Bu madde, Vikipedi'deki Felsefe maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Felsefe kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Bu madde, Vikipedi'deki Dilbilim maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Dilbilim kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Chomsky'nin “Universal Grammer” kavramı Türkçeye sıklıkla “Evrensel Dilbilgisi” olarak çevrilir. Bu çeviri terimin anlamının bulanıklaşmasına yol açmaktadır. İngilizcede universal terimi dilbilimde tümel anlamında kullanılmaktadır, ki Chomsky'nin de burada vurgulamak istediği budur. Chomsky gramerin bu anlamda evrensel olmadığını açıkça ifade eder: Demokrasi ve Egitim, çev: Ender Abadoglu, Banu Karadag vd., BGST Yay., 2007; Bilgi Sorunlar ve Dil: Managua Dersleri, çev: Veysel Kılıç, BGST yay., 2009 –yn.
Kerem.cankocak (mesaj) 07:34, 12 Nisan 2017 (UTC)Kerem Cankoçak
@Kerem.cankocak: Bilgi Sorunları ve Dil'i nereye koyduğumu şu an bulamadım, ancak Demokrasi ve Eğitim'i şu an elimde tutuyorum. Sayfa numarası vermemişsiniz, ancak dizin bölümünde bir tümel dilbilgisi girdisinin olmadığını, ancak yanında 3'ü sayfa aralığı 2'si de tekil sayfa olmak üzere 5 farklı sayı bilgisi olan bir evrensel dilbilgisi girdisinin olduğunu söyleyebilirim.
Google Akademik aramalarında tümel dilbilgisi tek bir sonuç bile vermiyor. Normal Google aramasında ise bir felsefe sitesinde, James Harris ile ilgili olarak çıkıyor. İlk değişikliğinizi geri alırken "tümel" teriminin felsefede kullanılan bir terim olduğunu (bkz: Akarsu, 1975), ancak dilbilimde kullanılmadığını yazmıştım, görmemiş olabilirsiniz.
Siz de çevirinin ED olarak yapıldığını zaten söylemişsiniz, buna ilişkin sayısız kaynak vermek de mümkün. Uzun (2000), aklıma gelen ilk örnek. Dilerseniz daha spesifik kaynaklar da veririm. Türkiye'deki tüm sözdizimcilerin de terimi bu şekilde kullandığını rahatlıkla söyleyebilirim.
Chomsky evrensel dilbilgisinin tüm insanlarda bulunan bir altyapı olduğundan söz eder. En basiti bu şekilde ifade edilebilir. Tümel, universal karşılığı olarak felsefede (Akarsu, 1975) ve yöntembilimde (Sencer, 1981) önerilmiş bir karşılık olsa da, Türkçede evrensel sözcüğünün çağrışım alanından farklılaşır. Evrensel, bütün insanlığı ilgilendiren; tümel ise belirli bir sınıfın tüm bireylerini içine alan olarak tanımlanır. Bu yönüyle de evrensel daha doğru bir karşılıktır.
Özetle, evrensel dilbilgisi hem alanda yerleşiklik (yani yaygınlık) hem de doğruluk anlamında uygun olan terimdir.
Değişikliğinizi geri alıyorum. Prosedürümüz böyle durumlarda tartışma sonuçlanana kadar değişikliği yinelememektir. Yazdıklarınızı takip edeceğim.
Öncelikle Türkiye'de herkesin şimdiye kadar bu bağlamda Universal'ı Evrensel olarak çevirmiş olması bunun doğru bir çeviri olduğunu göstermez. Benzer başka bir örnek Kant'ın 'ödev ahlakı' teriminde görülür. Doğrusu "görev ahlakı" olmasına rağmen, ilk Kant çevirmenleri öyle başladıkları için "ödev" yerleşmiş.. Burada da aynı sorun sözkonusu. Şimdiye kadar 130 popüler bilim kitabının editörlüğünü yaptığım için (http://keremcankocak.blogspot.com) çevirilerin nasıl yapıldığını ve nasıl redakte edildiğini (ya da edilmediğini) iyi biliyorum. İlk Chomsky çevirmenleri meseleyi anlamadan, Türkçe felsefe terminolojisi bilmeden yanlış olarak "evrensel dilbilgisi" dedikleri için öyle kalmış... Türkçe felsefe terminolojisinde universal'ın karşılığı "tümel"dir (singular'ın karşılığı da tikeldir). Chomsky de bu anlamda kullanır.
Daha başka ne söylenebilir bu konuda bilmiyorum. Bu dediklerime karşı argüman olarak Google aramaları ya da diğer Türkçe çevirileri örnek vermeniz hiç bir şeyi değiştirmez. Bu çok bariz bir doğru:-)
Tartışmaya ek olarak birkaç kaynak vereyim. Aşağıdaki iki makale benim söylediklerimi destekliyor. Türkçede “evrensel” bütün dünyada aynı olan bir gramer gibi anlaşılıyor. Oysa burada kastedilen universal'ın diğer karşılığı olan “tümeller”.
