Systembolaget
.svg){kind=logo} | |
| Tip | Kamu İktisadi Teşebbüsü |
|---|---|
| Endüstri | Yiyecek ve içecek |
| Kuruluş | 1 Ekim 1955) |
| Genel merkezi | Stockholm, İsveç |
| Şube sayısı | 441 (2017) |
| Önemli kişiler | Göran Hägglund, Yönetim Kurulu Başkanı Ann Carlsson, CEO |
| Ürün | İçki |
| Gelir |  29,4 milyar SEK (2017) |
| Çalışan sayısı | 5.700 (2017) |
| Web sitesi | systembolaget.se |
Systembolaget, İsveç'te alkollü içeceklerin tüketimini kontrol altına almak amacıyla içeriğinde %3,5 ve daha yüksek oranda alkol barındıran ürünlerin satıldığı devlet tekelinde olan mağazalar sistemidir.[1]
Systembolaget alkolsüz içecekler de satmaktadır, ancak bu ürün segmenti şirketin toplam içecek satışlarının yüzde yarısından daha azını temsil etmektedir.[2] Systembolaget'te alkol satın almak için asgari yaş 20'dir.[3] İsveç restoran ve barlarında alkollü içecek satın almak için yasal yaş 18'dir, ancak bar ve kulüpler isterlerse gönüllü olarak 18'den daha yüksek bir yaş sınırı belirleyebilirler.
Systembolaget mağazaları hafta içi en geç 20:00'de ve Cumartesi günleri en geç 15:00'te kapanmalıdır. Pazar günleri ve resmi tatillerde Systembolaget'in tüm mağazaları kapalıdır. Systembolaget'in mağazaları Noel Arifesi ve Yaz Ortası Arifesi'nde de kapalıdır.
Geçerli yasalar
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveç ve Finlandiya, 1995 yılında Avrupa Birliği'ne katılımlarının bir parçası olarak, devlet tarafından işletilen alkol tekellerine izin veren serbest ticaret anlaşmalarında istisna tanınan iki AB üye ülkesidir.[4]
Vergilendirme ve fiyatlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Serbest ticaret bölgelerindeki diğer devlete ait tekellerde olduğu gibi, operasyonu yöneten birkaç husus vardır. Tüm ürün seçimleri ve teşhirleri müşteri tercihlerine göre yapılmalı ve her üretici ve distribütör aynı şekilde ele alınmalıdır. Tüm pazarlama faaliyetleri şirketin kendisi ve hizmetleri için olmalı, asla tek bir ürün için olmamalıdır. Bu aynı zamanda tüm ürünlerin fiyat üzerinden değil alkol içeriği üzerinden vergilendirilmesinin ve tüm ürünlerin aynı kâr marjıyla satılmasının nedenidir. Bu durum, markasız bir votkanın benzer boyuttaki premium marka bir içki şişesine kıyasla neden çok pahalı olarak görülebileceğini açıklamaktadır.
Şarap için vergi, şarabın hacimce alkol oranına göre artmaktadır. 12'lik şarap için vergi litre başına 27,49 SEK'tir. Damıtılmış içkiler için vergi % ve litre başına 5.2697 SEK'tir (litre alkol başına 526.97 SEK veya %50'lik 1 litre için 263.48 SEK).
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1830 yılında Stockholm'de ilk ılımlı içki cemiyeti kuruldu. 1837 yılında Svenska Sällskapet för Nykterhet och Folkbildning (İsveç Temperance ve Halk Eğitimi Derneği) ülkenin ilk tam teşekküllü temperance örgütü olarak kuruldu.[5]
1860 yılında Göteborg'da devletin çalışanları seçtiği ve barın nasıl işletilmesi gerektiğine karar verdiği bir bar açıldı; antisosyal ve sarhoş insanlar dışarıda bırakılacaktı. Burası insanların hem alkol aldıkları hem de içtikleri yerdi ve bu daha sonra Norveç, Finlandiya ve İngiltere'de kullanılan Göteborg Halk Evi Sisteminin temeli oldu. Bu aynı zamanda 18 yaşından küçüklere içki satmanın yasadışı hale geldiği yıldı. Ülkenin diğer şehirlerinde de benzer devlet denetimli barlar ve mağazalar açılmaya başladı ve son derece başarılı oldular. Başlangıçta kârlar sahipleri tarafından özel olarak tutuluyordu, ancak 1870 yılında tüm kârların devlete gitmesine karar verildi.
I. Dünya Savaşı sırasında alkol karneye bağlandı, sınırlamalar getirildi.[6] Savaş sonrası Bratt Sistemi'nde motbok ev karnesiyle alkol dağıtımı yönetildi, referandumda içki yasağı kaldırılması önerildi.
1955'te bölgesel alkol tekelleri birleşerek Systembolaget işletmesini oluşturdu ve karne sistemi kaldırıldı. Tüketim artınca hükümet vergileri artırdı ve kimlik zorunlu hale geldi. Yaş sınırı ise zamanla değişti.
