RedHack

Vikipedi, özgür ansiklopedi
00.07, 3 Ocak 2017 tarihinde Denizcanakar (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 18004859 numaralı sürüm (→‎Hukuki işlemler)
RedHack
Kuruluş1997
TürHacking, aktivizm
Konum
LiderSEDAT[1]
Resmî siteredleaks.blogspot.com

RedHacker (Kızıl Hackerlar, Kızıl Hackerlar Birliği), 1997 yılında kurulan,[1] kendilerini Marksist[2] ve Sosyalist[3] olarak tanımlayan hacker grubu. Şubat 2012'de Ankara Emniyet Müdürlüğü'nün internet sitesini çökerterek adlarını duyuran grup aynı zamanda Türkiye genelinde yaklaşık 350'ye yakın emniyet müdürlüğü sitesini geçici bir süreliğine çalışamaz hale getirdi. Grubun çekirdek kadrosunu oluşturan üye sayısı 12'dir.[1] 21 Ağustos 2006'da Atılım gazetesine verdikleri bir röportajda Redhack misyonlarını, Aynılar aynı yerdedir, Ayrılar ayrı yerdedir.espirisiyle hareketle Redhack'i Türkiye devrimine hizmet etmesi için devrimci dayanışmanın bir ürünü olarak kurduk.[4]

