Selüloz sayfasının kaynağını görüntüle

{{Chembox
| Verifiedfields = değişti
| Watchedfields  = değişti
| verifiedrevid  = 457117700
| Name           = Selüloz
| Reference      = <ref>{{dergi kaynağı |ad1 = Yoshiharu |soyadı1 = Nishiyama |ad2 = Paul |soyadı2 = Langan |ad3 = Henri |soyadı3 = Chanzy |başlık = Crystal Structure and Hydrogen-Bonding System in Cellulose Iβ from Synchrotron X-ray and Neutron Fiber Diffraction |dergi = J. Am. Chem. Soc. |yıl = 2002 |cilt = 124 |sayı = 31 |sayfalar =9074-9082|doi= 10.1021/ja0257319 |pmid = 12149011}}</ref>
| ImageFile      = Cellulose Sessel.svg
| ImageSize      = 260px
| ImageName      =Selüloz, D-glikoz birimlerinin (iki tanesi gösterilmiştir) β(1→4)-glikozidik bağlarla bağlı doğrusal bir polimeridir
| ImageFile1     = Cellulose-Ibeta-from-xtal-2002-3D-balls.png
| ImageSize1     = 260px
| ImageName1     = Selülozun üç boyutlu yapısı
| IUPACName      = 
| OtherNames     = 
| SystematicName = 
| Section1       = {{Chembox Identifiers
 | CASNo = 9004-34-6
 | ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
 | ChEMBL = 2109009
 | CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
 | EC_number = 232-674-9
 | UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
 | UNII = SMD1X3XO9M
 | KEGG = C00760
 | PubChem = 14055602
 | RTECS =
 | ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|changed|chemspider}}
 | ChemSpiderID = Hiçbiri
 }}
| Section2       = {{Chembox Properties
 | Formula = ({{chem|C|12|H|20|O|10|)|''n''}}
 | MolarMass = 162,1406 g/mol/glikoz birimi
 | Appearance = beyaz toz
 | Density = 1.5 g/cm<sup>3</sup>
 | Solubility = yok
 | MeltingPtF = 500-518
 | MeltingPt_notes = (ayrıştırır)<ref name=PGCH/>
 }}
| Section3       = 
| Section4       = {{Chembox Thermochemistry
 | DeltaHf = −963 kJ/mol
 | DeltaHc = −2828 kJ/mol
 }}
| Section5       = 
| Section6       = 
| Section7       = {{Chembox Hazards
 | NFPA-H = 1
 | NFPA-F = 1
 | NFPA-R = 0
 | ExternalSDS =
 | AutoignitionPt = 
 | PEL = TWA 15 mg/m<sup>3</sup> (toplam) TWA 5 mg/m<sup>3</sup> (resp)<ref name=PGCH>{{PGCH|0110}}</ref>
 | REL = TWA 10 mg/m<sup>3</sup> (toplam) TWA 5 mg/m<sup>3</sup> (resp)<ref name=PGCH/>
 | IDLH = N.D.<ref name=PGCH/>
 }}
| Section8       = {{Chembox Related
 | OtherCompounds = [[Nişasta]]
 }}
}}
[[Dosya:Cellulose-2D-skeletal.svg|küçükresim|sağ|upright=1.09|Selüloz, β-D[[glikoz]] polimeri.]]
[[Dosya:Cellulose-3D-balls.png|küçükresim|sağ|upright=1.09|Üç boyutlu selüloz görüntüsü.]]

'''Selüloz''', [[kimyasal formül|formülü]] {{chem|([[karbon|C]]|6|[[hidrojen|H]]|10|[[oksijen|O]]|5|)|''n''|}} olan ve birkaç yüz ila binlerce [[Glikosidik bağ|β(1→4) bağlantılı]] [[Glukoz|<small>D</small>-glikoz]] biriminden ve doğrusal zincirden oluşan [[polisakkarit]] ve [[organik bileşik|organik bir bileşiktir]].<ref name="Crawford">{{kitap kaynağı
 | yazar=Crawford, R. L.
 | başlık=Lignin biodegradation and transformation
 | url=https://archive.org/details/ligninbiodegrada0000craw
 | yayımcı=John Wiley and Sons
 | yer=New York
 | yıl=1981
 | isbn=978-0-471-05743-7
}}</ref><ref name="Updegraff_1969">{{dergi kaynağı
 | yazar=Updegraff D. M.
 | başlık=Semimicro determination of cellulose in biological materials
 | dergi=Analytical Biochemistry
 | yıl=1969 |cilt=32 |sayfalar=420-424|doi=10.1016/S0003-2697(69)80009-6
 | pmid=5361396
 | sayı=3
}}</ref> Selüloz, [[Viridiplantae|yeşil bitkiler]]in, birçok [[Su yosunları|alg]] türünün ve oomisitlerin birincil [[hücre duvarı]]nın önemli yapısal bir bileşenidir.

