Oksijen doygunluğu (tıp)
Oksijen doygunluğu, kandaki oksijen derişimini belirten bir terimdir. İnsan vücudu, kandaki oksijen düzeyinin çok duyarlı olarak özellikli bir değerde bulunmasına ihtiyaç duyar ve vücut bunun için gerekli düzenlemeleri yapar. İnsan kanındaki oksijen düzeyinin yüzde 97 ile 100 arasında olması olağan kabul edilir.[1] Yüzde 90'ın altındaki oksijen düzeyi düşük olarak kabul edilir ve bu, hipoksemiye neden olabilir. Yüzde 80'in altındaki oksijen düzeyleri, bu düzeylerde beyin ve kalp gibi organların çalışması bozulabileceğinden, gecikmeksizin müdahale gerektirir. Düşük oksijen düzeyinin sürekli olması, solunum krizi ya da kalp krizi ile sonuçlanabilir.
Kandaki oksijen düzeyini artırmaya yardımcı olmak için oksijen iyileştirmesi kullanılabilir. Oksijenlenme oksijen moleküllerinin vücut dokularına girmesi ile olur. Örneğin, kan akciğerlerde, oksijen moleküllerinin havadan kana geçmesi ile oksijenlenir.
Fizyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Vücut, çoğunlukla solunum ile ilişkili aerobik metabolizma kimyasal süreçleriyle sabit bir oksijen doygunluğu düzeyini korur. Solunum sistemi, alyuvarlar, özellikle hemoglobin kullanarak, akciğerlerde oksijen toplar ve vücudun geri kalanına dağıtır. Vücudun kan oksijen gereksinimi, egzersiz sırasında daha çok oksijene ihtiyaç duyulduğunda[2] ya da yüksek yerlerde yaşarken dalgalanma gösterebilir. Olağan düzeyde oksijen taşırken kan hücresinin "doymuş" olduğu söylenir.[3] Hem çok yüksek hem de çok düşük düzeylerinin vücut üzerinde olumsuz etkileri olabilir.[4]
Ölçüm
[değiştir | kaynağı değiştir]%90'ın altındaki bir SaO2 (arteriyel kan gazı testi[5] ile belirlenen atardamarsal oksijen doyumu) değeri hipoksemi olduğunu gösterir (kansızlıktan da kaynaklanabilir). Düşük SaO2 nedeniyle hipoksemi siyanoz ile belirir. Oksijen doyumu farklı dokularda ölçülebilir:[5]
Venöz oksijen doyumu (SvO2), kalbin sağ kulakçığına dönen oksijenli hemoglobinin yüzdesidir. Oksijen iletiminin dokuların isteklerini karşılayıp karşılamadığını görmek için ölçülebilir. SvO2 tipik olarak %60 ile %80 arasında değişir.[6] Daha düşük bir değer, vücudun oksijen eksikliği olduğunu ve iskemik hastalıkların ortaya çıktığını gösterir. Bu ölçüm genellikle bir kalp akciğer makinesi (ekstrakorporeal dolaşım) ile iyileştirmede kullanılır ve perfüzyonistlere hastanın sağlıklı kalması için nice akışa ihtiyaç duyduğu konusunda bir fikir verebilir. Doku oksijen doygunluğu (StO2), yakın kızılötesi spektroskopisi ile ölçülebilir. Ölçümler hala geniş çapta tartışılsa da, çeşitli koşullarda doku oksijenasyonu hakkında fikir verir. Çevresel oksijen doygunluğu (SpO2), genellikle nabız oksimetre aygıtı ile ölçülen oksijen doygunluğu düzeyinin tahminidir. Aşağıdaki formüle göre nabız oksimetresi ile hesaplanabilir.[5]
Burada HbO2 oksijenli hemoglobindir (oksihemoglobin), Hb ise oksijeni giderilmiş hemoglobindir.
 | Tıp ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kobayashi, Masaru; Fukuda, Shinya; Takano, Ken-ichi; Kamizono, Junji; Ichikawa, Kotaro (Haziran 2018). "Can a pulse oxygen saturation of 95% to 96% help predict further vital sign destabilization in school-aged children?: A retrospective observational study". Medicine (İngilizce). 97 (25): e11135. doi:10.1097/MD.0000000000011135. PMC 6023980 $2. PMID 29924014. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ "Understanding Blood Oxygen Levels at Rest". fitday.com. fitday.com. 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
- ^ Ellison, Bronwyn. "NORMAL RANGE OF BLOOD OXYGEN LEVEL". Livestrong.com. Livestrong.com. 5 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
- ^ "Hypoxia and Hypoxemia: Symptoms, Treatment, Causes". WebMD (İngilizce). 30 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019.
- ^ a b c "Understanding Pulse Oximetry: SpO2 Concepts". Philips Medical Systems. 26 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.