Eylemleri

  • 27 Şubat 2012'de Ankara Emniyet Müdürlüğü'nün internet sitesinin çökertilerek, çok sayıda ihbar ve iç yazışmanın internet ortamında yayınlanması.[5]
  • 20 Nisan 2012'de İçişleri Bakanlığı sitesine ait bir alt sayfaya mesaj bırakılması.[3][6][7]
  • 27 Nisan 2012 tarihinde İnternet servis sağlayıcılarından TTNet'in yaklaşık 2 saat süreyle internet hizmetinin aksatılması.[8] Bunun üzerine açıklama yapan TİB saldırıyı doğruladı fakat internet kesintisi olduğuna dair haberleri yalanladı.[9]
  • 2 Mayıs 2012'de Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın sistemine girerek bazı TSK personelinin bilgilerinin ifşa edilmesi.[10] TSK bu haberi daha sonra "RedHack'in ele geçirdiğini iddia ettiği belgeler, güncelliğini yitirmiş bilgileri içeren, eski tarihli ve kişisel kullanıcılar tarafından oluşturulmuş belgelerdir." şeklinde yalanlamıştır.[11]
  • 3 Mayıs 2012 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı'nın "Okul sütü-Akıl küpü" adıyla başlattığı süt dağıtım projesinin ilk gününde yüzlerce ilköğretim öğrencisinin zehirlenerek hastanelere kaldırılmasını protesto amacıyla 3 sut firmasının aynı gün hacklenme eylemi.[12]
  • 14 Mayıs 2012 Anneler Günü nedeniyle "kadına yönelik şiddete" dikkat çekme amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın internet sitesinin hacklenerek, ana sayfasına bildiri konulma eylemi.[13]
  • 29 Mayıs 2012'de Türk Hava Yolları'nın internet sitesine greve destek amacıyla bir siber saldırı gerçekleştirildi. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım eylemi doğruladı fakat herhangi bir zararın meydana gelmediğini söyledi.[14]
  • 3 Temmuz 2012'de Dışişleri Bakanlığı’nın dosya paylaşım sitesinin hedef alınması. Saldırı sonucunda Türkiye'de çalışan pek çok yabancı diplomatın kimlik bilgilerinin Dropbox adlı site üzerinden yayınlanması.[15]
  • 16 Temmuz 2012 Akıncı adlı grubun, RedHack'in eylemlerini destekleyen akademisyen ve gazetecilerin tehdit edilmesi üzerine Ankara Emniyet Müdürlüğü'nün web sitesinden daha önce ele geçirdikleri 77 megabyte boyutundaki ihbarların bulunduğu txt dosyasının tamamının yayınlanması.[16][17]
  • 29 Ekim 2012'de Diyanet İşleri Başkanlığı'nın ana sayfasını hackleyerek hükümete ve Fethullah Gülen cemaatine yönelik bir dizi eleştirinin yayınlanması [18][19][20]
  • 2 Kasım 2012'de Kamu İhale Kurumu (KİK)'e saldırarak AKP'yi 1 kuruşa ihaleye çıkarma eylemi[21]
  • 7 Aralık 2012'de Maliye Bakanlığı sitesini hackleyerek memura "temsili olarak" zam yapılması eylemi.[22][23]
  • 25 Aralık 2012 tarihinde pedofili (çocuk tacizcileri) yakalatma ve hesaplarını kapatma eylemi [24]
  • 8 Ocak 2013 tarihinde Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) sitesini 2. kez hacklemek ve ele geçirdiği yolsuzluk belgelerini yayınlamak.[25][26]
  • 26 Şubat 2013 tarihinde Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek hakkındaki belgelerin yayınlanması [27]
  • 22 Mart 2013 tarihinde Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin sitesinin hacklenmesi[28][29]
  • 23 Mart 2013 tarihinde İsrail gizli servisi MOSSAD'ın sitesinin Anonymous grubu işbirliğinde çökertilmesi eylemi[30]
  • 24 Mart 2013 tarihinde aralarında üst düzey bürokratların, hâkimlerin olduğu 32 bin İsrail çalışanının isimlerinin, ev ve e-mail adreslerinin ve diğer kimlik bilgilerinin açıklanması eylemi[31][32][33][34]
  • 5 Mayıs 2013'te, İstanbul Valiliği'nin Taksim'de 1 Mayıs gösterilerine izin vermemesi ve göstericilere sert müdahalesi sebebiyle İstanbul Valiliği'nin resmi sitesinin hacklenmesi ve ana sayfasına Vali Mutlu'ya protesto notu bırakılması eylemi [35]
  • 11 Mayıs 2013 tarihinde Hatay Reyhanlı'da yaşanan patlama sonrasında ulusal yas ilan edilmesini isteyerek Hatay Valiliğinin sitesinin çökertilmesi [36]
  • 22 Mayıs 2013 tarihinde Reyhanlı Patlamasıyla ilgili Askeri İstihbarat Belgelerinin yayınlanması[37][38][39][40]
  • 26 Mayıs 2013 tarihinde, Avrupa Birliği Bakanı Egemen Bağış'ın bazı mail yazışmalarının yayınlanması [41]
  • 30 Mayıs 2013 tarihinde, Taksim Gezi Parkı yıkımını protesto amaçlı Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü web sitesinin hacklenmesi [42] Daha sonra Redhack'in zaten ortada var olmayan bir websitesini "hackledik" diyerek duyurduğu ortaya çıktı.[43][44]
  • 31 Mayıs 2013 tarihinde, Taksim Gezi Parkı yıkımını protesto amaçlı "Hak yersen hack yersin" sloganıyla Gaziantep Büyükşehir Belediyesi web sitesinin hacklenmesi[45]
  • 1 Haziran 2013 Gezi Parkı eylemlerinde milletvekillerinin duyarsızlığını gerekçe göstererek milletvekili ve eşlerinin cep ve ev telefon numaralarının yayınlaması eylemi[46]
  • 8 Haziran 2013 Gezi Parkı protestolarında polisin sert tutum göstermesi gerekçe gösterilerek İstanbul ili emniyet müdürlerinin cep telefonlarının yayınlanması eylemi [47][48]
  • 17 Haziran 2013'te, Tarım Bakanı ve iş adamları arasında yapılan toplantı kaydının yayınlanması eylemi [49]
  • 28 Haziran 2013'te, İstanbul İl Özel İdaresi'nin web sayfasının hacklenmesi ve kullanıcı bilgilerinin twitter'da yayınlanarak sistemde takipçileriyle birlikte değişiklikler yapılması eylemi [50][51][52]
  • 2 Temmuz 2013'te, Sivas İl Özel İdaresi'nin Sivas Katliamını anmak maksadıyla web sayfasının hacklenmesi ve erişimin tamamen kapatılması.[53]
  • 3 Temmuz 2013'te, Diyanet İşleri Başkanlığının web sayfasının hacklenmesi ve kullanıcı bilgilerinin twitter'da yayınlanarak sistemde takipçileriyle birlikte değisiklik yapılması eylemi[54][55][56][57][58][59]
  • 14 Ağustos 2013'te, ASKİ Adana Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi'nin hacklenmesi ve kullanıcı bilgilerinin twitter'da yayınlanarak sistemde takipçileriyle birlikte değişiklikler yapılması eylemi.[60][61][62][63]
  • 14 Ekim 2013'te, Türkiye Kamu İşletmeleri Birliği web sitesinin hacklenmesi ve bayram mesajı bırakılması eylemi.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisinin web sitesinin hacklenmesi eylemi.[1]
  • 19 Ağustos 2016, Çanakkale Belediyesi'nin SMS sistemi hackelndi.[64]
  • 29 Eylül 2016 Berat Albayrak'ın mailleri hacklendi.[65]

