Polonya Yeraltı Devleti
Polonya Yeraltı Devleti Polskie Państwo Podziemne | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1939-1945 | |||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||
| Yaygın dil(ler) | Lehçe | ||||||||
| Hükûmet | Sürgündeki hükûmet | ||||||||
| Başkan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Polonya Yeraltı Devleti, Londra'da sürgünde bulunan Polonya Cumhuriyeti Hükümeti'ne sadık, işgal altındaki Polonya'daki direniş örgütlerinin birliği tarafından oluşturulan tek bir siyasi ve askeri varlıktı. Yeraltı Devletinin ilk unsurları, Almanya ve Sovyetlerin Polonya'yı işgalinin son günlerinde, Eylül 1939'un sonlarında kuruldu. Yeraltı Devleti, destekçileri tarafından, ülkenin işgalci güçleri olan Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği karşı silahlı mücadele yürüten savaş öncesi Polonya Cumhuriyeti'nin yasal bir devamı olarak algılanıyordu. Yeraltı Devleti yalnızca dünyanın en büyük direnişlerinden biri olan askeri direnişi değil aynı zamanda adalet, eğitim, kültür ve sosyal hizmetler gibi sivil yapıları da kapsıyordu.
Yeraltı Devleti savaşın büyük bölümünde geniş bir desteğe sahip olmasına rağmen, aşırı sol (komünistler) tarafından desteklenmedi veya tanınmadı. Ulusal Radikal Kamp Falanga ve Ulusal Radikal Kamp ABC'den milliyetçiler, Almanya'nın Polonya'yı işgaline karşı çıktılar ve iki hareketin yerini, Polonya Yeraltı Devleti'nin bir parçası olan ve aynı zamanda savaş öncesi dönemin üyelerinin çoğunu da içeren aşırı sağ Ulus Konfederasyonu aldı. Komünistlerin etkisi, askeri gerilemeler, en önemlisi, Varşova Ayaklanması'nın başarısızlığı ve SSCB'nin artan düşmanlığı nedeniyle sonunda etkisi azaldı. Sovyetler Birliği 1944'te alternatif bir kukla hükûmet olan Polonya Ulusal Kurtuluş Komitesi yaratmış ve bunun Polonya'daki savaş sonrası hükümetinin temelini oluşturmasını sağlamıştı. Savaşın sonunda Sovyet destekli komünistlerin Polonya'yı ele geçirmesi sırasında, birçok Yeraltı Devleti üyesi hain olduğu iddiasıyla yargılandı ve esaret altında öldü. Batılı Müttefikler tarafından terk edilen, Sovyetlerle müzakere yapmayı imkansız bulan ve bir iç savaşı önlemek isteyen Yeraltı Devleti'nin kilit kurumları 1945'in ilk yarısında kendilerini feshetti.
Sonuçta, yüzbinlerce insan Yeraltı Devleti'nin çeşitli teşkilatlarıyla doğrudan ilişki içindeydi, yalnızca Armia Krajowa üyeliğine ilişkin tahminler genellikle yarım milyona yakın kişi olarak verilmektedir ve milyonlarca Polonya vatandaşı tarafından sessizce desteklendiler. Gizli sivil otoritenin yaratılmasının ardındaki mantık, Polonya'nın Alman ve Sovyet işgalinin yasadışı olduğu gerçeğine dayanıyordu. Bu nedenle işgalci güçler tarafından oluşturulan tüm kurumlar yasadışı kabul edildi ve Polonya yasalarına uygun olarak paralel Polonya yeraltı kurumları kuruldu. Yeraltı Devletinin ölçeğine, Polonya devletini, ulusunu ve kültürünü yok etme girişimleri, en önemlisi Polonya vatandaşlarını hedef alan soykırım politikaları da dahil olmak üzere, Polonya direniş hareketine halk desteğini körükleyen işgalcilerin eylemleri de istemeden de olsa hareketin gelişimine yardımcı oldu.
Soğuk Savaş döneminde, Yeraltı Devleti üzerine araştırmalar Polonyalı komünist yetkililer tarafından kısıtlandı ve bunun yerine komünist partizanların Nazi karşıtı direnişte oynadığı rolü vurguladılar. Dolayısıyla yakın zamana kadar bu konuyla ilgili yapılan araştırmaların büyük bir kısmı sürgünde yaşayan Polonyalı bilim adamları tarafından yürütülüyordu.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "The Phenomenon of the Polish Underground State". Warsaw Institute (İngilizce). 4 Aralık 2019. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.