Primatomorpha sayfasının kaynağını görüntüle

{{otomatik taksonkutu
| ad = Primatomorpha
| en_erken      = 88
| en_eski_fosil = 66
| en_genç_fosil = 0
|fosil_kaynak=<ref>{{Web kaynağı | başlık = Primatomorpha | iş = [[Paleobiology Database]] | url = https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=132602&is_real_user=1 | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 14 Ocak 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20200331160141/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=132602&is_real_user=1 |arşivtarihi= 31 Mart 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>
:(Moleküler genetik çalışmalara göre:
:88/80–0<ref name=":0" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://news.psu.edu/story/141631/2008/02/18/research/next-kin | başlık = Next of Kin {{!}} Penn State University | erişimtarihi = 25 Temmuz 2021 | dil = İngilizce | çalışma = news.psu.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130703050855/https://news.psu.edu/story/141631/2008/02/18/research/next-kin | arşivtarihi = 3 Temmuz 2013}}</ref>)
| resim = Colugo (Galeopterus variegatus, adult female), Central Catchment Area, Singapore - 20060618.jpg
| resim_bilgi=[[Kolugo]] (''[[Galeopterus variegatus]]'')
| resim2 = Primates - some families.jpg
|resim2_bilgi=Modern [[primat]] familyaları
| taks_üst_sayısı = 3
| takson = Primatomorpha
| sıralama = Beard, 1991<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Collectif | veditors = Coppens Y, Senut B|url=https://books.google.com/books?id=xervDwAAQBAJ&dq|başlık=Origine(s) de la bipédie chez les hominidés|tarih=1991|yayıncı=CNRS Éditions (réédition numérique FeniXX)|isbn=978-2-271-10666-7|dil=İngilizce}}</ref>
| altbölüm_sıra = Takımlar
| altbölüm = * [[Dermoptera]]
*'''Pan-Primates'''<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.210050|başlık=Earliest Palaeocene purgatoriids and the initial radiation of stem primates|sayı=2|sayfalar=210050|çalışma=Royal Society Open Science|cilt=8|ad=Gregory P.|soyadı=Wilson Mantilla|pmc=PMC8074693|pmid=33972886|doi=10.1098/rsos.210050|ad2=Stephen G. B.|ad3=William A.|ad4=Jason R.|ad5=Courtney J.|ad6=Brody T.|ad7=William S.|ad8=Wade W.|ad9=Roland|ad10=Paul R.|soyadı2=Chester|soyadı3=Clemens|soyadı4=Moore|soyadı5=Sprain|soyadı6=Hovatter|soyadı7=Mitchell|soyadı8=Mans|soyadı9=Mundil|soyadı10=Renne|erişimtarihi=27 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210224124946/https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.210050|arşivtarihi=24 Şubat 2021|ölüurl=hayır}}</ref>
** †[[Plesiadapiformes]] ([[parafiletik]])
** [[Primates]]
}}
'''Primatomorpha''', [[eteneliler]] infra sınıfında yer alan, molekülergenetik araştırmalar sonrası ortaya konulmuş olan bir mir takım. Primatomorpha: [[Primatlar]] (Primates), [[Abalı memeliler]] (Dermoptera) ve [[Plesiadapiform]]ları içerir.

==Evrim==

[[Moleküler genetik]] çalışmalara göre en erken Primatomorphlar yaklaşık 88 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır.<ref name=":0">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6822925/|başlık=Conserved sequences identify the closest living relatives of primates|tarih=18 Kasım 2019|sayı=6|sayfalar=532-540|çalışma=Zoological Research|cilt=40|ad=Mei-Ling|soyadı=Zhang|issn=2095-8137|pmc=6822925|pmid=31393097|doi=10.24272/j.issn.2095-8137.2019.057|ad2=Ming-Li|ad3=Adeola Oluwakemi|ad4=Robert W.|ad5=Dong-Dong|ad6=Yong|soyadı2=Li|soyadı3=Ayoola|soyadı4=Murphy|soyadı5=Wu|soyadı6=Shao}}</ref> [[Primat]]ların ve [[Dermoptera]]nların birbirinden ayrılması, Meredith vd.(2012)'nin yaptığı çalışmaya göre 82 milyon yıl önce gerçekleşmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.researchgate.net/publication/283483354_Molecular_evidence_on_primate_origins_and_evolution | başlık = Molecular evidence on primate origins and evolution | erişimtarihi = 11 Haziran 2021 | tarih = Aralık 2015 | çalışma = Primate Genetics |doi= 10.1007/978-3-642-39979-4_37 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210610195831/https://www.researchgate.net/publication/283483354_Molecular_evidence_on_primate_origins_and_evolution | arşivtarihi = 10 Haziran 2021}}</ref>

