Reşit Süreyya Gürsey

Reşit Süreyya Gürsey

Reşit Süreyya Gürsey (1889-1962), Türkiye'nin ilk radyologlarından biri olup aynı zamanda bir fizikçi ve edebiyatçıdır.

Yaşamı

1889 yılında Niğde ilinin Bor ilçesinde deniz subayı Hasan Hüsnü Bey ve Zekiye Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Aile Hasan Hüsnü Bey'in görevi sebebiyle çeşitli kentlere taşındı. İlk eğitimini Girit'te ve orta eğitimini Mersin'de tamamladı. Daha sonra İstanbul'da Kara Harp Okuluna girdi. Ancak 1908'de Tıp Fakültesine geçti. I. Dünya Savaşı sırasında askerî doktor olarak görev yaptı. 1918 yılında Azerbaycan'a giderek fizik öğretmeni olarak çalışmaya başladı. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ülkeye döndü. Savaş sonrasında Ankara ve Niğde'de doktor olarak çalıştı. Ayrıca bir süre de Niğde'de fizik ve matematik öğretmenliği yaptı. Tıp uzmanlık eğitimi için yurt dışına çıktı. Radyoloji dalını seçti. Fransa'da Sorbonne Üniversitesi ve İngiltere'de Cambridge Üniversitesinde Marie Curie ve Joseph John Thomson gibi Nobel ödüllü hocalardan ders aldı. Türkiye'ye döndü ve Tokat ve Turhal'da çalıştı. Fakat o dönemde çok tehlikeli bir meslek olan röntgen uzmanlığından vazgeçip yarbay rütbesiyle Kuleli Askeri Lisesinde fizik öğretmenliğine atandı. 1935 yılında ise emekliye ayrılıp Almanya ve Avusturya'ya giderek fizik konusunda ihtisas yaptı. Nobel ödüllü Werner Heisenberg ve Erwin Schrödinger'den ders aldı. II. Dünya Savaşı sırasında ikinci askerliğini yapmak üzere yurda döndüyse de savaştan sonra Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşti ve 27 Ağustos 1962 tarihinde Amerika'da vefat etti.

Aziz Nesin ve Reşit Süreyya

Reşit Süreyya ünlü mizah yazarı Aziz Nesin’in de bir dönem Kuleli Askeri Lisesinde öğretmeniydi. Aziz Nesin, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez adlı anı kitabında Reşit Süreyya’ya da bir bölüm ayırmıştır. Nesin’in yazdığına göre Reşit Süreyya Amerika’ya Ernest Rutherford’un bir tavsiye mektubu ile gitmiş, geliştirilmekte olan nükleer teknoloji ile ilgilenmiş, ancak Amerikalılar tabiiyet değiştirme şartını koyunca araştırma konusunu değiştirip içten yanmalı motorlar üzerinde çalışmaya başlamıştı.

Ailesi

Azerbaycan'dayken 20 Nisan 1920 tarihinde kendisi gibi Türkiye'den Azerbaycan'a gitmiş olan Remziye Hanım ile evlendi. Remziye Hanım (sonradan aldığı soyadı ile Remziye Hisar) sonraki yıllarda Türkiye'nin ilk kadın kimya akademisyeni oldu. Ancak çift 1930 yılında ayrıldı. İki çocukları oldu. Oğlu ünlü bir fizik akademisyeni olan Feza Gürsey (1921-1992), kızı ise Uluslararası Psikoloji Derneğinin tek Türk üyesi olan Deha Gürsey-Owen'dır (1924-2012).

Yayınları

Reşit Süreyya Gürsey sadece hekim ve fizikçi değil aynı zamanda edebiyatçıydı. Çok sayıda mesleki ve edebî eser yayınlamıştır:

Mesleki ve teknik eserler

• Radyumla Tedâvi
• Riyâziye Esasları
• Fizik Meseleleri
• Fizik Bakaloryası
• Harp Zehirleri Kimyası
• Top ve Mermi Sesleri
• Sesle Mevzi Tayini Aletleri

Edebî eserler

• Edebiyât-ı Cedide (1912)
• Bir Tılsımın Nakışları (1929)
• Geceden Şarkılar (1941)