Language and Problems of Knowledge The Managua Lectures Noam Chomsky The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England Eleventh printing, 2001
p.59
These examples again illustrate the asymmetry of subject and object, a linguistic universal, it seems, with many effects. Once again, we should bear in mind that these are not logically necessary properties of language but rather facts about human language, traceable to properties of the language faculty.
p. 61
The next task is to explain why the facts are the way they are, facts of the sort we have reviewed, for example. This task of explanation leads to inquiry into the language faculty. A theory of the language faculty is sometimes called universal grammar, adapting a traditional term to a research program somewhat differently conceived. Universal grammar attempts to formulate the principles that enter into the operation of the language faculty.
p. 74
Let us return to the pronominal system. As we have seen, here too, universal grammar provides several possibilities of variation among languages. Thus pronouns may be clitics, as in the case of one class of Spanish pronouns, but this option is not used in English.
Öncelikle yanıt için teşekkür ederim. Ufak bir not düşeyerek başlayayım: Her yeni mesajınızı yeni başlık oluşturarak oluşturunca tartışma bölünüyor, Değiştir düğmesine basarak en alta ekleyebilirsiniz yorumunuzu.
Konuya geçecek olursak, felsefede bu terimin tümel olarak kullanıldığını zaten ben de iki kez söylemiştim, bir felsefe terimi olarak tümel ve tikele elbette itirazım olamaz. Tümeller tartışmasına elbette evrenseller tartışması diyecek değilim. :) Google ve Google Akademik bağlantılarını da madde adlarını belirlerken ölçütlerimizden biri olan yaygınlık ölçütü uyarınca bu kullanımın hiçbir yaygınlığının olmadığını gösterme amacıyla verdim.
Sanırım, fikir ayrılığımızın temelinde sizin bu terimi bir felsefe terimi olarak görmeniz yatıyor. Oysa Chomsky felsefeden önce dilbilim alanına ait bir figürdür. Modern dilbilimin babası gibi unvanları hakkıyla almış bir isimdir, malumunuz. Evrensel Dilbilgisi kavramı da dilbilim kuramlarının tam ortasında durur.
Alıntıladığınız metinlerden gördüğüm kadarıyla, çalışma alanınız farklı olduğu için dilbilimin kavramlarının ayrımlarını görmemişsiniz. Sf. 59'dan alıntıladığınız "linguistic universal"daki "universal", "universal grammar"dan biraz farklıdır. İşte bu kavrama "tümel" denebilir, hiçbir itirazım olmaz. Alanda genellikle "evrensel" veya "evrence" olarak kullanılır. "Genelce" de "tümel" de dendiği görülmüştür. Bu kavram, bütün dillerde ortak olan özellikler anlamına gelir. Joseph Greenberg'ün bu konudaki çalışmaları oldukça bilindiktir. Onun dışında yaptığınız alıntılarda "evrensel yanlıştır, tümel doğrudur" sezdirimi göremiyorum ne yazık ki. Dil ve Zihin ile Altınörs (ki bir dil felsefecisidir, notunu düşeyim) metinlerini paylaşmışsınız, ancak bunlarda da nereye gönderimde bulunduğunuzu yazmamışsınız.
Dilbilgilerini ikiye ayırabiliriz: Özel dilbilgileri ve evrensel dilbilgisi. Özel dilbilgileri için Türkçenin dilbilgisi, Almancanın dilbilgisi gibi örnekler verilebilir. Evrensel dilbilgisi ise, dillerin paylaştığı ortaklıklara dayanan, insan zihninin dilsel altyapısıdır, dil aygıtının parçasıdır. İnsana özgüdür, her insanda bulunur, o yüzden "evrensel"dir. Felsefe bilgim ancak "derdimi anlatacak kadar". :) O yüzden yanılıyorsam siz beni düzeltin. Akarsu (1975), universal - tümel eşleşmesini şu şekilde tanımlıyor: "Belli bir sınıfa bağlı bireylerin tümünü içine alan. Bütün kapsamıyle alınmış olan (önerme). Bir önermenin tümelliği "bütün" ya da "her" sözcüğüyle gösterilir. Genellik bir terimin kapsamını; tümellik önermede konunun bütün kapsamıyle alındığını gösterir." Bu bana yukarıda betimlediğim kavrama hiç uygun değil gibi geliyor. Siz ne dersiniz?
Kerem Bey, aslına bakarsanız ben hararetli tartışmaları seven biri sayılmam. Şu son paragrafımdaki, terimi "yanlış" kılacak gönderim konusunda aksi yönde bir bulgunuz varsa, maddenin başına "Evrensel dilbilgisi veya tümel dilbilgisi" yazmanıza karşı çıkmam (ancak evrensel olarak çevrilmesi yanlıştır demenize çıkarım korkarım ki). Birbirimizi kırmaya gerek yok. Terimler %100 eşanlamlı olsaydı eğer, "Felsefeciler tümel dilbilgisi, dilbilimciler de evrensel dilbilgisi desin ve mutlu mesut yaşansın" görüşünde olabilirdim, ancak şu anda tümelin uygunsuz bir karşılık olduğunu düşünüyorum. Umarım bana aksini gösterebilirsiniz, ironisiz, samimiyetimle söylüyorum bunu (Bu arada Akarsu dışındaki sözlükleri de incelemeden yazdım, daha güvenilir bir sözlükle yanıldığımı gösterirseniz de fayda sağlamış olurum kendi adıma tartışmadan).