Hukuki işlemler

  • 21 Mart 2012 tarihinde Özel Yetkili Ankara Başsavcılığı’nın farklı illerde başlattığı operasyonlar sonucunda gözaltına alınan ve Redhack grubu üyesi olduğu iddia edilen 17 kişiden 7’si terör suçları kapsamında tutuklandı. Redhack tarafından yapılan açıklamada tutuklananların grupla ilgisi olmayan insanlar olduğu belirtildi.[66]
  • 5 Temmuz 2012 günü savcılığın kararı ile Redhack hakkında "bölücü silahlı terör örgütü" kapsamında değerlendirilmesi için başvuruda bulunulmuştur.[67][68]
  • 8 Ekim 2012 günü savcılık tarafından sunulan ve RedHack'in silahlı terör örgütü olduğu iddianamesini kabul ederek, RedHack hakkında 8,5 yıldan 24 yıla kadar ceza isteminde bulundu. Tutuklu 7 kişiden 4'ü serbest bırakılırken, hâlen aralarında üniversite öğrencilerinin de olduğu 3 kişi tutuklu olarak yargılandı. Dava 26 Kasım 2012 tarihine ertelendi.[69][70][71]
  • 26 Kasım 2012 tarihli davanın görülmesi sonucu RedHack üyesi olduğu iddia edilen 3 üniversite öğrencisi serbest bırakıldı. Mahkeme 26 Şubat 2013 tarihine ertelendi.[72]
  • 26 Subat 2013 tarihli 2. mahkemenin görülmesi sonucu, "RedHack davasında bilişim konusunda uzman olan bilirkişilerin bile dosyayı almak istemedikleri"ni açıklayan mahkeme başkanı, bilirkişi bulunması amacıyla davayı 3 Haziran 2013'e erteledi.[73][74]
  • 9 Mayıs 2013 tarihinde, Terörle Mücadele Yasası (TMY) ile görevli Ankara Başsavcı Vekilliği, RedHack'in eylemlerinin "şiddet içermediği" gerekçesiyle, görevsizlik kararı verip dosyayı Bilişim Suçları Soruşturma bürosuna göndermiştir.[75]
  • 25 Mayıs 2013 RedHack'in Reyhanlı bombalamasıyla ilgili yayınladığı belgelerin sızdırıldığı saatin nöbet saatine gelmesi sebebiyle Amasya komutanlığına bağlı Er Utku Kali tutuklanmış ancak kendisine yönelik "RedHack üyesi olma" "bilgi sızdırma" gibi suçlamaları reddetmiştir. Er Utku Kali suçsuz bulunduğu için serbest bırakıldı.[76]
  • Reyhanlı’da 52 kişinin ölümüyle sonuçlanan bombalı saldırıdan önce devlete istihbarat gittiğini gösteren belgeleri sızdırdığı iddiasıyla yargılanan er Utku Kalı beraat etti.Kalı, “Şimdi hanginiz yüzüme bakabileceksiniz? Kim özür dileyecek? Kim pardon diyecek?” diye sitemde bulundu. Sabah Gazetesi'nin 25.12.2016 tarihinde yaptığı haberde 9 gazetecinin RedHack isimli hacker grubunun gayri yasal bazı faaliyetlerinin sosyal medyada propagandasını yaptıkları ve algı yönettikleri iddia etti. 9 kişiye yönelik suçlamalar, 'terör örgütü üyeliği' ve 'Kişisel verilerin kaydedilmesi yayılması' 4 ilde başlatılan operasyon kapsamında 9 gazeteciden; Fatih Yağmur ve Deniz Yücel Hünkar Alican Duman'ın yurtdışında bulundukları belirlendi. Ömer Çelik, Metin Yoksu, Tunca İlker Öğreten, Eray Sargın ve Mahir Kanaat gözaltına alındı. Bir kişinin ise halen arandığı öğrenildi.[77]

[78]

Bazı Hesaplarının Ele Geçirilmesi

  • Redhack grubunun kurucularından Taylan Kulaçoğlu'na ait twitter hesabını Cyber-Warrior timine ait AKINCILAR grubu hackledi.
  • RedHack grubuna ait olduğu iddia edilen e-posta hesapları Akıncılar adlı grup tarafından ele geçirildi.[79] Bunun üzerine RedHack e-posta uzantılarının kendilerine ait olmadığını, Akıncıların e-posta adreslerini satın alarak hacklediklerini ileri sürdü. Akıncılar grubunun devlet kaynaklı olduğunu iddia etti. Ve şu tweetleri yayınladı[80][81][82] :