En erken [[Primat]]ların ise yaklaşık 77 milyon yıl önce ortaya çıktığı hesaplanmıştır.<ref name=":0" />

'''Euarchontoglires kladogramı'''
{{klad
| style= font-size:85%; line-height:85%
| label1='''Euarchontoglires'''&nbsp;
| 1={{klad
 
  | label1=&nbsp;[[Glires]]&nbsp;
  | 1={{klad
     | 1=&nbsp;[[Rodentia]][[Dosya:Ruskea rotta.png|50 px]]
     | 2=&nbsp;[[Lagomorpha]][[Dosya:Lepus timidus - 1700-1880 - Print - Iconographia Zoologica -(white background).jpg|50 px]]}}

|label2=[[Euarchonta]]
|2={{klad
     | 1=&nbsp;[[Scandentia]][[Dosya:Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen (Plate 34) (white background).jpg|60 px]]
     | label2=Primatomorpha
     | 2={{klad
        | 1=&nbsp;[[Dermoptera]][[Dosya:Cynocephalus volans Brehm1883 (white background).jpg|50 px]]
        | label2=&nbsp;[[Primates]]&nbsp;
        | 2={{klad
           | label1=&nbsp;[[Strepsirrhini]]&nbsp;
           | 1={{klad
              |1=[[Lemuriformes]][[Dosya:FMIB 46849 Primates Maki Moccoe Lemur catta (white background).jpeg|50 px]]
              |2=[[Lorisiformes]][[Dosya:Nycticebus (white background).jpg|40 px]]
}}
           | label2=&nbsp;[[Haplorrhini]]&nbsp;
           | 2={{klad
              | 1=&nbsp;[[Tarsiiformes]][[Dosya:Säugethiere vom Celebes- und Philippinen-Archipel (Taf. III) (white background) (1).jpg|30 px]]
              |label2=[[Simiiformes]]
              | 2={{klad
                 |1=[[Platyrrhini]][[Dosya:Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen (Plate 8) (white background).jpg|60 px]]
                 |2=[[Catarrhini]][[Dosya:Cynocephalus doguera - 1700-1880 - Print - Iconographia Zoologica - Special Collections University of Amsterdam - (white background).tiff|60 px]]

}} }} }} }} }}}} }}
Diğer yorumlar, [[Dermoptera]] ve [[Scandentia]]'yı, [[primat]]ların kardeş grubu olarak "Sundatheria" adlı bir grupta birbirine bağlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://science.sciencemag.org/content/339/6120/662|başlık=The Placental Mammal Ancestor and the Post–K-Pg Radiation of Placentals|tarih=8 Şubat 2013|sayı=6120|dil=İngilizce|sayfalar=662-667|çalışma=Science|cilt=339|ad=Maureen A.|soyadı=O'Leary|issn=0036-8075|pmid=23393258|doi=10.1126/science.1229237|ad2=Jonathan I.|ad3=John J.|ad4=Timothy J.|ad5=Andres|ad6=Norberto P.|ad7=Suzann L.|ad8=Brian P.|ad9=Zhe-Xi|ad10=Jin|ad11=Xijun|soyadı2=Bloch|soyadı3=Flynn|soyadı4=Gaudin|soyadı5=Giallombardo|soyadı6=Giannini|soyadı7=Goldberg|soyadı8=Kraatz|soyadı9=Luo|soyadı10=Meng|soyadı11=Ni|erişimtarihi=27 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210515105533/https://science.sciencemag.org/content/339/6120/662|arşivtarihi=15 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2013/02/08/science/common-ancestor-of-mammals-plucked-from-obscurity.html|başlık=Rat-Size Ancestor Said to Link Man and Beast|erişimtarihi=27 Temmuz 2021|tarih=7 Şubat 2013|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=John Noble|soyadı=Wilford|issn=0362-4331|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200331160139/https://www.nytimes.com/2013/02/08/science/common-ancestor-of-mammals-plucked-from-obscurity.html|arşivtarihi=31 Mart 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Bazı yeni araştırmalar, [[Scandentia]]'yı [[Glires]] kardeş taksonu olarak kabul ederek Euarchonta'yı geçersiz kılıyor.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://science.sciencemag.org/content/334/6055/521|başlık=Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg Extinction on Mammal Diversification|tarih=28 Ekim 2011|sayı=6055|dil=İngilizce|sayfalar=521-524|çalışma=Science|cilt=334|ad=Robert W.|soyadı=Meredith|issn=0036-8075|pmid=21940861|doi=10.1126/science.1211028|ad2=Jan E.|ad3=John|ad4=Oliver A.|ad5=Colleen A.|ad6=Emma C.|ad7=Alisha|ad8=Eduardo|ad9=Taiz L. L.|ad10=Tanja|ad11=Daniel L.|soyadı2=Janečka|soyadı3=Gatesy|soyadı4=Ryder|soyadı5=Fisher|soyadı6=Teeling|soyadı7=Goodbla|soyadı8=Eizirik|soyadı9=Simão|soyadı10=Stadler|soyadı11=Rabosky|erişimtarihi=27 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210625170524/https://science.sciencemag.org/content/334/6055/521|arşivtarihi=25 Haziran 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1749-4877.12116|başlık=The position of tree shrews in the mammalian tree: Comparing multi-gene analyses with phylogenomic results leaves monophyly of Euarchonta doubtful|tarih=2015|sayı=2|dil=İngilizce|sayfalar=186-198|çalışma=Integrative Zoology|cilt=10|ad=Xuming|soyadı=Zhou|issn=1749-4877|doi=10.1111/1749-4877.12116|ad2=Fengming|ad3=Shixia|ad4=Guang|ad5=Ming|soyadı2=Sun|soyadı3=Xu|soyadı4=Yang|soyadı5=Li|erişimtarihi=27 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210322180433/https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1749-4877.12116|arşivtarihi=22 Mart 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

