Peştuca sayfasının kaynağını görüntüle

{{Dil bilgi kutusu
|dilin adı              = Peştuca
|kendi dilindeki adı    = پښتو
|telaffuz               = ''pax̌tō''
|ülkeler (ülke)         = [[Afganistan]]
|bölge                  = [[Orta Asya]]
|etnisite               = [[Paştunlar]]
|kişi sayısı            = 54 milyon
|tarih                  = 2017-2021
|kaynak                 =<ref name="ethnologue.com">{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/pus/|başlık=Pushto|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|çalışma=26th ed., 2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309080612/https://www.ethnologue.com/language/pus/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/pst/|başlık=Central Pashto|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309091211/https://www.ethnologue.com/language/pst/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/pbu/|başlık=Northern Pashto|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309091613/https://www.ethnologue.com/language/pbu/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/pbt/|başlık=Southern Pashto|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309081718/https://www.ethnologue.com/language/pbt/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/wne/|başlık=Waneci|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309091110/https://www.ethnologue.com/language/wne/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ethnologue.com/language/pus |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Aralık 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20131214153619/http://www.ethnologue.com/language/pus |arşivtarihi=14 Aralık 2013 |ölüurl=hayır }}</ref>      
|aile rengi             = Hint-Avrupa      
|aile1                  = [[Hint-Avrupa]]      
|aile2                  = [[İran dilleri]]      
|aile3                  = [[Doğu İran dilleri]]      
|alfabe                 = [[Arap harfleri|Arap alfabesi]] ([[Peştu alfabesi]])      
|ulus                   = {{bayrakülke|Afganistan}}            
|azınlık                = {{bayrakülke|Pakistan}}          
|iso1                   = ps      
|iso2                   = pus            
|iso3                   = pus             
|görüntü                = Pashto.svg      
|görüntüboyutu          = 250px       
|görüntübaşlığı         = Peştuca.          
|harita                 =Map of Pashto-speaking areas in Afghanistan and Pakistan.svg
|haritaboyutu           = 250px            
|haritabaşlığı          = Peştunca konuşulan yerler.           
|kutuboyutu             =       
|resim=Pashto.svg}}
'''Peştuca{{efn|Pehtuca (پښتو), Paştuca, Peştunca olarak da bilinir}}''' (Peştuca: پښتو, ''Pəx̌tó'') ya da '''Afganca''' ([[Farsça]]: افغانی, ''Afghāni''), [[Afganistan]]’da ve [[Pakistan]]’ın batı kesiminde yaşayan [[Peştun]]ların konuştuğu dil. [[Hint-Avrupa dil ailesi|Hint-Avrupa dilleri]]nin [[Hint-iran dilleri|Hint-İran dilleri]] öbeğine bağlıdır.<ref name="ethnologue.com">{{Web kaynağı|url=https://www.ethnologue.com/language/pus/|başlık=Pushto|erişimtarihi=18 Şubat 2024|tarih=2023|çalışma=26th ed., 2023|yayıncı=Ethnologue|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230309080612/https://www.ethnologue.com/language/pus/|arşivtarihi=9 Mart 2023|ölüurl=hayır}}</ref> Kırk beş harfli bir alfabesi vardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://mylanguages.org/pashto_alphabet.php |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=13 Haziran 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110823122329/http://mylanguages.org/pashto_alphabet.php |arşivtarihi=23 Ağustos 2011 |ölüurl=evet }}</ref> Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

