Oracle Solaris sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kaynaksız|tarih=Nisan 2013}}
{{İşletim sistemi bilgi kutusu
| name               = Oracle Solaris
| family             = UNIX
| screenshot         = Solaris_Snapshot.jpg
| caption            = 
| developer          = Oracle, Solaris topluluğu
| website            = 
| source_model       = Kapalı kaynak, bazı [[Açık kaynak]] bileşenler
| license            = 
| kernel_type        = [[Monolitik çekirdek]]
| supported_platforms= [[SPARC]], [[x86]]
| updatemodel        =
{{Infobox/row
| label              = İlk Yayınlanma
| data               = {{Açılış tarihi ve yaşı|df=yes|1992}}
}}
{{Infobox/row
| label              =
| data               =
}}
{{Infobox/row
| label              = [[Yazılım yaşam döngüsü|Son kararlı sürümü]]
| data               = 11.4 SRU61 / {{Açılış tarihi ve yaşı|2023|9|18}}
}}
| preceded_by        = SunOS
| succeeded_by       =
| preview_version    =
| preview_date       =
| preview_url        =
| package_manager    =
| ui                 = Open LOOK, [[GNOME|Gnome]]
| support_status     =
{{Infobox/row
 | label =
 | data =
}}

| other_articles     =
|logo=Aktualne_logo_Oracle_Solaris_OS_OSos.png}}
'''Solaris''', ilk olarak [[Sun Microsystems]] tarafından geliştirilmiş, [[UNIX]] tabanlı bir işletim sistemidir. 1993 yılında halefi olan SunOS işletim sisteminin yerini almıştır. Ocak 2010'da Oracle firmasının Sun firmasını satın almasıyla Oracle Solaris olarak anılmaya başlanmıştır.

Solaris özellikle SPARC sistemler üzerinde sağladığı esnekliği; DTrace, ZFS ve Time Slider gibi yenilikçi buluşları getirmesiyle tanınmaktadır. Solaris SPARC tabanlı sistemleri, x86 tabanlı sistemleri ve Oracle firmasının ya da diğer üreticilerin sağladıkları sunucuları ve iş istasyonlarını desteklemektedir. Solaris Tek Unix Özelliklerine (Single Unix Specification) uygun olarak kayıt edilmiştir.

Solaris tarihsel sürecinde olarak tescilli bir yazılım olarak geliştirilmiştir. Haziran 2005 ayında Sun firması Solaris kodunun çoğunu CDDL lisansıyla yayınlamış, OpenSolaris [[açık kaynak kodlu yazılım|açık kaynak]] projesini başlatmıştır. OpenSolaris ile Sun, yazılım etrafında toplamış bir kullanıcı ve geliştirici topluluğu kurmayı amaçlamıştır. Ocak 2010'da Sun Microsystems firmasının satılmasıyla, Oracle firması OpenSolaris dağıtımından ve geliştirme modeline devam etmemeyi tercih etmiştir. Oracle bu kararını çalışanlarına açıklamadan on gün öncesinde karar çalışanlara sızmış, Garrett D'Amore Solaris kernelinin bir çatallaması ve Oracle Solaris'e karşı gelişen bir alternatif olması planlanan illumos projesini duyurmuştur.

Ağustos 2010 ayında Oracle Solaris çekirdek güncellemelerinin kaynak kodunu kamuya açık olarak yayınlanmasını bırakmış, Solaris 11 işletim sistemini kapalı kaynaklı tescilli yazılım yazılım haline dönüştürmüştür. Ancak Oracle Teknoloji Network'ü (Oracle Technology Network - OTN) üzerinden endüstriyel ortaklar geliştirilen kaynak koda erişme olanağına sahiptirler. Solaris 11'in açık kaynak kodlu kısımları Oracle üzerinden indirilebilir durumdadır.

== Tarihçe ==
1987 yılında [[AT&T]] ve Sun firmaları markette en fazla popüler olan BSD, System V, Xenix Unix işletim sistemlerini birleştirecek olan bir proje üzerinde ortak çalışmaya başladıklarını duyurdular. Bu sonrasında Unix Sytem V Release 4 (SVR4) oldu.

4 Kasım 1991'de Sun BSD türevli Unix sistemi SunOS4'ü SVR4 tabanlı bir sistemle değiştireceğini duyurdu. Bu içte SunOS5 olarak tanımlansa da, aynı zamanda markette yeni bir adla sürüldü: Solaris 2. Böylece teorik olarak SunOS 4.1.x micro sürümleri Solaris 1 diye adlandırıldı. Solaris ismi özellikle SVR4 türevli SunOS5 ve sonrası sürümleri ifade etmekte kullanılmaktadır.

