Tosya Pirinci

Tosya pirinci, Kastamonu ilinin Tosya ilçesinde üretilen pirinç türüdür.

Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 08.11.2017’de tescil edilmiştir.

Tarihçe

Kastamonu’nun Tosya ilçesi çeltik bitkisinin Türkiye’de tarımının yapıldığı ilk yerler arasında gösterilir. Osmanlı Devleti kayıtlarına bakıldığında Tosya’da çeltik tarımının XVI. yüzyılda başladığı ve 1719-1720’de Tosya ilçesinden ilk pirinç ihracatının gerçekleştirildiği ifade edilir.

Aynı zamanda Batı Karadeniz Bölgesi’nin önemli ticaret güzergâhı üzerinde yer alan Tosya, tarih boyunca pek çok seyyahın uğrak noktalarından biri olmuştur. Bu seyyahlardan biri de Floransalı nümizmat ve botanikçi Domenico Sestini’dir. 1778-1781 yılları arasında Anadolu’yu ziyaret eden Sestini’nin “Biz yeni sabahta kendimizi üzüm bağları ve pirinç tarlalarıyla kaplı Tosie’de bulduk. Pirinç yüksek bir beyazlıkta ve tarlaları işçilerle dolu. Pirinç tarlaları çok sayıda var, Türkler su kanalları sayesinde güzel işler yapıyor.” ifadeleri bölgenin çeltik tarımında önemli bir yeri olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bozoklu Osman Şakir Efendi tercüman olarak görev yaptığı kafilesiyle İran’a doğru yol alırken Tosya’da konaklar. “Musavver Sefaretname-i İran” adlı sefaretnamesinde Devrez Irmağı’ndan bahseder ve Tosya tarafından ekilen pirincin bu yararlı nehrin suyuyla yetiştiğini anlatır. Batılı seyyahlardan İskoç J. M. Kinnier ise Tosya’nın kaliteli pirinçlerin üretildiği bir vadi üzerinde bulunduğunu söyler.

Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü dönemlerde Devrez Irmağı boyunca özel olarak ayrılmış verimli bölgelerde padişah sofrası için en lezzetli pirinçleri elde etmek amacıyla çeltik tarımı yapılır. Cumhuriyet ilan edilmeden önce ise üretilen pirinçlerin çoğunlukla İstanbul başta olmak üzere çeşitli büyük şehirlerdeki varlıklı aileler tarafından tüketildiği bilinmektedir. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ilk çeltik fabrikasının 1926’da Tosya’da kurulduğu görülür.

Üretimi

Devrez Irmağı’nın suladığı verimli topraklara sahip olan Tosya’da çeltik tarımı, Devrez Vadisi’nin verimli fakat oldukça kısıtlı bir alanında yapılır. Bu durum, Tosya pirincinin değerini daha da artıran bir unsurdur. Pirinç, tahıl çeşitleri arasında su içinde yetişebilen tek tür olma özelliği gösterir. Tosya’da tarımı yapılan çeltiğin ekim dönemi nisan sonunda başlar ve mayıs ayı boyunca devam eder. Tohumluk ekilmeden önce ıslatılarak şişirilir. Bu işlem sonucunda üste çıkmış cılız taneler ayrılır. Tuzsuz, zengin kireçli, organik madde oranı düşük, fosfor, toplam azot, potasyum, bor, çinko, demir, bakır bakımından yeterli, mangan bakımından zengin topraklar çeltik tarımı için uygun zemin oluşturur. Bu nitelikler Devrez Çayı vadisi boyunca görülen alüvyal topraklarda mevcuttur.