Bazı [[bakteri]] türleri selülozu salgılayarak [[biyofilm]] oluşturur.<ref>{{kitap kaynağı |soyadı=Romeo |ad=Tony |başlık=Bacterial biofilms |yıl=2008 |yayımcı=Springer |yer=Berlin |isbn=978-3-540-75418-3 |sayfalar=258-263}}</ref> Selüloz, Dünya'da en bol bulunan [[Biyopolimer|organik polimer]]dir.<ref name="Klemm">{{dergi kaynağı |soyadı=Klemm |ad=Dieter |yazar2=Heublein, Brigitte |yazar3=Fink, Hans-Peter |yazar4= Bohn, Andreas |başlık=Cellulose: Fascinating Biopolymer and Sustainable Raw Material |dergi=Angew. Chem. Int. Ed. |tarih=2005 |cilt=44 |sayı=22 |doi=10.1002/anie.200460587 |pmid=15861454 |sayfalar=3358-3393}}</ref> [[Pamuk]] lifinin selüloz içeriği %90, [[Tahta|odun]]unki %40-50 ve kurutulmuş [[Kendir|kenevir]]inki yaklaşık %57'dir.<ref>Cellulose. (2008). In ''[[Encyclopædia Britannica]]''. Retrieved January 11, 2008, from Encyclopædia Britannica Online.</ref><ref>[http://www.ipst.gatech.edu/faculty/ragauskas_art/technical_reviews/Chemical%20Overview%20of%20Wood.pdf Chemical Composition of Wood]. {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181013004234/http://www.ipst.gatech.edu/faculty/ragauskas_art/technical_reviews/Chemical%20Overview%20of%20Wood.pdf |tarih=13 Ekim 2018 }}. ipst.gatech.edu.</ref><ref>Piotrowski, Stephan and Carus, Michael (May 2011) [http://www.biocore-europe.org/file/BIOCORE%20Multi-criteria%20evaluation%20of%20niche%20crops.pdf Multi-criteria evaluation of lignocellulosic niche crops for use in biorefinery processes] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210403200802/http://www.biocore-europe.org/file/BIOCORE%20Multi-criteria%20evaluation%20of%20niche%20crops.pdf |tarih=3 Nisan 2021 }}. nova-Institut GmbH, Hürth, Germany.</ref>

Selüloz esasen [[Kâğıt tahta|mukavva]] ve [[Kâğıt|kağıt]] üretmek için kullanılır. Daha az miktarları [[selofan]] ve [[Bitkisel ipek|suni ipek]] gibi çok çeşitli türev ürünlere dönüştürülür.

Enerji mahsullerinden selülozun selülozik etanol gibi [[biyoyakıt]]lara dönüştürülmesi yenilenebilir yakıt kaynağı olarak geliştirilmektedir.

Endüstriyel kullanım için selüloz esasen [[Kâğıt hamuru|odun hamuru]]ndan ve [[pamuk]]tan elde edilir.<ref name="Klemm" /> Selüloz ayrıca çeşitli organik sıvılarla doğrudan etkileşimden büyük ölçüde etkilenir.<ref>{{dergi kaynağı | soyadı=Mantanis | ad=G. I. | soyadı2=Young | ad2=R. A. | soyadı3=Rowell | ad3=R. M. | başlık=Swelling of compressed cellulose fiber webs in organic liquids | dergi=Cellulose | cilt=2 | sayı=1 | tarih=1995 |issn=0969-0239 |doi=10.1007/BF00812768 | sayfalar=1-22}}</ref>

Bazı hayvanlar, özellikle [[gevişgetirenler]] ve [[termit]]ler, bağırsaklarında yaşayan ''Trichonympha'' gibi simbiyotik mikroorganizmaların yardımıyla selülozu [[sindirim|sindirebilirler]]. İnsan beslenmesinde selüloz, [[Çözünürlük (kimya)|çözünmeyen]] [[diyet lifi]]nin sindirilemeyen bir bileşenidir ve dışkı için [[hidrofili]]k [[Gıda katkısı|hacim artırıcı]] madde işlevi yapar ve potansiyel olarak [[dışkılama]]ya yardım eder.