Yeni aşırı markalaşma düzeltmesi sadece SunOS4'ü kuşatmadı, bunun yanı sıra OpenWindows grafiksel kullanıcı arabirimini ve Oracle Network Computing (ONC) fonksiyonelliğini de değiştirdi. SunOS'in küçük sürümleri Solaris'in yayınlanma numaralarına eklendi. Örnek olarak Solaris 2.4, SunOS 5.4'ten türetilmiştir. Solaris 2.6'dan sonra Sun 2 rakamını düşürdü, böylece Solaris 7 SunOS 5.7'den türetilmiş oldu ve son sürümün market adı Solaris 11.1, SunOS 5.11.1'den türetilmiştir.

== Desteklenen Mimariler ==
Solaris desteklediği SPARC ve i86pc (bu x86 ve x86-64 mimarilerinin ikisini de içerir) aynı kod tabanını kullanır.

Solaris çok geniş sayıda işlemci desteklemesi ve simetrik çok işleme (symmetric multiprocessing) uyumlu olmasıyla ünlüdür. Markette birleşik ürün olarak satıldığı Sun SPARC donanımı (Solaris 7'den itibaren 64 bit SPARC uygulamaları desteğinde kapsayarak) ile tarihinde çok sıkı bir bağlantısı vardır. Bu çok güvenilir sistemlere izin verir ancak bu PC donanımına göre ek bir maliyet getirir.

Solaris 2.1'den itibaren x86 sistemlere, Solaris 10'dan itibaren 64 bit x86 uygulamalarına destek vermekte ve bu da 64 bit işlemcili x86-64 mimarisi donanımları üzerinde Sun'a bir avantaj sağlamaktadır. Sun; Solaris'i Dell, [[Hewlett-Packard]], IBM gibi firmaların üretimi olan x86 tabanlı ürünler için olduğu kadar çoğunlukla AMD Opteron ve Intel Xenon işlemci tabanlı kendi "x64" istasyonları ve sunucuları için pazarlamaktaydı. 2009 olduğunda aşağıda belirtilen üreticiler kendi x86 sunucu ürünleri için Solaris'i destekliyorlardı:

* Dell - openSolaris'i ve Solaris'i kendi rack ve blade sunucularında test etmek, onaylamak ve optimize etmek; Dell yazılım menüsünde bunları seçeneklerden birisi olarak sunmayı istemektedir.
* IBM - Solaris ve Solaris aboneliklerini x86 tabanlı IBM System x ve BladeCenter sunucularında dağıtmaktadır.
* Hewlett-Packard - dağıtım yapmakta, ProLiant sistemler ve blade sunucularındaki Solaris için yazılım teknik desteği sağlamaktaydı.
* Fujitsu Siemens

Temmuz 2010 olduğunda DELL ve HP kendi saygın x86 platformlarında Oracle Solaris, Oracle Enterprise Linux ve Oracle VM'yi onaylayıp satıyorlardı ve IBM x64 kitleri üzerinde doğrudan Solaris desteğini durdurdu.

== Diğer platformlar ==
Solaris 2.5.1 PowerPC platformu için destek içeriyordu, fakat bu port Solaris 2.6'dan önce iptal edildi. Ocak 2006'da Blastwave'deki bir geliştirici topluluğu Polaris olarak adlandırdıkları PowerPC portu üzerinde çalışmaya başladılar. Ekim 2006'da Blastwave'in çabaları ve Sun Labs' Project Pulsar tabanlı - Solaris 2.5.1 ile OpenSolaris'in ilgili kısımlarının tekrar birleştirmesiyle - OpenSolaris topluluk projesi kendilerine ait ilk resmi kaynak kod sürümünün duyurusunu yaptı.

1997'de Solaris'in Intel Itanium'a bir portunun duyurusu yapılmasına karşın asla pazara sürülmedi.

28 Kasım 2007'de IBM, Sun, and Sine Nomine Associates; Sirius (Polaris projesini anımsatması ve Avustralya ulusunun baş öncüsü anısına:1786, HMS Sirius Avustralya'ya ilk adım olarak anılan gemi) olarak adlandırılan IBM System z mainframe üzerinde z/VM'de çalışan System z için OpenSolaris sürümünün gösterimini yaptılar. 17 Ekim 2008'de Sirius'un bir prototip sürümü hazırdı ve aynı yılın Kasım 19'unda IBM'in Siris'u Systemz IFL işlemciler üzerinde kullanma izin verilmişti.

