Mehmet Emin Akben
Yusuf oğlu Mehmet Emin Ağabey zadenin esas doğum tarihi kendi ifadesine göre H. 1299/M.1881’dir. Maraş’ın Delialili Mahallesinde doğan Mehmet Emin Efendi, çevresinde Akıllı Molla Duran Hoca Efendi olarak bilinmektedir. Maraş’ta muhtelif medreselerde okuyan Mehmet Emin küçük yaşlarda Kur’an-ı Kerim’i ezberlemiştir.
[değiştir | kaynağı değiştir]Arapça, Farsça ve Fransızca bilmektedir. Bilinen hocalarından biri Nuh zade Ahmet Efendi’dir. Ahmet Efen- di, kendisine hocalığı mahallesi olan Delialili Hacı Hasan Mescidi’ndeki medresede yapmış- tır. Hocası, bu eğitimine istinaden bir şahadetname vermiştir (R. 327/H. 329/ M. 1911). Bu şahadetnameyi Müftü Vekili Ahmet Tevfik tasdik etmiştir (R. 1327/M. 1911).
Mehmet Emin Efendi mevcut belgelerden anlaşılacağı üzere iki icazetname almıştır. H. 1328/M. 1910 tarihli birinci icazetini âlim olan babası Yusuf Efendi’den (d. 1851-ö. 1917), ikinci icazetini ise Osman İbn Hacı Hasan Bin Mehmet El Maraşî’den almıştır (H. 1330/M. 1911). Bu icazetlerdeki silsileyi incelediğimizde Yusuf Efendi’ye icazet veren Kanadı- kırık Mustafa Efendi ve Mehmet Emin Efendi’ye icazet ve- ren Osman İbn Hacı Hasan Bin Mehmet El Maraşî’nin icazetlerini Kayserili Hacı Torun Efendi’den aldıklarını görmekteyiz. Maraş’taki eğitimi ile yetinme- yen Mehmet Emin Efendi ilmi- ni ve görgüsünü artırmak için önce Şam’a sonra da İstanbul’a gitmiştir.
İstanbul’da askerlik vazifesindeyken Atik Medâris-i İlmiyesine kabul edilmesi sebe- biyle meslek-i aslisine devam etmek şartıyla 21 Şubat 1337 (M. 1921) tarihli kanunun altıncı maddesi mucibince fî-6 Eylül sene 1338 tarihinde askerlik- ten terhis edilmiştir (M. 1922). Mehmet Emin Efendi İstan- bul’da vaizlik görevinde de bu- lunmuştur. Bu görevi sırasında “sefer haricinde sebepsiz yere oruç yiyen askerlerle ilgili sert ifadeler” kullandığı için devrin Şeyhülislamı Mustafa Hayri Ürgüplü’ye şikâyet edilmiş ve bunun üzerine huzura çağrı- larak uyarılmak istenmişse de, konuştuğunu kaynakları ile is- pat ettiğinde omuzu sıvazlana- rak vaizlerinde serbest olduğu kendisine söylenmiştir. İstanbul’a beraber gidip okuduğu ar- kadaşlarından birisi daha önce Şam’a da birlikte gittiği Hafız Ali Efendi’dir. Onun için de sağ oldukları müddetçe her ikisi de birbirini saymıştır.
Hafız Ali Efendi onun Delialili semtinde fetva vermesine müftü olarak ses çıkarmamış zaman zaman ziyaretine gelmiş, fetva için o semtten gelenlere: “Niçin oradan bana geldin, orada Hoca Mehmet Emin Efendi var” demiştir. Mehmet Emin Efendi elimizdeki belgelere göre Efsus (Afşın) Nahiyesi nâib vekilliği (fî-1 Zilhicce sene 330), Hart- lap Karyesi İptidâî Muallimliği (fî-22 Kânunuevvel sene 329), Önsen Hopuru Mekteb-i İptidâîsi muallim muavinliği (fî-29 Kânunuevvel sene 333), Evkaf-ı Hümâyun tarafından Maraş’ın Deli Alili Mahallesi Camii imam vekilliği (fî-4 Mayıs sene 337), aynı câminin müezzinliği (fî-18 Haziran sene 337) görev- lerinde bulunmuştur.