[[Peştunlar]] tarafından konuşulan dil, [[Darice]] ile birlikte [[Afganistan]]'ın iki resmi dilinden biridir.<ref name="AO">{{Web kaynağı|url=http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble|başlık=Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan|erişimtarihi=13 Haziran 2012|arşivtarihi=28 Ekim 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble|alıntı=From among the languages of Pashto, Dari, Uzbeki, Turkmani, Baluchi, Pashai, Nuristani, Pamiri (alsana), Arab and other languages spoken in the country, '''Pashto and Dari are the official languages of the state.'''|yıl=2004|ölüurl=evet}}</ref><ref name="AC">{{Web kaynağı|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/af00000_.html|başlık=ICL > Afghanistan > Constitution|erişimtarihi=18 Şubat 2024|dil=İngilizce|çalışma=www.servat.unibe.ch|ad=Prof. Dr. Axel Tschentscher,|soyadı=LL.M.|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170908045555/http://www.afghan-web.com/politics/currentconstitutiondaripashto.pdf|arşivtarihi=8 Eylül 2017|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=KRt0HfYFZGsC&q=place%20of%20Afghans&pg=PA4|başlık=Afghanistan: The land|erişimtarihi=22 Ağustos 2010|dil=İngilizce|sayfa=4|yayıncı=Crabtree Publishing Company|yıl=2003|isbn=0-7787-9335-4|ad1=Erinn|soyadı1=Banting}}</ref> Pakistan'da [[Hayber Pahtunhva]] eyaletinde [[Belucistan, Pakistan|Belucistan]] eyaletinin kuzey bölgelerinde konuşulmaktadır.<ref>[http://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/tables/POPULATION%20BY%20MOTHER%20TONGUE.pdf Population by Mother Tongue] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20141010134307/http://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/tables/POPULATION%20BY%20MOTHER%20TONGUE.pdf |tarih=10 Ekim 2014 }}, Population Census – [[Pakistan Bureau of Statistics]], [[Government of Pakistan]]</ref> Aynı zamanda [[Afganistan]] dışında yaşayan [[Peştu diasporası|Peştu diaspora]]sının da dilidir. 40<ref name="ELL2">{{ELL2|Pashto|author=D. Septfonds|chapter=Pashto}} (40 million)</ref> ila 60<ref name="Penzl">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=zvRePgAACAAJ|başlık=A Grammar of Pashto a Descriptive Study of the Dialect of Kandahar, Afghanistan|dil=İngilizce|sayfalar=210|yayıncı=Ishi Press International|alıntı=Estimates of the number of Pashto speakers range from 40 million to 60 million...|yıl=2009|isbn=978-0-923891-72-5|ad1=Herbert|soyadı1=Penzl|yazar2=Ismail Sloan}}</ref> milyon arasında kişi tarafından konuşulduğu düşünülen dil, Peştun kimliğinin temel "unsurlarından" biridir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://brill.com/view/title/17296|başlık=Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice|tarih=9 Aralık 2011|dil=İngilizce|sayfalar=55|yayıncı=Brill|alıntı="As is well known, the Pashtun people place a great deal of pride upon their language as an identifier of their distinct ethnic and historical identity. While it is clear that not all those who self-identify as ethnically Pashtun themselves use Pashto as their primary language, language does seem to be one of the primary markers of ethnic identity in contemporary Afghanistan."|ad=Walter|soyadı=Hakala|isbn=978-90-04-21765-2|erişim-tarihi=18 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220705215645/https://brill.com/view/title/17296|arşivtarihi=5 Temmuz 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

Peştuca, bu dile uyarlanmış [[Arap harfleri|Arap alfabesi]]yle yazılır. Afganca, çok büyük bir ölçüde [[Hintçe]], [[Belucice]], [[Brohice]], [[Urduca]] ve [[Pencapça]] gibi [[Hindistan]] ve [[Pakistan]]  dillerinin etkisinin altında kalmıştır. Ayrıca [[Farsça]] ve [[Arapça]]dan girmiş çok sayıda kelimeye rastlanır. Peştuca, eski İran ve Hint dillerine özgü özellikler de taşımaktadır.

Peştuca, 16. yüzyılda yazıya geçirilmeye başlandı. 18. yüzyılda Afgan devleti kurulunca dilin önemi daha da arttı. 1936 yılında Afganistan'ın resmî dili oldu. Günümüzde Peştuca [[Afganistan]]’da eğitim dilidir. Ülkedeki ikinci dil ise [[Farsça]]dır. [[Afganistan]] ve [[Pakistan]]’ın dışında [[Hindistan]] ve [[Bangladeş]]’te konuşulabilir. Bazı dil bilimciler Peştucayı, Urduca ve Farsçanın bir lehçesi olarak kabul ederler. Yazıya geçirilmesi çok geç olduğu için kelime birliği sağlanamamış, büyük ölçüde Arapça, Farsça ve Hintçenin etkisi altına girmiştir. Bu dilde verilen yapıtlar daha çok İslamî medrese ürünleridir. 10'a yakın Kur'an çevirisi bulunmaktadır.

