Temerrüd Ali Paşa
Temerrüd Ali Paşa (ö. 1572), yeniçeri ağalığı ve beylerbeyi görevlerinde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır.
Bosnalı devşirme olup Enderun'da yetişmiştir. Ata Bey, Ali Paşa'nın Zvornikli olduğunu belirtmiştir. Dönemindeki birçok Ali Paşa olması nedeniyle zaman zaman başka şahsiyetlerle karıştırılabilmektedir.[1] 1534 yılında Sol Garipler ağası olan Ali Paşa, 1536 yılı Mayıs ayında Sağ Garipler ağası olmuştur. Aynı yılın Ağustos ayında serulûfeciyân-ı yemîn görevine getirilmiş daha sonra küçük mîrâhur ve 12 Mart 1541 yılında da büyük mîrâhur olmuştur. 10 Mayıs 1541'de yeniçeri ağası olarak Budin Seferine katılmıştır.[2] Budin Seferi sırasında, Divane Hüsrev Paşa ile birlikte Siklós’u kuşatarak şehrin 8 Temmuz 1543'te Osmanlı hâkimiyetine girmesinde rol oynamıştır.[3] Aynı yılın sonlarına doğru 1543 yılında Erzurum beylerbeyi görevine getirilmiştir. Bu görevi sırasında Gürcü ve Safeviler'e karşı mücadelede bulunurken şehrin imarıyla da uğraşmıştır.[2] 1545 yılı Gürcüler üzerine düzenlediği seferde Oltu ve Batum bölgelerini Osmanlı topraklarına katmıştır.[4] 1548 yılının ilk yarısında Karaman beylerbeyi, 6 Şubat 1549 yılında da Bağdat beylerbeyi olmuştur.[2] Bu görevdeyken uzun yıllardır Cezâyir-i Irâk-ı Arab Bölgesinde düzeni bozan Mir Ali önderliğindeki Ulyanoğlu kabilesini cezalandırmak için harekata geçmiş ve Mir Ali'yi Medine'de kuşattıktan sonra onun teslim olmasıyla da bölgede yeniden düzeni kurmaya çalışmıştır. Ancak kısa süre sonra Mir Ali şartlara uymayarak yeniden düzen bozucu hareketlere başlamıştır.[5] 5 Kasım 1553'te Rum beylerbeyi olduktan hemen sonra Nahcıvan Seferi'ne katılmıştır. Aynı görevdeyken 1559 yılında Şehzade Bayezid isyanını önlemek üzere görev almıştır.[2] Ancak hem Amasya'dan hareket eden Şehzade Bayezid'in önünü kesememiş hem de diğer beylerle onun İran'a kaçışını engelleyememiştir. 8 Mayıs 1560’da görevden alınan Ali Paşa, 4 Mart 1561’de hacca gittikten sonra İstanbul’a dönerek bir süre devlet görevinde bulunmamıştır.[1]
26 Eylül 1563 tarihinde ikinci defa Erzurum beylerbeyi, 12 Temmuz 1564 tarihinde Anadolu beylerbeyi, 10 Şubat 1565 tarihinde üçüncü defa Erzurum beylerbeyi olmuştur. Buradaki görevi esnasında 2 Haziran 1572 tarihinde ölmüştür. Cenazesi Tokat'ta inşa ettirdiği cami içerisindeki türbeye gömülmüştür.[2]
Kişiliği ve mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
İnatçı yapısı nedeniyle temerrüd lakabıyla anılırken, ağırbaşlı ve sert tabiatlı biri olarak tarif edilmiştir. Fıkıh ile uğraşan Ali Paşa, Türkçe ve Farsça şiirler yazmıştır. Osmanlı şairi Ahdî'yi himayesine almıştır. Ali Paşa'nın hayır eserleri; Tokat'ta 1 cami, 1 hamam, Erzurum'da 1 cami, 1 köprü ve 9 çeşme ve Sivas'ta çok sayıda çeşmedir.[1]
Eş ve çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Bayezid’in, kızı Selçuk Sultan'ın kızından torunu olan Fatma Sultan ile evlenmiş olup bu evliliğinden Mustafa adında oğlu ve Neslihan Sultan adında kızı bulunmaktadır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Afyoncu, Erhan (2001). "XVI. Yüzyılda Osmanlı Beylerbeyileri I Temerrüd Ali Paşa". Belleten. 65 (244). belleten.gov.tr. ss. 1007-1034. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ a b c d e f Afyoncu, Erhan (2011). "XVI. Yüzyılda Osmanlı Beylerbeyileri I Temerrüd Ali Paşa". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 40. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 412-413. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ Bilge, Sadık Müfit (2000). "Macaristan'da Osmanlı Hakimeyitinin ve İdari Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi" (PDF). OTAM, 11. DergiPark. s. 74. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ Yıldırım, Nesrin (2022). "Batum Sancağı'nın sosyal ve ekonomik gelişimi (1800-1877)". Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi. 5 (7). acarindex.com. ss. 149-179. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ Sağırlı, Abdurrahman (2005). "Cezâyir-İ Irâk-I Arab Veya Şattü'larab'ın Fethi- Ulyanoğlu Seferi- 1565-1571". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 41. DergiPark. ss. 45-93. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024.