Opera sayfasının kaynağını görüntüle

{{Dipnotsuz|tarih=Haziran 2020}}
{{Diğer anlamı2|Opera}}

[[Dosya:Claudio Monteverdi.jpg|sağ|küçükresim|upright=1.14| İtalyan opera bestecisi [[Claudio Monteverdi]]]]

'''Opera''', genellikle konusunu tarihten, mitolojiden, efsanelerden veya güncel olaylardan alan, sözlerinin tümü veya birçoğu müzikle bestelenmiş, içinde güzel sanatların tümünü barındırabilen (Dans, Dekor, Kostüm, Işık vb.), teatral formda bir sahne eseridir.

== Ana kavramlar ==
Bir orkestra veya müzik topluluğunun eşliğinde sunulan eserin, yazılı metnine "[[libretto]]" adı verilir. Oyun süresinin çoğunu sözlü bölümler oluşturur. Sözler, konunun akışına göre belli başlı şu müzik türleri içinde bestelenir: [[Arya]] bir kişinin duygu ve düşüncelerini yansıtır. [[Düet]], [[terzet]], [[kuartet]], [[kentet]] vb iki, üç, dört ve beş kişinin duygu, düşünce ve konuşmalarını iletir. Resitatif kişilerin sözlerini konuşurcasına bir şarkıyla söyledikleri bölümdür. [[Koro]] ise oyundaki kamu vicdanının sesini ortaya koyar. Bunların dışında oyun başlarken genellikle bir giriş parçasına ([[uvertür]]) ve oyun içinde yer yer orkestra bölümleri ya da geçitleri gibi çalgısal bölümlere yer verilir. Bazı operalarda bale sahneleri de bulunur. Bir opera eserinde, genellikle bahsedilen bu müzik türleri ayrı parçalar halinde, ardıl olarak sunulmakla birlikte, bazılarında (örn. [[Richard Wagner]]'in eserleri) müzik bir perde boyunca kesintisiz olarak sürer.

== Milletlerine göre opera ==
Opera sanatının anavatanı [[İtalya]]'dır. [[Rönesans]]'ın başlıca merkezlerinden biri olan [[Floransa]], müzikli sahne eserlerinin de beşiği sayılır. İncelemelerden, opera fikrinin bu şehirdeki bazı müzikçi ve şairlerin birleşerek eski Yunan oyunlarına benzer eserler yazmak istemelerinden doğduğu anlaşılıyor. Örnek olarak “Yunan Trajedisi” alınınca eşlik edecek müziğin nasıl olacağı problemi tartışmalara yol açmış, mısraları Renuccini tarafından yazılan ve [[Jacopo Peri|Peri]] tarafından 1594'te bestelenen [[Euridice]] adlı ilk opera sanat çevrelerinde büyük heyecan uyandırmıştı.

Operada ilk gelişimi [[Claudio Monteverdi]]'de görüyoruz. 1607 yılında bestelediği [[Orfeo|L'Orfeo]] adlı operasıyla orkestrayı birinci plana almış, ses türlerini zenginleştirmiştir. Burjuvaların da opera istemesi nedeniyle sanatçılar aryalar yazmış ve 30 yıl sonra [[Venedik]]'te para karşılığı opera izlenebilen ilk opera binasının açılmasıyla sanatın merkezi [[Floransa]]'dan bu şehre geçmiştir. Burada koro ikinci plana alınmış, Venedik üslubu opera doğmuştur. [[17. yüzyıl]] sonlarına doğru [[Napoli]], İtalyan operasının merkezi olmaya başladı. İtalyan operası Avrupa'ya kısa zamanda yayıldı. Opera sanatı en büyük gelişmeyi 19. yüzyılda gösterdi. Yüzyılın ilk yarısında [[opera buffa]], İtalya'da [[Rossini]], [[Gaetano Donizetti|Donizetti]] ve özellikle de [[Mozart]] ile dikkate değer örnekler kazandı.

° [[Almanya]]'da ilk defa Schütz “Daphne” adlı Floransa stili bir opera besteledi. Müzikli sahne eserleri Alman şehirlerinde yer buldu. Oynanan eserler İtalyancaydı. [[Ulusal Alman Operası]], [[Staden]] tarafından yazılan ve ilk Almanca opera olan ‘Seelewig’ adlı eserle başlamış, [[Hamburg]], Alman operasının belli başlı ilk merkezi olmuştur. [[Strung]], [[Kusser]] ve [[Keiser]] gibi besteciler de ilk önderlerdir. [[Johann Adolph Hasse|Hasse]] ve [[Graun]] “opera buffa” türünde başarı gösterdiler. Gülünçlü opera, [[Mozart]]'la en üstün, en zarif örneklerini kazandı.