Yani yapiyorsun bari al domaini 2 gun bekle, ayni gun "hackledim" denir mi? ;) AKincilar bile boyle degil, adamlar en azindan msn aciyor :)

Akincilar diyorlar, unutmusuz, yeni bulduk.ANA SERVER'lerine NS'lerine sahtekarlik yaptiklarindan dolayi index atmisiz->http://www.zone-h.org/mirror/id/5174049

Devlet bizle basedemeyince #Akincilar isimli "lamer" gruba site actirip bizi destekleyen yazarlara saldirtiyor-> http://www.yurtgazetesi.com.tr/teknoloji-ve-bilim/redhacki-yorumlayanlara-saldiri-h15048.html

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ^ a b c http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1086105&CategoryID=77
  2. ^ http://www.ibtimes.co.uk/articles/332422/20120424/anonymous-join-marxist-redhack-group-against-turkey.htm
  3. ^ a b http://www.hurriyet.com.tr/gundem/20390478.asp
  4. ^ http://web.archive.org/web/20100507133839/http://www.atilim.org/atilim/modules.php?name=Guncel&file=article&sid=16899
  5. ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1083334&CategoryID=77
  6. ^ http://www.radikal.com.tr/turkiye/redhack_icisleri_bakanliginin_sitesini_hackledi-1085518
  7. ^ http://www.youtube.com/watch?v=Mkod1_-4zIM
  8. ^ http://www.evrensel.net/news.php?id=27966
  9. ^ http://www.ntvmsnbc.com/id/25344212/
  10. ^ http://www.internethaber.com/redhack-kara-kuvvetleri-komutanligi-personel-kizil-hackerlar--433551h.htm
  11. ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1091658&CategoryID=97
  12. ^ http://haber.mynet.com/guncel/bozuk-sute-redhack-tepki-verdi-628688-1
  13. ^ http://gundem.milliyet.com.tr/aile-bakanligi-ni-redhack-hackledi/gundem/gundemdetay/14.05.2012/1539999/default.htm
  14. ^ http://www.cnnturk.com/2012/bilim.teknoloji/teknoloji/05/29/thynin.resmi.sitesi.hacklendi/662895.0/index.html
  15. ^ http://www.ntvmsnbc.com/id/25363529/
  16. ^ "RedHack ihbarcıları açıkladı!". Ulusal Kanal. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 
  17. ^ "Redhack elindeki tüm belgeleri açıklıyor". Radikal. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 
  18. ^ http://www.bianet.org/bianet/bilisim/141716-redhack-diyaneti-hackledi
  19. ^ http://www.evrensel.net/news.php?id=39354
  20. ^ http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/redhack-diyaneti-de-hackledi-haberi-61591
  21. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/21837936.asp
  22. ^ http://gundem.milliyet.com.tr/-redhack-ten-memura-zam-/gundem/gundemdetay/07.12.2012/1638265/default.htm
  23. ^ http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/800933-memura-korsan-zam
  24. ^ http://www.hurriyet.com.tr/planet/22228243.asp
  25. ^ http://haber.mynet.com/redhack-yoku-2-kez-hackledi-671924-guncel/
  26. ^ http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/22317613.asp
  27. ^ http://www.cnnturk.com/2013/guncel/02/27/redhackten.sok.melih.gokcek.belgeleri/698087.0/
  28. ^ http://www.ensonhaber.com/anonymous-ve-redhack-gokceke-saldirdi-2013-03-22.html
  29. ^ http://www.hurriyet.com.tr/ankara/22875503.asp
  30. ^ http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/22877072.asp
  31. ^ http://www.israelhayom.com/site/newsletter_article.php?id=8211
  32. ^ http://mako.co.il/nexter-internet/security/Article-e9df28f78ab9d31006.htm&sCh=3d385dd2dd5d4110&pId=565984153
  33. ^ http://haber.stargazete.com/dunya/mossada-redhack-soku/haber-738584
  34. ^ http://www.aksam.com.tr/dunya/anonymous-mossadi-cokertti/haber-180284
  35. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23213121.asp
  36. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23261048.asp
  37. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23342165.asp
  38. ^ http://www.aksam.com.tr/guncel/iste-redhackin-reyhanli-belgeleri/haber-208564
  39. ^ http://www.youtube.com/watch?v=cXoP3lx3e5E
  40. ^ http://www.youtube.com/watch?v=MLuaXR3CFvQ
  41. ^ http://sozcu.com.tr/2013/gundem/redhackten-son-bomba.html
  42. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23402170.asp
  43. ^ http://www.vuslathaber.com/teknoloji/32188-redhack-olmayan-emniyet-sitesini-hackledi.html
