Marta Catellani
Marta Catellani | |
|---|---|
| Milliyet | İtalyan |
| Mezun olduğu okul(lar) | Parma Üniversitesi |
| Tanınma nedeni | Catellani reaksiyonu |
| Kariyeri | |
| Dalı | Kimya |
| Çalıştığı kurumlar | Parma Üniversitesi |
Marta Catellani, 1997 yılında Catellani reaksiyonunu keşfetmesiyle tanınan İtalyan bir kimyagerdir. 2016 yılında Avrupa Bilimler Akademisi'ne seçilmiştir. Catellani 2019 itibarıyla profesör olarak görev yapıp Organik Kimya Bölümü'ne başkanlık yaptığı Parma Üniversitesi'nden 1971 yılında kimya alanında doktora derecesini almıştır.[1][2][3]
Catellani doktora sonrası eğitimini Chicago Üniversitesi'nde tamamlamıştır. Moskova Devlet Üniversitesi'nde (1992), Pekin Teknoloji Enstitüsü'nde (2004) ve Xi'an Üniversitesi'nde (2004) misafir profesör olarak görev yapmıştır. 2012 yılında Japonya Bilimi Teşvik Derneği'ne üyelik kazanmıştır.[2][3]
Araştırmaları çok adımlı organik reaksiyonlar için katalizör olarak paladyum üzerine odaklanmaktadır.[2][3]
Catellani reaksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Kimyada sentez olarak bilinen bir uygulama vardır. Bu işlem, daha basit bileşiklerden daha karmaşık kimyasallar oluşturmak için kullanılır. Bu karmaşık bileşikler, çeşitli yetenekleri ve özellikleri nedeniyle tercih edilir. Karmaşık bileşiklerin üretilmesi için daha basit olanların belirli bir şekilde “işbirliği yapması” gerekir. Bu çok zor olabilir ve sabır gerektirir, çünkü bağların kullanım ve özelliklerinin test edilebilmesi için yapılması gereken süre nedeniyle. Yeni bileşiklerin geliştirilmesini ve test edilmesini hızlandırmak için bu sürecin optimizasyonuna ihtiyaç vardır. 1997 yılında Catellani ve ekibi bu süreci optimize etmek için uygun bir yöntem buldular.[4] Catellani, arzu edilen karmaşık bileşiklerin verimini basitleştiren ve artıran bir zincir reaksiyon sürecini keşfetti.[5] Catellani Reaksiyonunun oluşturmak için yoğun olarak kullanıldığı bağlardan biri Karbon-Karbon bağlarıdır.[6] Bu bağlar kararlılıkları ve güçleri nedeniyle tercih edilir.[7] Bu nitelikler bağları daha karmaşık bileşiklerin oluşumunda çok faydalı kılar.[5]
Catellani Reaksiyonu, keşfinden bu yana kimyadaki diğer keşiflere veya gelişmelere kapı açmıştır. Özellikle ilaç dünyasında Catellani Reaksiyonu, ilaçların daha verimli bir şekilde sentezlenmesi ve bunların geliştirilmesine yardımcı olmak için yararlı bir araç olmuştur. Lenoxipen, Catellani Reaksiyonlarının keşfiyle elde edilmesi artık çok daha kolay olan karmaşık bileşiklerden biridir.[8] Bu bileşik, Lignanlar olarak bilinen, ağrının hafifletilmesinde yararlı olan ve kanser hastalarına fayda sağlayabilen bir bileşik grubuna aittir.[8] Catellani Reaksiyonlarının kullanımlarına ilişkin bu örnekler, keşfinin büyük ve dolaylı faydalarını göstermektedir. Kimyacılara göre Catellani Reaksiyonu, yeni bileşiklerin yapımına yönelik prosesi optimize etmeye yarayan bir araçtır. Bu yeni bileşikler kimya yoluyla mümkün olanı ilerletmek için çok önemlidir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "European Academy of Sciences - Marta Catellani". www.eurasc.org. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2019.
- ^ a b c "Prof. Dr. Marta Catellani « ISHC 2018" (İngilizce). 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2019.
- ^ a b c Olson, Julie A.; Shea, Kevin M. (17 Mayıs 2011). "Critical Perspective: Named Reactions Discovered and Developed by Women". Accounts of Chemical Research. 44 (5): 311-321. doi:10.1021/ar100114m. ISSN 0001-4842. PMID 21417324. 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2023.
- ^ Liu, Ze-Shui; Gao, Qianwen; Cheng, Hong-Gang; Zhou, Qianghui (17 Ekim 2018). "Alkylating Reagents Employed in Catellani-Type Reactions". Chemistry: A European Journal. 24 (58): 15461-15476. doi:10.1002/chem.201802818. ISSN 1521-3765. PMID 30016558.
- ^ a b Yamamoto, Y.; Murayama, T.; Jiang, J.; Yasui, T.; Shibuya, M. (31 Ocak 2018). "The vinylogous Catellani reaction: a combined computational and experimental study". Chemical Science (İngilizce). 9 (5): 1191-1199. doi:10.1039/C7SC04265E. ISSN 2041-6539. PMC 5885779 $2. PMID 29675164.
- ^ Martins, Andrew; Mariampillai, Brian; Lautens, Mark (2010). Synthesis in the Key of Catellani: Norbornene-Mediated ortho C-H Functionalization. Topics in Current Chemistry (İngilizce). 292. ss. 1-33. Bibcode:2010cha..book....1M. doi:10.1007/128_2009_13. ISBN 978-3-642-12355-9. PMID 21500401.
- ^ Wheeler2019-03-18T08:06:00+00:00, Philip. "Creating carbon–carbon bonds via transition metal catalysis". Chemistry World (İngilizce). 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020.
- ^ a b Weinstabl, Harald; Suhartono, Marcel; Qureshi, Zafar; Lautens, Mark (10 Mayıs 2013). "Total Synthesis of (+)-Linoxepin by Utilizing the Catellani Reaction". Angewandte Chemie International Edition in English. 52 (20): 5305-5308. doi:10.1002/anie.201302327. ISSN 1433-7851. PMC 3715096 $2. PMID 23592590.