En son [[filogenetik]] analizlere göre oluşturulmuş [[kladogram]].
{{klad
| label1=[[Euarchontoglires]]
| 1={{klad
  | 1={{klad
     | 1=[[Scandentia]] (sivri sincapçıklar)[[Dosya:Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen (Plate 34) (white background).jpg|60 px]]
  | label2='''Glires'''
  | 2={{klad
     | 1=[[Rodentia]] (kemirgenler)[[Dosya:Ruskea rotta.png|50 px]]
     | 2=[[Lagomorpha]] (tavşanlar, yabani tavşanlar, pikalar)[[Dosya:Lepus timidus - 1700-1880 - Print - Iconographia Zoologica -(white background).jpg|50 px]]}}
}}
     | label2=Primatomorpha
     | 2={{klad
        | 1=[[Dermoptera]] (kolugolar)[[Dosya:Cynocephalus volans Brehm1883 (white background).jpg|50 px]]
        | 2={{klad
           | 1=[[Primates]] (†[[Plesiadapiformes]], [[Strepsirrhini]], [[Haplorrhini]])[[Dosya:Cynocephalus doguera - 1700-1880 - Print - Iconographia Zoologica - Special Collections University of Amsterdam - (white background).tiff|60 px]]}} }} }}
}}

==Sınıflandırma==
Grup, [[Dermoptera]] ve [[Primates]] olarak iki gruba ayrılır.<ref>Jan E. Janečka, Webb Miller, Thomas H. Pringle, Frank Wiens, Annette Zitzmann, Kristofer M. Helgen, Mark S. Springer und William J. Murphy: ''Molecular and Genomic Data Identify the Closest Living Relative of Primates.'' [[Science]], Band 318, 2007, S. 792–794, {{Doi|10.1126/science.1147555}}</ref>

*[[Eteneliler|Placentalia]] (Eutheria)
** [[Atlantogenata]]
** [[Boreoeutheria]]
*** [[Laurasiatheria]]
**** [[Euarchontoglires]]
***** [[Glires]]
***** [[Euarchonta]]
****** [[Scandentia]]
****** '''Primatomorpha'''
******* [[Dermoptera]]
******* [[Primat]]es

== Kitaplar ==
* W. Westheide und R. Rieger: ''Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere.'' Spektrum Akademischer Verlag, München 2004. ISBN 3-8274-0307-3
* {{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1371/journal.pbio.0040091|başlık=Retroposed Elements as Archives for the Evolutionary History of Placental Mammals|tarih=14 Mart 2006|sayı=4|sayfalar=e91|çalışma=PLoS Biology|cilt=4|ad=Jan Ole|soyadı=Kriegs|issn=1545-7885|doi=10.1371/journal.pbio.0040091|ad2=Gennady|ad3=Martin|ad4=Ursula|ad5=Jürgen|ad6=Jürgen|soyadı2=Churakov|soyadı3=Kiefmann|soyadı4=Jordan|soyadı5=Brosius|soyadı6=Schmitz}}
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|}}
{{Taksonçubuğu|from=Q135424}}
{{Memeli-taslak}}

[[Kategori:Primatomorpha]]