  44. ^ http://internethukuku.net/redhack-olmayan-beyoglu-emniyet-sitesini-hackledi/
  45. ^ http://haberartiturk.com/Haber/redhack-gaziantep-belediyesini-hackledi-.html
  46. ^ http://haber.gazetevatan.com/redhack-vekilleri-hackledi/542840/1/gundem
  47. ^ http://gundem.milliyet.com.tr/istanbul-emniyeti-ni-redhack-vurdu/gundem/detay/1720172/default.htm
  48. ^ http://www.ntvmsnbc.com/id/25447757/
  49. ^ http://www.youtube.com/watch?v=rURcGRrJVYo
  50. ^ http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/23604713.asp?top=1
  51. ^ http://video.cnnturk.com/2013/haber/6/28/redhack-hackledi
  52. ^ http://www.haberturk.com/gundem/haber/856015-redhack-istanbul-il-ozel-idaresini-hackledi
  53. ^ http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/redhack-sivas-katliami-icin-hackledi-haberi-75681
  54. ^ http://www.haberedikkat.com/Haberler/83993/redhack-diyaneti-hackledi
  55. ^ http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=426378&utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter
  56. ^ http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/23641465.asp
  57. ^ http://www.gazeteciler.com/gundem/redhack-bu-sefer-diyaneti-vurdu-68069h.html
  58. ^ http://www.kizilbayrak.net/ana-sayfa/guendem/haber/redhack-diyaneti-hackledi/
  59. ^ http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/redhack-diyaneti-hackledi-sifresini-halkla-paylasti-haberi-75695
  60. ^ http://www.ulusalkanal.com.tr/teknoloji/redhack-askiyi-hackledi-h13620.html
  61. ^ http://www.medyatava.com/haber/redhack-aski-yi-hackledi-sistemin-sifrelerini-de-dagitti_94675
  62. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/24527771.asp?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter
  63. ^ http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=434890&kn=7&ka=4&kb=7
  64. ^ http://www.birgun.net/haber-detay/redhack-canakkale-belediyesinin-sms-sistemini-hackledi-124901.html
  65. ^ http://haber.sol.org.tr/toplum/redhack-berat-albayrakin-maillerine-nasil-ulastigini-acikladi-170716
  66. ^ http://bianet.org/bianet/bianet/137088-redhack-orgutunden-yedi-tutuklama
  67. ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1093352&CategoryID=77
  68. ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1082541&CategoryID=77
  69. ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1103345&CategoryID=77
  70. ^ http://www.birgun.net/actuels_index.php?news_code=1349684245&year=2012&month=10&day=08#.UHMkFqu_lLA.twitter
  71. ^ http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=370420
  72. ^ http://www.haberturk.com/gundem/haber/797773-redhack-davasinda-karar
  73. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22686027.asp
  74. ^ http://gundem.milliyet.com.tr/-redhack-davasinda-bilirkisi-bulunamadi/gundem/gundemdetay/26.02.2013/1673461/default.htm
  75. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23242468.asp
  76. ^ http://bianet.org/bianet/siyaset/146995-reyhanli-belgeleri-nobet-saatine-denk-geldi-diye-tutuklandi
  77. ^ http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/12/25/redhackin-algi-ekibineoperasyon
  78. ^ http://www.diken.com.tr/utku-kali-beraat-etti/
  79. ^ "Emniyetin sitesini çökerten Redhack grubuna cevap gecikmedi". Zaman. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 
  80. ^ "Twitter @TheRedHack". TheRedHack. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 
  81. ^ "Twitter @TheRedHack". TheRedHack. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 
  82. ^ "Twitter @TheRedHack". TheRedHack. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

  • Twitter'da RedHack
  • RedHack'i konu alan ve Bağımsız Sinema Merkezi tarafından çekilen RED! belgeseli[1] [2]
  • Sanatçı Suavi tarafından RedHack için bestelenen ve seslendirilen RedHack marşı [3]
  • Orhan Gökdemir tarafından RedHack hakkında yazılan RedHack kitabı [4]
  • Doğu Akdeniz grubu tarafından RedHack için yapılan Reddet şarkısı [5]
  1. ^ http://www.bagimsizsinema.org/portfolio/red/
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=RedHack&oldid=18004859" sayfasından alınmıştır