Matshvarişi Kurtarıcı İsa Kilisesi
 Matshvarişi Kurtarıcı İsa Kilisesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Matshvarişi, Mestia Belediyesi, Samegrelo-Zemo Svaneti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 43°00′43″K 42°34′05″D / 43.01194°K 42.56806°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Salon kilisesi |
Matshvarişi Kurtarıcı İsa Kilisesi (Gürcüce: მაცხვარიშის მაცხოვრის ეკლესია), ayrıca bilinen adıyla Matshvar Kilisesi (Svanca: მაცხვარ), Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. 1140 yılında Mikail Maglakeli tarafından fresklerle bezenmiş olan yapı, basit bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Deniz seviyesinden 1360 metre yükseklikte olan Kurtarıcı İsa Kilisesi, Matshvarişi yerleşiminin üzerindeki bir tepede konumlanmıştır. Matshvarişi yerleşimi, Latali topluluğunun yaşadığı yerlerin batı ucudur. Svaneti'nin bu kısmı, 19. yüzyılda "Özgür Svaneti" olarak bilinmekteydi. Kilise ve içinde korunan Bizans ve Gürcü kilise eşyaları, akademisyen Ekvtime Takaişvili'nin 1910'da Svaneti'ye yaptığı geziden sonra ilk kez, kendisi tarafından ayrıntılı olarak açıklanmıştır.[2]
Planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Matshvar, güney cepheye sonradan eklenmiş çevredalızı olan bir salon kilisesidir. Kilise, iyi yontulmuş kireç taşı blokların düzenli bir şekilde dizilmesiyle inşa edilmiştir. Kilisenin içindeki geniş bir bölme, iki kademeli uzun bir duvar pilasteri ile bölünmüştür. Pilaster, tek kemerli destekleyici kolona kadar uzanmıştır. Kilise, sığınak ve batı duvarında bir tane, güney duvarında iki tane olmak üzere toplam dört pencere ile aydınlanmaktadır. Güneydeki iki pencere sıra dışı bir şekilde planlanmıştır: batıdaki pencere duvar kemerinin üzerinde, güneydeki pencere ise duvar kemerinin altında konumlanmıştır. Kilisenin, doğu, güney ve kuzeyde olmak üzere dikdörtgen şekilli üç girişi bulunmaktadır. Girişlerin üzerinde, içten kemerli bir tympanum bulunmaktadır. Kemerli nişler, sığınaktaki pencereyi çevrelemektedir. Çevredalız, daha sonraki bir tarihte kilisenin güney ucuna eklenmiştir. 1986 yılında yeniden modellenmiş bu yapının sadece sığınağı ve sırakemerleri orijinaldir. Dış duvarlar düzdür ve sıvanmıştır; güney cephesinde eski fresklerin izleri bulunmaktadır. Güney girişi, 10 ve 11. yüzyıllardan kalma dekoratif bir ahşap kapıdır. Kapının yanında Kvirike Agiduliani'ya aftedilen bir yazıt yer almaktadır.[3]
Freskler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilisenin içi tamamen fresklenmiştir, ancak resimler günümüzde zarar görmüş durumdadır. Bir yazıtta 1140 yılına tarihlenen freskler, Mikael Maghlakeli tarafından yapılmıştır. Sığınak geleneksel olarak Deisis ile süslenmiştir. Deisisin altında bir grup Havari freski varken, nef ve yarım kubbenin duvarları Hristiyanlıkla ilgili sahnelerle (üç bölüme ayrılmış) süslenmiştir. Ayrıca Orta Çağ Svan duvar sanatında tekrarlayan bir görüntü olan "ışık halkasıyla çevrelenmiş binici" süslemeleri de kilisede mevcuttur. Kilisenin kuzey duvarındaki batı kemerde, Kral I. Demetre'nin (r. 1125-1156) taç giyme töreni fresklenmiştir. Freskteki taç giyme töreni sırasında Demetre, İsa tarafından kutsanmış, Büyük Melek Cebrail tarafından taçlandırılmış ve yerel eristaviler olarak geçen iki ruhani lider tarafından kılıçla onurlandırılmıştır. Sanat tarihçisi Antony Eastmond, Demetre'nin taç giyme töreni tasvirinde, kraliyet gücünün oluşumunun kutlanılmasının yanı sıra, yerel aristokrasinin rolünün vurgulandığını da belirtmiştir.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ Taqaishvili, Ekvtime (1937). არქეოლოგიური ექსპედიცია ლეჩხუმ-სვანეთში [Archaeological expedition to Lechkhumi and Svaneti] (PDF) (Gürcüce). Paris. ss. 349-361. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2019.
- ^ "სოფ. მაცხვარიშის მაცხოვრის ეკლესია" [Matskhvarishi church of the Savior]. კულტურული მემკვიდრეობის გის პორტალი [GIS portal of cultural heritage] (Gürcüce). 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
- ^ Eastmond, Antony (1998). Royal imagery in medieval Georgia. Pennsylvania State University Press. ss. 81-82. ISBN 0271016280.