Tarihi Başkurdistan
Başkurdistan (Başkurtça: Башҡортостан), Ufa ilçesinin Başkurt Ufa bölgesine dönüşümü sonucunda oluşan tarihi ve coğrafi bir bölgedir. Şu anda Başkurdistan Cumhuriyeti, Orenburg ve Çelyabinsk bölgeleri, Tataristan Cumhuriyeti'nin doğu kısmı, Udmurtya'nın güneydoğu kısmı, Perm bölgesinin güney kısmı, Sverdlovsk'un güneybatı kısmı, Kurgan'ın batı kısmı, Samara'nın kuzeydoğu kısmı ve Saratov'un doğu kısmı bu bölgede yer almaktadır.[1]
Tarihsel, etnografik, dilbilimsel ve diğer çalışmalar Tarihi Başkurdistan terimini Başkurt kabilelerinin ve Başkurt etnik gruplarının tarihin farklı dönemlerindeki yerlerini tanımlamak için kullanır.[2] Irek Akmanov'a göre,[2] bu terim ilk olarak 1930'larda Matvey Lubavsky tarafından kullanıldı.[3]
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçmişte Başkurtların yaşadığı tüm bölgelere Başkurt eli (Başkır ile) denmekteydi.
Bölgenin adının önceki varyantları, terimin eşanlamlısı olarak belirtilebilir: Başkurt, Başkurtlar, Başkir, Başkardiya, Başkiriya, Bakir bozkırları, Başkurtlar ülkesi, Başkartlar vd. XII-XIV. yüzyıllarda yaşayan Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî, adlı eserinde çalışmasında Başkurt adında bir bölgeden bahsetmektedir.[4]
Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgenin coğrafi konumu Güney Urallar ve çevresine düşer. Bu bölgenin sınırları resmi olarak belirlenmemiştir. Farklı kaynaklar, genellikle söz konusu tarihsel dönemlere bağlı olarak sınırları tanımlamak için farklı alternatifler sunmaktadır.
Bu alanla ilgili en eski bilgiler Divanı Lügati Türk'ün (1072-1074) yazarı Kaşgarlı Mahmud'a aittir, şematik planında Başkurt bozkırı denilen bir yer görülür.[5] Şematik plan doğru bir coğrafi açıklama sağlamasa da, Hazar Denizi ve Volga Nehri'nin batıya yakınlığı, batı ve kuzeydeki Ural Dağları ve doğuda İrtiş Vadisi Başkurt bozkırının yerini belirlemeye yardımcı olur. Ondan önce bile, 10. yüzyılda, Ahmed ibn Fadlan el-Beşgird ülkeden bahsetmiş ve seyahatleri sırasında geçtiği nehirleri sıralamıştır.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Башкортостан 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Ufa: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8
- ^ a b История башкирского народа : в 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов ; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. Т. I.. — М.: Наука, 2009. — 400 с. — ISBN 978-5-02-037010-4 (в пер.).
- ^ Акманов И. Г. Башкирские восстания XVII — XVIII вв. — феномен в истории народов Евразии. — Уфа: Китап, 2016. — 376 с. — ISBN 978-5-295-06448-7.
- ^ Fəzlullah Rəşidəddin. Oğuznamə. Bakı, 1987. səh. 68, 69.
- ^ Умняков И. И. Самая старая турецкая карта мира. Труды Самаркандского государственного педагогического института. 1940. Т.1, вып.1. с. 103—131.
- ^ Путешествие Ибн-Фадлана на Волгу. М.; Л., 1939. С. 66.; Ибн-Фадлан «Записка» о путешествии на Волгу 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.