Melike Hatun Sultan
_03.jpg)
Melike Hatun Sultan, 14. yüzyılda Ankara'da yaşamış bir hayırsever.
Osmanlı Devleti'nde I. Murad'ın padişahlık döneminde yaşamıştır. Soyunun Selçuklu hanedanına dayandığı düşünülür. Ankara'da cami, medrese, hamam gibi farklı alanlarda hizmet sunan eserler yaptırarak toplumda öncü bir rol üstlenmiştir. Devrin önemli âlimlerini yetiştiren ve Hacı Bayram-ı Veli'nin de müderrislik yaptığı Kara Medrese'nin kurucusu olarak tanınır.
Adı, 2017'de Ankara’da mezarına yakın bir yerde yapılan büyük bir camiye verilmiştir.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı Devleti'nde I. Murad'ın padişahlık döneminde yaşadı. Yaşadığı dönemde Sultan Hâtun olarak tanındı. O dönemin kaynaklarında adı geçer ancak hayatına ve ailesine ait nerdeyse hiçbir bilgi bulunmaz. Hakkındaki ilk resmî kayıt Kanuni Sultan Süleyman devrindeki defterlerde bulunur.[1]
Ankara şerʻiye sicilinde bulunan 1618 tarihli bir kayıtta, Melike Hâtun’un babasının adının Sultan Alâeddin olduğu bilgisi yer almakta ve bu kayıttan, Selçuklu hanedan ailesine mensup bir sultan olabileceği sonucuna varılmaktadır.[2] Kendisine, Selçuklularla olan bağlantısından ötürü "Sultan Hâtun" denildiği düşünülür. Babasının hangi "Sultan Alâeddin" (II. Alâeddin Keykubad mi, III. Alâeddin Keykubad mi yoksa 1365'te ölen şehzade Alâeddin mi) olduğu bilinmez.
Ankara vakıf tahrir defterlerinde yer alan bilgilere göre, Melike Hatun'un Ankara’nın merkezinde onarttığı mescidi, kendi bahçesi içine yaptırdığı medresesi ve çeşmesi vardı. Kervansarayı ise Çubuk'ta idi.
Melike Sultan'ın onarttığı eski mescit, Kirişçiyan/Kirişçiler adlı mahallede idi. Daha sonra camiye dönüşen bu ibadethane ile içinde bulunduğu mahalle, Melike Hatun Sultan'a nispetle "Hatuniye" olarak anılır olmuştur. Zaman içinde Hacıdoğan, Doğanbey, Anafartalar adlarını alan mahalle, 2018'de Hacı Bayram mahallesine bağlanmıştır.
Melike Hâtun’un hayratının bulunduğu yerin yakınındaki meydana ise "Sultan Meydanı", "Hergelen (ya da "Hergele") Meydanı", "İtfaiye Meydanı", "Necmettin Erbakan Meydanı" isimleri verilmiştir. Eynebey Hamamı ve Gazi Lisesi ile Melike Hâtun Camii adı verilen 2017 yapımı cami günümüzde bu çevrede bulunan başlıca yapılardır.
Melike Hatun'un mezarı, külliyesinin yanındaki Taşçılar Sokak'ta bulunur.[3] Mezar taşında yazılı farklı ibarelerden yol çıkarak ebced hesabıyla farklı farklı ölüm tarihleri hesaplanmıştır. Bu hesaplamalara göre ölüm tarihi 1283 ya da 1393-1395 olmalıdır.
Melike Hatun'un yaptırdığı eserler içinde en fazla öne çıkanı, Sevdâviye/Sevâdiye ya da Melike Hâtun Medresesi olarak bilinen, Ankara'nın taşının kara olmasından ötürü[1] "Kara Medrese" de denilen medresedir. Ankara'daki ilk Osmanlı yapılarından biri olan Kara medresenin önemi, tanınmış mutasavvıf Hacı Bayram Veli'nin de kırk yaşına kadar öğrencisi olması ve müderrislik yapmasıdır. Kara Medrese'de eğitim, 19. yüzyıla kadar sürmüştür.[3]
Melike Hatun, Kirişçiler Mahallesindeki camisinin hemen yakınında, Sultan I. Murad’ın subaşılarından Eyne Bey’in yaptırdığı Eyne Bey Hamamı adlı hamamın yapımına yaptığı maddi katkı yapmış; karşılığnda bu hamamın gelirinden bir bölüm çeşitli hayrî hizmetlerine tahsis edilmiştir. Eyne Bey Hamamı'na "Öğle Hamamı" da denirdi. Bu nedenle az ilerisindeki Hatuniye Camii'ne halk arasında "Öğle Cami" denilmiştir.[2]
Melike Hatun'un medresesi ve camisinden geriye günümüze hiçbir şey kalmamıştır. Eyne Bey Hamamı’nın kuzey cephesi yakınında, Taşçılar sokakta, demir korkuluklarla çevrili açık bir mekânda olan mezarı ile yanıbaşındaki Hatuniye çeşmesi günümüze gelmiştir.
Melike Hatun'un kervansarayı ise Çubuk’a bağlı, eski adı Deliviran olan köyün yakında, Ankara'yı Çankırı ve Osmancık’a bağlayan yol güzergâhındaydı. Günümüze herhangi bir yapısı ulaşmamıştır.
Melike Sultan'ın adı, mezarının yakınında 2017'de inşa edilen bir camiye verilmiştir.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Aydın, Ufuk (31 Ocak 2021). "Garip Kalmış Bir Türbe – Melike Hatun Türbesi". Tekâmül. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ a b Çınar, Hüseyin. "Ankara'da Hayırsever Bir Sultan: Melike Hatun.Vakıf Kuran Kadınlar". 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ a b Kılıcı, Ali (2016). Haksever, Ahmet Cahid (Ed.). "Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-26 Mayıs 2016)" (PDF). 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Ulus'ta Melike Hatun Camisi açıldı". www.aa.com.tr. 27 Ekim 2017. 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.