Tayaw kinpun
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2024) |
Tayaw kinpun (Birmanyaca [şablon eksik], telaffuz edildiği şekliyle [təjò kìɰ̃mʊ́ɰ̃] veya [təjò kìɰ̃bʊ́ɰ̃] ; transliterasyonu tayaw kinmun[1][2] veya tayaw kinbun[3][4] ), Myanmar'da kullanılan geleneksel bir şampuandır . Ana bileşenleri tayaw (Yıldız) ağacının kabuğu ve sabunumsu kinpun (Senegalia rugata) meyvesidir. Karışıma misket limonu da eklenebilir.[5] Tayaw kinpun ile şampuanlama, eski çağlardan beri Birmanya kültüründe önemli bir gelenek olmuştur. Şampuanın uğursuzluğu def edip uğur getireceği inancıyla Birmanya kralları, kraliyet saç yıkama töreni (ခေါင်းဆေး မင်္ဂလာပွဲ ) sırasında saçlarını tayaw kinpun ile yıkamışlardır.[6] Günümüzde Birmanya'nın Yeni Yıl Günü'nde, geçmişin katışıklıklarını ve kötü alametlerini geride bırakmak için birçok Birmanyalının başlarını tayaw kinpun ile yıkaması hala gelenekseldir.[7][8]
Ritüellerde kullanımlarına ek olarak, tayaw kinpun, Birmanya halkı tarafından hala yaygın olarak kullanılmaktadır ve genellikle ülkenin açık hava pazarlarında, tipik olarak plastik torbalarda satılmaktadır.[9][10]
Efsaneye göre, Sri Ksetralı Kral Duttabaung alnının ortasındaki belirgin et beni sayesinde doğaüstü güçlere sahipti. Üç Gözlü Kral olarak bilinen Duttabaung, Beikthano'yu fethetti ve fethedilen devletin hükümdarı Panhtwar'ı kraliçesi olarak aldı.[11][12] Yenilgisine rağmen Kraliçe Panhtwar krallığını geri kazanmaya ant içti ve kralın güçlerinin kaynağının alnındaki et beni olduğunu keşfettikten sonra krala htameinden (sarong) yapılmış bir yüz havlusu vererek benin güçlerini en aza indirmek için bir plan tasarladı. Kral havluyu kullandığında güçlerini kaybetti, kısa süre sonra sayısız isyanla karşı karşıya kaldı ve başkentten kaçmak zorunda kaldı. Kaçarken etrafı kinpun bitkileriyle çevrili büyük bir tayaw ağacının altında dinlendi. Yağmur yağmaya başladığında kafası, Panhtwar'ın havlusunun büyüsünü ortadan kaldıran tayaw ve kinpun bitkilerinin karışımıyla ıslandı ve kralın güçleri yeniden ortaya çıktı. O günden itibaren Birmanya kralları, kötülüğü kovmak ve güçlerini artırmak için ritüel olarak saçlarını tayaw kinpun karışımını kullanarak yıkadılar.[11]
Popüler kültürde yeri[değiştir | kaynağı değiştir]
- 13 Nisan 2021'de, 2021 Myanmar darbesinden iki ay sonra, Mandalay'daki aktivistler, şampuan tüplerinin hükûmet karşıtı broşürlere sarıldığı bir tayaw kinpun grevi başlattı.[13]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Sir James George Scott, (Ed.) (1901). Gazetteer of Upper Burma and Shan States Part 2. 2. Government Press, British Burma. s. 252. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım); r eksik|soyadı1=(yardım) - ^ United States National Herbarium, United States National Museum (2003). Contributions from the United States National Herbarium. Smithsonian Institution Press. s. 419. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022.
- ^ Burma Research Group (1987). Burma and Japan: Basic Studies on Their Cultural and Social Structure. Burma Research. s. 299. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022.
- ^ SEAMEO Regional Centre for History and Tradition (2005). Traditions, 2005. Yangon. s. 51. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022.
- ^ Yadu (31 Ağustos 2019). "မှေးမှိန်လာနေတဲ့ တရော်ကင်ပွန်းသုံးစွဲခြင်း အလေ့အထ". The Myanmar Times (Birmanca). 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "Soap Nut (ကင်ပွန်းသီး)". Hello Sayarwon (Birmanca). 25 Eylül 2017. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "နှစ်ဆန်းတစ်ရက်နေ့". Eleven Media Group (Birmanca). 17 Nisan 2019. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "မြန်မာရိုးရာ အတာနှစ်ကူး ခေါင်းဆေးမင်္ဂလာ". DVB (Birmanca). 14 Nisan 2021. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "Myanmar Shampoo". www.myanmars.net (İngilizce). 13 Kasım 2018. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "Yan Win (Taung Da Gar) – Myanmar Shampoo". THIT HTOO LWIN (Daily News) (Birmanca). 16 Nisan 2011. 8 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ a b "ဆေးဖက်ဝင်အပင်များနှင့် အဓိကပျောက်ကင်းနိုင်သောရောဂါများ". Myawawady News. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ "တရော်ကင်းပွန်းဖြစ်လာပုံ". Ayeyar Myay (Birmanca). 12 Temmuz 2020. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ "စစ်အာဏာရှင်ကို တရော်ကင်ပွန်းနှင့် တော်လှန်သည့် မန္တလေး". Mizzima (Birmanca). 14 Nisan 2021. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.