Solaris, x86 platformları üzerindeki yerli Linux derleme uygulamalarına destek veren Linux platform ABI desteğine de sahiptir. Bu özellik Solaris 10 8/07 ile tanıtılmış yalıtılmış bölgeler fonksiyonelliği tabanlı "Linux Uygulamaları için Solaris Taşıyıcıları" (Solaris Containers for Linux Applications - SCLA) olarak anılmaktadır.

== Yükleme ve kullanım seçenekleri ==
Solaris çeşitli derlenmiş yazılım gruplarından tutun küçük "Azaltılmış Network Desteği" (Reduced Network Support)'dan tüm bir "Entire Plus OEM" 'e kadar değişen ortamlardan yüklenebilir. Solaris yüklemesi, bireylerin sistemleri kullanması için gerekli değildir. Apache, MySQL vb. harici yazılımlar sunfreeware, OpenCSW ve Blastwave tarafından paketlenmiş formlarıyla rahatça yüklenebilir.

== Masaüstü ortamları ==
Solaris'in ilk sürümleri OpenWindows'u standart masaüstü ortamı olarak kullanıyordu. Solaris 2.0 ve 2.2'de, OpenWindows NeWS ve X uygulamalarının ikisini birlikte destekliyordu ve Sun'ın eski masaüstü ortamından olan SunView uygulamaları için geriye dönük uyumluluk sunuyordu. NeWS uygulamaların, 1982 yılında yayınlanan PostScript adlı ortak yazdırma dilini kullanarak nesne yönelimli şekilde inşa edilmelerine izin veriyordu. 1984 yılında MIT projesi Athena'dan türetilmiş X Pencere Sistemi, uygulama ekranının çalıştığı bilgisayardan bir network bağlantısı ile ayrılmasına izin verdi. Sun'ın orijinal SunView uygulama paketi, X'e port edildi.

Sun daha sonra eski SunView uygulamaları ve News'e olan desteğini, Solaris 2.3 ile beraber satılan ve daha sonraları Display Postscript desteğiyle beraber X11R5 ile değiştirilen OpenWindows 3.3 ile beraber düşürdü. Grafiksel görünüm ve his OPEN LOOK'da dayalı olarak kalmıştı. OpenWindows 3.6.3, Solaris 8 altındaki son sürümdü. Solaris 9'da OPEN LOOK Pencere Yöneticisi (olwm) OPEN LOOK'a özgü uygulamalarla birlikte düşürüldü, fakat destek kütüphaneleri mevcut uygulamalarla beraber uzun dönem ikili kod geriye dönük uyumluluğu sağlayacak şekilde hâlâ paketleniyor. OPEN LOOK Sanal Pencere Yöneticisi (olvwm), sunfreeware'den Solaris için hâlâ indirilebilir durumda olup, Solaris 10 gibi son sürümlerde çalışabiliyor.

Sun ve diğer Unix satıcıları Unix masaüstlerini standartlaştırmak için bir endüstriyel birlik oluşturdu. COSE'un bir üyesi olarak, Common Open Software Environment (Ortak Açık Yazılım Ortamı) girişiminde, Sun Common Desktop Environment'ın (Ortak Masaüstü Ortamı) geliştirilmesine yardımda bulundu. CDE bir standart Unix masaüstü ortamı yaratmak için girişim oldu. Her satıcı farklı bileşenlere katkı sağladı: IBM dosya yöneticisini sundu, Sun eposta ve takvim olanaklarının yanı sıra sürükle bırak (ToolTalk) desteğini sağladı. Bu yeni masaüstü ortamı Motif görünüm ve hissi tabanlıydı ve eski OPEN LOOK masaüstü ortamı mirası olarak kabul edildi. CDE, Unix masaüstlerini, sayısı çok olan açık sistem satıcısı karşısında birleştirdi. CDE ayrıştırılmış bir eklenti olarak Solaris 2.4 ve 2.5 mevcuttu, Solaris 2.6'dan itibaren 10'a kadar dahili oldu. 2001 yılında Sun Solaris 8 için, GTK+ toolkit tabanlı açık kaynak masaüstü ortamı GNOME 1.4'ü içeren bir önizleme sürümü yayınladı.