Selüloz (C<sub>6</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub>)<sub>n</sub>, [[bitkiler]]de [[hücre]] yapısının büyük bir bölümünü oluşturan [[karbonhidrat]].

Selüloz [[patlayıcı madde]]lerin yapımında da kullanılır.

Selüloz bitkinin sert ve kuvvetli olmasını sağlar. Otobur hayvanlar selülozu, bağırsaklarında yaşayan [[Ortakyaşam|simbiyoz bakterileri]], [[protozoa]] türleri ve odun yiyen bazı böcek türlerinin salgıladıkları [[selülaz]] enzimi ile sindirebilir.

Selüloz sanayide cmc adıyla [[seramik]] yapımında, boya üretiminde üstün film yapıcılığı sayesinde ekonomik oluşuyla da tercihen kullanılmaktadır.

[[Glukoz|Glikoz]] moleküllerinin ters bağlanması sonucunda oluşmuşlardır.

Hayvanlar selülozu enerji verici olarak kullanamazlar.

Selüloz suda çözünmez ve [[iyot]]la reaksiyon vermez.

== Tarihçe ==
Selüloz, 1838'de bitki materyalinden izole eden ve kimyasal formülünü belirleyen Fransız kimyager Anselme Payen tarafından keşfedildi.<ref name=Crawford /><ref>Payen, A. (1838) "Mémoire sur la composition du tissu propre des plantes et du ligneux" (Memoir on the composition of the tissue of plants and of woody [material]), ''Comptes rendus'', vol. 7, pp. 1052–1056. Payen added appendices to this paper on December 24, 1838 (see: ''Comptes rendus'', vol. 8, p. 169 (1839)) and on February 4, 1839 (see: ''Comptes rendus'', vol. 9, p. 149 (1839)). A committee of the French Academy of Sciences reviewed Payen's findings in : Jean-Baptiste Dumas (1839) "Rapport sur un mémoire de M. Payen, reltes rendus'', vol. 8, pp. 51–53. Bu raporda "selüloz" kelimesi ortaya atılmış ve yazar selülozun deneysel formülü ile "dekstrin" (nişasta) formülü arasındaki benzerliğe dikkat çekmiştir. The above articles are reprinted in: Brongniart and Guillemin, eds., ''Annales des sciences naturelles'' ..., 2nd series, vol. 11 (Paris, France: Crochard et Cie., 1839), [ {{Google Kitaplar|plainurl=y|id=VDRsFWwgUo4C|page=21}}
pp. 21–31].</ref><ref name="Young">{{kitap kaynağı
| soyadı = Young
| ad = Raymond
| başlık = Cellulose structure modification and hydrolysis
| yayımcı = Wiley
| yer = New York
| yıl = 1986
| isbn = 978-0-471-82761-0}}</ref> Selüloz, 1870 yılında Hyatt Manufacturing Company tarafından ilk başarılı [[Termoplastik|termoplastik polimer]] olan [[selüloit]] üretmek için kullanıldı. Selülozdan [[bitkisel ipek]] ("yapay [[ipek]]") üretimi 1890'larda başladı ve [[selofan]] 1912'de icat edildi. [[Hermann Staudinger]] 1920 yılında selülozun polimer yapısını belirledi. Bileşik ilk olarak 1992 yılında Kobayashi ve Shoda tarafından kimyasal olarak sentezlendi (biyolojik olarak türetilen [[enzim]]ler kullanılmadan).<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Kobayashi|ad=Shiro|yazar2=Kashiwa, Keita |yazar3=Shimada, Junji |yazar4=Kawasaki, Tatsuya |yazar5= Shoda, Shin-ichiro |başlık=Enzymatic polymerization: The first in vitro synthesis of cellulose via nonbiosynthetic path catalyzed by cellulase|dergi=Makromolekulare Chemie. Macromolecular Symposia|yıl=1992|cilt=54–55|sayı=1|sayfalar=509-518|doi=10.1002/masy.19920540138}}</ref>

[[Dosya:Plant cell wall diagram-en.svg|küçükresim|upright=1.3|Bir bitki [[hücre duvarı]]ndaki selüloz ve diğer [[polisakkarit]]lerin düzenlenmesi]]

{{Karbonhidratlar}}
{{Otorite kontrolü}}
{{biyokimya-taslak}}

==Kaynakça==
{{kaynakça}}

[[Kategori:Selüloz|*]]