[[Peştuca Vikipedi]] ise Eylül 2003'te kurulmuştur.

== Gramer ==
Peştuca [[Ergatif dil|ergatif bir dil]] olup eril ve dişi olmak üzere [[gramatik cinsiyet]] özelliği göstermektedir.<ref>Emeneau, M. B. (1962) "Bilingualism and Structural Borrowing" ''Proceedings of the American Philosophical Society'' 106(5): pp. 430–442, p. 441</ref>

Peştuca ve diğer [[Doğu İran dilleri]] karşılaştırması:
{| class="wikitable"
|
!''"Ben seni görüyorun"''
|-
!Peştuca
!'''{{dil|ps|زۀ تا وينم}}'''
'''Ze ta vinem'''
|-
![[Avestaca|Eski Avestaca]]<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=10Yhw7zQGjYC|başlık=A Grammar of Gatha-Avestan|tarih=1988|dil=İngilizce|yayıncı=BRILL|ad=Robert Stephen Paul|soyadı=Beekes|isbn=978-90-04-08332-5}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://linguistics.stackexchange.com/questions/40438/avestan-grammar-help-az%c9%99%cc%84m-%ce%b8%ce%b2%c4%85m-va%c4%93nami|başlık=Avestan grammar help: Azə̄m θβąm vaēnami?|erişimtarihi=16 Ekim 2021|website=Linguistics Stack Exchange|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230928215601/https://linguistics.stackexchange.com/questions/40438/avestan-grammar-help-az%c9%99%cc%84m-%ce%b8%ce%b2%c4%85m-va%c4%93nami|arşivtarihi=28 Eylül 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
|Azə̄m θβā vaēnamī
|-
![[Osetçe]]
|ӕз дӕ уынын
Ez doy vənən
|-
![[Ormuri]]<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=yt9mMwEACAAJ|başlık=The Ormuri Language in Past and Present|tarih=2011|dil=İngilizce|yayıncı=Forum for Language Initiatives|ad=V. A.|soyadı=Efimov|isbn=978-969-9437-02-1}}</ref>
|از بو تو ځُنِم
Ez bū to dzunim
|-
![[Yidgaca|Yidaca]]<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=OgByQwAACAAJ|başlık=Indo-iranian Frontier Languages, by Georg Morgenstiern. Vol. II. Iranian Pamir Languages (yidgha-munji, Sanglechi-ishkashmi and Wakhi).|tarih=1938|dil=İngilizce|yayıncı=W. Nygaard|ad=Georg|soyadı=Morgenstierne}}</ref>
|Zo vtō vīnəm əstə (tə)
|-
![[Muncice]]<ref>{{Kaynak|url=https://www.facebook.com/ConnectingScholarship/videos/2803427993291397/|başlık=In this video, the Pashtun... - Pashtun Studies Network|erişimtarihi=16 Ekim 2021|dil=İngilizce|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230928215556/https://www.facebook.com/ConnectingScholarship/videos/2803427993291397/|arşivtarihi=28 Eylül 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
|Ze ftō vīnəm
|-
![[Şugnanca]]<ref name="youtube.com2">{{Kaynak|url=https://www.youtube.com/watch?v=n9hNKd8JOqc|başlık=Can Eastern Iranics Understand Each Other?|erişimtarihi=16 Ekim 2021|dil=İngilizce|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230928215558/https://www.youtube.com/watch?v=n9hNKd8JOqc|arşivtarihi=28 Eylül 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
|Uz tu vinum
|-
![[Vahanca|Wakhi]]<ref name="youtube.com2" />
|Vuz tau vinəm
|}

== Not listesi ==
{{not listesi}}

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

{{Hint-Avrupa-dil-taslak}}
{{İrani diller}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Peştuca| ]]
[[Kategori:Doğu İran dilleri]]
[[Kategori:Afganistan'daki diller]]
[[Kategori:Belucistan'daki diller]]
[[Kategori:İran'daki diller]]
[[Kategori:Pakistan'daki diller]]