Nippur

Cemdet Nasr

Abu Salabih

Tell Fara

Tell Uqair

Khafajah

Nippur

Ur

Uruk

Ur döneminde yerleşimleri gösteren Irak haritası (tıklanabilir harita)

Nippur (günümüzde Niffer ya da Nuffar), Irak'ın güneydoğusunda yer alan antik bir kenttir. Nippur, Mezopotamya'nın hiçbir döneminde siyasi bir başkent olmamasına rağmen bölgenin dini ve kültürel yaşamında belirleyici bir merkez olmuştur.

Sümer efsanelerine göre Tanrı Enlil (Akad dilinde Bel) bu kentte yaşamıştı. Nippur'da toplanan tanrılar meclisinin kararlarını insanlara bildiren Enlil, aynı zamanda gücün de temsilcisiydi. Bir başka inanca göre de Enlil insanı Nippur'da yaratmıştı. Ülkeyi ele geçiren her kral, Enlil'in kutsal yönetme gücüne sahip olabilmek için törenler yaparak kendini kutsamaya çalışırdı. Bu nedenle, Mezopotamya'yı hangi hanedan yönetirse yönetsin, Nippur ve kentteki Enlil Tapınağı kutsallığını korurdu.

Kentin tarih öncesine ilişkin çok az bilgi bulunmakla birlikte, MÖ 2500'de bugün yıkıntılarının kapladığı alana yayılmış olduğu ve surlarla çevrildiği sanılmaktadır. Daha sonra Ur'un 3. sülalesinin ilk kralı Ur-Nammu (MÖ 2112-2095) Enlil Tapınağı'nı bugünkü biçimine getirdi, duvarlarla çevrili bir avluda bir ziggurat ve tapınak yaptırdı.

Enlil Tapınağı'yla çevresindeki duvarların üstüne daha sonraları Part yapıları kuruldu. M.S. 3. yüzyılda gerileyen kent, 12. ya da 13. yüzyılda tümüyle terk edildi.

Tarihçe

Sümer efsanelerine göre Tanrı Enlil (Akad dilinde Bel) bu kentte yaşamıştı. Nippur'da toplanan tanrılar meclisinin kararlarını insanlara bildiren Enlil, aynı zamanda gücün de temsilcisiydi. Bir başka inanca göre de Enlil insanı Nippur'da yaratmıştı. Ülkeyi ele geçiren her kral, Enlil'in kutsal yönetme gücüne sahip olabilmek için törenler yaparak kendini kutsamaya çalışırdı. Bu nedenle, Mezopotamya'yı hangi hanedan yönetirse yönetsin, Nippur ve kentteki Enlil Tapınağı kutsallığını korurdu. Kent, erken dönem Uruk kültürüyle birlikte MÖ 5000 civarında gelişmeye başlamış ve Ur-Nammu (MÖ 2112–2095) döneminde büyük bir dinsel merkez haline gelmiştir. Bu dönemde inşa edilen ünlü Enlil Tapınağı (Ekur), kentin kutsal çekirdeğini oluşturmuştur. Tapınağın çevresinde zamanla çok katmanlı bir yerleşim yapısı gelişmiştir.

Amerikalı uzmanlar Mezopotamya'daki ilk arkeolojik kazılarını 1889-1900 arasında Nippur'da yürüttüler; 1948'de bu çalışmaya yeniden döndüler. Kentin doğusunda ortaya çıkarılan Sümer tabletleri nedeniyle bu yöreye kâtipler mahallesi adı verildi. Nippur kazıları, Sümer yazısıyla ilgili bilgilerin temel kaynağını oluşturdu. 1990'daki kazılarda Şifa Tanrıçası Bau'ya (Gula) adanmış büyük bir tapınağa rastlandı.

Kentin tarih öncesine ilişkin çok az bilgi bulunmakla birlikte, MÖ 2500'de bugün yıkıntılarının kapladığı alana yayılmış olduğu ve surlarla çevrildiği sanılmaktadır. Daha sonra Ur'un 3. sülalesinin ilk kralı Ur-Nammu (MÖ 2112-2095) Enlil Tapınağı'nı bugünkü biçimine getirdi, duvarlarla çevrili bir avluda bir ziggurat ve tapınak yaptırdı.

Enlil Tapınağı'yla çevresindeki duvarların üstüne daha sonraları Part yapıları kuruldu. M.S. 3. yüzyılda gerileyen kent, 12. ya da 13. yüzyılda tümüyle terk edildi.

Kültürel önemi

Nippur, Mezopotamya uygarlığı boyunca dini otorite merkezi olarak kabul edilmiştir. Mezopotamya’daki hanedan değişikliklerinde bile Enlil Tapınağı’nın kutsallığı korunmuş, krallar meşruiyetlerini Enlil’in onayına dayandırmışlardır.

Günümüzdeki durum

Kent kalıntıları günümüzde Irak’ın Zi kar iline bağlı Nuffar köyü yakınlarındadır. Bölge, arkeolojik sit alanı olarak korunsa da modern yapılaşmadan kısmen etkilenmektedir.