Müşterilerin 1991 yılına kadar kendi kendilerine hizmet vermelerine izin verilmemiştir. Bu self-servis politikası 1991 ve 2014 yılları arasında kademeli olarak ve daha sonra tüm Systembolaget mağazalarına yayılmıştır.[7][8] Self servise geçen son Systembolaget mağazası, Ekim 2014'te dönüştürülen Stockholm'ün güneyindeki Högdalen'deki şube oldu.[9] Yine de bazı mağazalarda sert alkoller müşterilerin istemesi gereken kasada bulunmaktadır.
Eylül 1996'da Systembolaget, Avrupa Adalet Divanı'nın Systembolaget'in daha önce kutulu şarap satmayı reddetmesinin AB'nin İsveç'le olan serbest ticaret anlaşmasını ihlal ettiğinden şikayet eden İsveçli bira fabrikası Spendrups lehine karar vermesinin ardından kutulu fıçı şarap satışına başladı.[10] 2000'li yılların ortalarında Systembolaget'te satılan şarap hacminin yarısından fazlasını kutulu şarap oluşturuyordu.
2003 yılında, başka bir AB ülkesinden İsveç'e seyahat ederken neredeyse ücretsiz bir kotaya (kişisel kullanım için) izin verildi, bu da Systembolaget için özellikle Danimarka'ya deniz yoluyla bir köprü ile sınır olan Skåne'de satışların düşmesine neden oldu. Danimarka fiyatlarındaki artış, insanların satın almak için Almanya'ya gitmesine neden oldu. Bazı arabalar İsveç polisi tarafından aşırı kilo nedeniyle durduruldu, ancak alkol ithalatı nedeniyle durdurulmadı, çünkü dört kişinin toplam 800 litre bira ve şarap almasına izin veriliyor, bu da birçok standart arabanın izin verilen yükünün üzerinde.
Haziran 2007'de Avrupa Adalet Divanı, posta paketi ile özel alkol ithalatına getirilen kısıtlamaların haksız olduğuna karar verdi; sonuç olarak İsveç bir süre sonra buna izin verdi.[11]
İsveç belediyeleri kendi yetki alanları dahilinde Systembolaget mağazalarının açılmasını yasaklama hakkını saklı tutmaktadır.[12]
Yolsuzluk tartışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük bir yolsuzluk skandalı (Systembolagshärvan) ilk olarak 2003 sonbaharında medyanın dikkatini çekti ve Systembolaget ön soruşturmalarla ilgili ilk basın açıklamasını 7 Kasım 2003 tarihinde yayınladı.[13] 11 Şubat 2005 tarihinde, Systembolaget mağazalarının 77 yöneticisi tedarikçilerden rüşvet almakla suçlandı ve bunu modern İsveç tarihinin en büyük davalarından biri izledi. 19 Aralık'ta 18 yönetici suçlu bulundu ve ardından 23 Şubat'ta 15 yönetici daha suçlu bulundu.[14][15]
Reklamlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Systembolaget, içkinin yan etkileri ve ölçülü alkol tüketimini teşvik eden reklamlar yapmaktadır. Reklamlarının çoğu gençlerin alkol almasını engellemeyi ve 25 yaşın altındakileri satın alırken gönüllü olarak kimlik göstermeye teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Kasım 2008'de Systembolaget, 25 yaşın altındaki kişilerin kendilerinden kimlik istenmeden önce kasiyere kimlik göstermeleri halinde “Kimlik gösterdiğiniz için teşekkür ederiz” iltifatıyla birlikte ücretsiz bir paket sakız alabilecekleri bir kampanya başlattı.
Systembolaget'in satışlarını artırmak için ürünlerinin reklamını yapmasına izin verilmemektedir. Ancak 2005 yılından bu yana üreticilerin İsveç'te ürünlerinin reklamını yapmalarına izin verilmektedir (sadece %15'ten az alkol içeren ürünler, radyo ve TV'de değil).[16]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Bli leverantör | Systembolaget". www.systembolaget.se (İsveççe). 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2024.
- ^ "Välkommen" (PDF). www.systembolaget.se (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Systembolaget explained | Systembolaget". www.omsystembolaget.se. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ Carballo, Julie (16 Ekim 2024). "Liberalization of alcohol sales in Sweden: The Systembolaget monopoly at risk?". Newsendip (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ Riksarkivet. "Riksarkivet - Sök i arkiven". sok.riksarkivet.se (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Ölpolitik genom tiderna | Sveriges Bryggerier". sverigesbryggerier.se. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). nordicwelfare.org. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Nu finns Systembolaget i alla kommuner - Systembolaget.se". www.systembolaget.se (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Slut med vin och sprit över disk" (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Kartongen som vann vårt hjärta". DN.se (İsveççe). 13 Ağustos 2012. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Swedish booze import ban 'wrong'" (İngilizce). 5 Haziran 2007. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Tillkännagivande (2012:623) av avtal mellan Systembolaget Aktiebolag och staten". www.riksdagen.se (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Välkommen". www.systembolaget.se (İsveççe). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "77 Systembolaget managers prosecuted for bribery". The Local Sweden (İngilizce). 14 Şubat 2005. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Systembolaget managers fined". The Local Sweden (İngilizce). 23 Şubat 2006. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Alkohollag (1994:1738)". www.notisum.se. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | İsveç ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