Solaris 9 8/03, GNOME 2.0'ı CDE'ye bir alternatif olarak tanıttı. Solaris 10, GNOME tabanlı Sun'ın Java Masaüstü Sistemi (JDS - Java Desktop Environment)'ı içerir ve Sun'ın ofis paketi StartOffice gibi geniş uygulama setleri ile beraber gelir. Sun JDS'i Solaris 10'un önemli bir parçası olarak tanımlar. Java Masaüstü Sistemi, kendisi yerine GNOME'un mevcut sürümü ile satılan Solaris 11'e dahil değildir. Aynı şekilde CDE uygulamaları da Solaris 11'e dahil değildir, fakat pek çok kütüphane ikili kod geriye dönük uyumluluk için kalmıştır.

Açık kaynak masaüstü ortamları KDE ve Xfce, bunlarla birlikte pek çok masaüstü yöneticisi, Solaris'in son sürümünde derlenip çalıştırılabilir durumdadır.

Sun 2003 yılından beri Project Looking Glass adıyla anılan yeni bir masaüstü ortamı geliştiriyordu. Proje 2006'nın sonlarından  beri pasif durumdadır.

== Lisans ==
2005'ten 2010'a kadar, Solaris hâlâ Sun Microsystems tarafından geliştiriliyordu, Solaris'in kaynak kodu birkaç istisna dışında OpenSolaris projesi yoluyla Ortak Geliştirme ve Dağıtım Lisansı (CDDL) altında yayınlandı.

Sun'ın 2010 yılında Oracle tarafından satın alındığında OpenSolaris projesi, Oracle'ın duruşuyla topluluğun rahatsız olmasından ötürü durdu. 2010 Martında önceleri ücretsiz olarak bulunan Solaris 10, işletim sisteminin değiştirilmesi ve dağıtılmasını kısıtlayan bir lisansla yer değiştirildi. Lisans kullanıcıya işletim sistemini Oracle Teknoloji Networ'ü (Oracle Technology Network) üzerinden ücretsiz olarak indirmesine ve 90 günlük deneme periyodu için kullanmasına izin veriyordu. Deneme süresinin bitiminden sonra kullanıcı işletim sistemini kullanmaya devam edebilmek için Oracle'dan bir destek sözleşmesi satın almak zorundaydı.

2011 de Solaris 11 ile beraber lisans şartları tekrar değişti. Yeni lisans Solaris 10 ve Solaris 11'in Oracle Teknoloji Network'ü üzerinden ücretsiz olarak indirilmesine ve herhangi destek sözleşmesi olmadan süresiz olarak kullanıma izin vermesine rağmen kullanıcıya Solaris'i geliştirme platformu olarak kullanmasına izin verip kullanıcının Solaris'i  ticari olarak ve üretimde kullanmasını yasaklıyordu. Solaris'in evde hobici ve eğitim amaçlı kullanılabilirliği konusunda hala kesin olmayan bir durum vardır. Oracle, bu durumu ve ev kullanımı konusunu henüz resmi olarak duyurmadı.

Solaris 10 bir destek sözleşmesi olmadan kullanıldığında yıllık olarak her bir yeni noktasal sürüme yükseltilebilmesine rağmen aylık yayımlanan yamalar ve güncellemelere erişebilmek için bir destek sözleşmesi gerekmektedir.
 
== Dış Başlantılar ==
* [http://www.sun.com/software/solaris/ Solaris resmi sayfası ]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20050714004712/http://www.sun.com/software/solaris/ |tarih=14 Temmuz 2005 }}
* [https://web.archive.org/web/20080828022718/http://www.opensolaris.org./ Açık kaynaklısı Solaris işletim sistemi projesi sayfası]
* [http://docs.sun.com/ Sun firmasının geniş doküman sitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070502110545/http://docs.sun.com/ |tarih=2 Mayıs 2007 }}
* [http://www.cagataycebi.com/free_articles/solaris/solaris.html Solaris mercek altında]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070113212944/http://www.cagataycebi.com/free_articles/solaris/solaris.html |tarih=13 Ocak 2007 }}: Solaris işletim sistemi ve OpenSolaris projesine dair Türkçe inceleme
* [https://web.archive.org/web/20080905090402/http://www.enderunix.org/opensolaris Türkiye OpenSolaris Kullanıcıları Grubu]:

{{İşletim sistemi}}

[[Kategori:İşletim sistemleri]]
[[Kategori:Sun Microsystems]]
[[Kategori:Oracle yazılımları]]
[[Kategori:İnternet sızıntıları]]