinde yaşayan Katoliklerin Ermenice bilmediğini yazmıştır. Bazılarının Proneli'ye verdiği bilgiye göre, Gürcü olan köy halkı Ardahan bölgesindeki Veli köyünden göç etmişti. Kimi de bu halkın Muş'tan göç eden Ermeniler olduğunu ileri sürmüştür. Proneli, bu köylerde yaşayanların Ermeni tipikonuna bağlı Gürcü Katolikler olduğunu belirtmiştir.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 164". 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 277". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 198". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 165-166" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Ahalkalak uyezdi" - Sıra no: 206". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 167, 171" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
.png){kind=link}
.png){kind=link}