Sos Höyük
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Sos Höyük |
| il: | Erzurum |
| İlçe: | Pasinler |
| Köy: | Yiğittaşı |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Yoğun yapılaşma[1] |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 3173 / 1 |
| Tescil tarihi: | 14.05.1987 |
| Araştırma yöntemi | Kazı |
Sos Höyük, Erzurum il merkezinin 24 km kuzeydoğusunda, Pasinler ilçesinin 13 km batısında yer alan bir höyüktür. Yakınındaki Yiğittaşı Köyü'nün eski adının Sos olmasından, arkeoloji literatüründe bu adla geçmektedir. Aras Nehri'nin bir kolu olan Çökender Deresi'nin hemen güney kıyısındadır. Tepe olarak 270 x 150 metre boyutlarında 1,2 hektarlık bir alanı kaplamakta olup 20 metre yüksekliktedir.[2]
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyük, Erzurum Ovası'ndaki Karaz Höyük, Güzelova Höyük ve Pulur Höyük kazıları sırasında, kazı ekibinin dikkatini çekmiştir. Daha sonra 1987 yılında Erzurum Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi tarafından ortak bir projeyle bir mevsimlik kazı yapılmıştır. Ancak bu konuda bir yayın yoktur. Esas kazılar Antonio Sagona başkanlığında 1994 – 2000 yıllarında kazılar yapılmıştır.[2]
Tabakalanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Antonio Sagona'nın çalışmalarında ortaya çıkan tabakalanma yeniden eskiye şu şekilde ifade edilmektedir.
- I. tabaka Orta Çağ (MS 1.110 – 1.300)
- II. tabaka Demir Çağı - Ahameniş sonrası (MÖ 1.000 – 200)
- IIA Erken Demir Çağı (MÖ 1.000 – 800/750)
- IIB Geç Demir Çağı (MÖ 800/750 – 300)[3]
- III. tabaka Geç Tunç Çağı (MÖ 1.500 - .1000)
- IV. tabaka Orta Tunç Çağı (MÖ 2.200 – 1.500)
- V. tabaka Erken Tunç Çağı ve Geç Kalkolitik Çağ
En alt tabakada dört yapı katı belirlenmiştir. Bunlar, Vb – Vd yapı katları Erken Tunç Çağı'na (MÖ 3.000 – 2.000) ve Va Geç Kalkolitik Çağ'a (MÖ 3.500 – 3.000) tarihlenmektedir.[2]
Tahribat durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyüğün kuzey kesimi dışında çevresi köy evleriyle kaplıdır. Buralardan toprak çekilmesi ve bunun yol açtığı erozyon sonucu bu kesimlerde tahribat vardır.[2]
Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Erzurum çevresinde Geç Kalkolitik Çağ'dan beri iskan edilen önemli merkezlerden biridir. Diğerleri Karaz Höyük, Pulur Höyük ve Güzelova Höyük'tür. Geç Kalkolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na uzanan kesintisiz süregiden bir kültürü temsil eden bu yerleşimlerde, bölgenin iklim yapısının bir gereği olarak ağırlıklı olarak hayvancılık yapıldığı, uygun mevsimde de tarımsal faaliyetlere yönelindiği anlaşılmaktadır.[4]
Sos Höyük ve Büyüktepe Höyük kazılarından elde edilen buluntular, Erzurum – Bayburt bölgesi için Geç Tunç Çağı – Demir Çağı tarihlendirmesi için veriler sunmuştur. Sos Höyük son dönem kazı başkanı Antonio Sagona söz konusu bölge için Geç Tunç Çağı için MÖ 1.500 – 1.000, Erken Demir Çağı için MÖ 1.000 – 800/750 ve Geç Demir Çağı için MÖ 800/750 – 300 tarihlerini öngörmektedir.[3]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b TAY – Yerleşme Ayrıntıları
- ^ a b c d "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2012.
- ^ a b Hanifi Biber, Urartu Silahları: Kılıç, Hançer ve Bıçaklar – Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı / Doktora Tezi – Sh.: 9
- ^ Süleyman Çiğdem, Birol Can, Erzurum Müzesi'nde Bulunan Tarım Aletleri Işığında Geç Kalkolitik ve Tunç Çağlarında Bölgedeki Tarımsal Aktiviteler 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Anadolu, (2005) Sayı 29, Sh.: 14