Cumhuriyetin ilanından sonra ise 14.10.1939 tarihli belgeye göre “Her gün ay namazına müteakip, Cumhuriyet rejimine ve önderlerine mugayir idare-i kelam etmemek, dini, ahlaki, içtimai, sınai, zirai şeylerden bahsetmek üzere” vaiz izni verilmiştir. Maraş İmam-Hatip Mektebi açıldığında dışarıdan derslere de giren Mehmet Emin Efendi daha sonraki yıllarda mahallesinde çocuk okutarak, insan yetiştirerek hayatını sürdürmüştür. Bölgesinde bir çeşit kanaat önderidir ve her- hangi bir konuda danışılacak ilk kişilerden biridir.
Hafız da yetiştirmiştir. Talebelerinden merhum Salih Hoca ve bugün sağ olan ve kendisi gibi Arapça’ya vakıf Bekir Sıddık Akben Hoca (d.1934) gibi hafız ve imam olanlar da vardır. Ömrünün son zamanlarında görme sıkıntısı çektiği için, ziyaretine gelenler tarafından kitaplarının büyük bir kısmı talan edilmiş- tir. Kalanlardan el yazması ve matbu birkaç kitabı elimizde mevcuttur.
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynak: http://ansiklopedi.ksu.edu.tr/ansiklopedi.pdf
fî-9 Rebiyülevvel Sene 1328 tarihli- Yusuf Efendi’den alınan icazetname.
fî-15 Mart sene 327, fî-28 Rebiyülev- vel sene 329 tarihli Şehadetname.
fî-9 Muharrem 1330 tarihli Osman İbn Hacı Hasan Bin Mehmet El Ma- raşî’den alınan icazetname.
fî- 1 Zilhicce sene 330 tarihli Efsus Nahiyesi Naipliğine atanma belgesi.
fî-29 Kânunuevvel sene 333 tarihli Maraş Maarif Müdürlüğünün Önsen Hopuru İbtidai Muallimliğine görev- lendirildiğine dair belge.
fî-22 Kânunuevvel Sene 329 tarih- li Maraş Mutasarrıflığının Hartlap Karyesi İptidai Muallimliğine görev- lendirdiğine dairbelge.
fî-18 Eylül sene 337 tarihliEvkaf Vekâletince verilen DelialiliCami’i müezzinliğine ait görevi belgesi.
fî-4 Mayıs sene 337 tarihliEvkaf Vekâletince verilen Delialili Cami’i imamlığına vekâlet etmesine dair görevlendirme belgesi.
fî-6 Eylül sene 1338 tarihli askerlik terhis belgesi.
Gaziantep Müftülüğü tarafından verilen 14.10.1939 tarih ve 108 sayılı vaizlik belgesi. ALPARSLAN Yaşar-YAKAR Serdar, (Ed.), Eski Maraş’ta Âlim Çıkarmış Âi- leler, Kahramanmaraş 2011, s.17-18. Mehmet Emin AKBEN (d. 1887-ö. 1976), el yazısıyla tuttuğu notları.
Abdülkerim AKBEN (d. 1922-ö. 1978), Oğlu, el yazısıyla tuttuğu not defteri. Abdülaziz AKBEN (d. 1912 – ö. 1990) ile kişisel görüşme, Oğlu, 14.08.1987. Ayşe AKBEN (d. 1925 – ö. 2011) ile ki- şisel görüşme, Gelini, 14.08.1987. Sıdıka AKTEMUR (d. 1926) ile kişisel görüşme, Kızı, 14.08.1987. Muharrem AKBEN (d. 1932) ile kişi- sel görüşme, Oğlu, 14.08.1987. Şeref AKBEN (d. 1947) ile kişisel görüşme, İlk Erkek Torunu, 8 Mart 2016.