* [[İngiltere]]: İngiltere'de saray maskeleri bu sanata rakip görünüyordu. Genellikle ilk İngiliz operası sayılan [[John Blow]]'un ‘Venüs ile Adonis’ adlı eseri de "maske" başlığını taşır. [[Henry Purcell]]'in opera türündeki tek şaheseri [[Dido ve Aeneas]]‘tan sonra İtalyan sanatının etkisiyle bozulan İngiliz operası [[John Gay]] ve [[Johann Christoph Pepusch]]'un hazırladıkları "[[Dilenci Operası]] (The Beggars Opera) " ile yeniden hayat buldu.
* [[Fransa]]'da opera zevki 1645 senelerinden sonra memlekete gelen İtalyan opera gruplarının etkisiyle uyandı. İlk opera binası [[Académie Royale de Musique]], [[Cambert]] adlı bestecinin ‘Pomane’ adlı eseriyle açıldı. Fransız operası uzun süre [[Christoph Willibald Gluck|Gluck]]'un etkisinde kaldı. 19. yüzyıl boyunca devam eden bu etki [[Beethoven]]'ın tek operası [[Fidelio]] ile bu etkiden kısmen kurtulmuş, insan sesini çalgı gibi kullanmış, süreli bir sahne senfonisi vermemiştir. Fransa'da da gülünçlü opera sevildi. Bu türe “[[opera comique]]” denildi. [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] da Fransız operasına katkıda bulunan önemli sanatçılardan biridir.
* [[Rus operası]] [[Mihail Glinka|Glinka]] ile doğdu. [[Dargomişski]], [[Borodin]] (Prens İgor) ve [[Rimsky-Korsakov]]'la güzel eserler kazandı. [[Rubinstein]] ve [[Çaykovski]] daha çok lirik Fransız dramları etkisinde eserler verdiler. [[Rus beşleri]], Rus operasında önemli izler bıraktı.

== Operanın gelişimi ==
[[20. yüzyıl]]'ın ilk yarısında opera sanatı türlü etkilerle oldukça karışık bir durum gösterir. Bazılarına caz ve romantizm katılmıştır. Bunun nedenlerini çağımızın bestecilerinin daima yenilik yolunda yaptığı denemelerde aramak yerinde olur. Yalnız [[Paul Hindemith|Hindemith]] kısa operalarıyla biçim denemelerinin en parlağını yapmış, [[Orff]], [[II. Dünya Savaşı|İkinci Dünya Savaşı]]'ndan sonra verdiği sahne oratoryaları ile bu denemelerin son zamanlarda en çok tutulan örneklerini bestelemiştir. Günümüzde opera ikinci bir dünya savaşının sarsıntılarından diğer sanat kolları gibi yavaş yavaş kurtulmaktadır. Bu da operanın gelişimine yardımcı olmaktadır.

== Ayrıca bakınız ==
* [[Kayda değer operalar listesi]]
* [[Opera janrları listesi]]
* [[Seçkin Opera Bestecileri Listesi]]
* [[Opera bestecileri zaman tablosu]]
* [[Türkiye'de opera]]

== Dış bağlantılar ==
* Yener, Faruk (1964), ''100 Opera 2.ed'' (Son baskı 1992), İstanbul: Bateş Yayınları ISBN 975-95339-1-X.
* [https://web.archive.org/web/20100528151130/http://www.operaturkiye.com/wp1/ "Opera Turkiye" websitesi] (Erişme:17.2.2009) 
* [https://web.archive.org/web/20100207191901/http://www.dobgm.gov.tr/ İnternet üzerinden Opera bileti alınabilen Devlet Opera ve Balesi Resmi Sitesi] (Erişme:17.2.2009) 
* [http://www.semihaberksoyoperavakfi.org Semiha Berksoy Opera Vakfı Resmî İnternet Sitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200130215815/http://www.semihaberksoyoperavakfi.org/ |tarih=30 Ocak 2020 }} (Erişme:17.2.2009) 
* [http://operabase.com/index.cgi?lang=en İngilizce uluslararası ''Operabase'' websitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100327020118/http://www.operabase.com/index.cgi?lang=en |tarih=27 Mart 2010 }} {{ing}} (Erişme:31.7.2010)

{{Gösteri sanatları}}
{{Tiyatro terimleri}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Opera| ]]
[[Kategori:Tarzlara göre müzik]]
[[Kategori:Sahne terminolojisi]]
[[Kategori:Müzikal form]]