László Csatáry

Vikipedi, özgür ansiklopedi
László Csatáry, 1943

László Csatáry (5 Mart 1915 - 10 Ağustos 2013),[1] Macar vatandaşı ve Nazi savaş suçlusuydu. 1948'de Çekoslovak mahkemesi tarafından ölüme mahkûm edildi. 2012'de adı Simon Wiesenthal Center'ın en çok aranan Nazi savaş suçluları listesine eklenmiştir.[2]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Csatáry, 1915'te Mány'de doğdu.[3] 1944'te Macar Kraliyet Polisi idi. Macaristan'ın Kassa şehrinde komutan yardımcısıydı (şimdiki Kösice, Slovakya'da).

1948'de Çekoslovakya'da ölüm cezasına çarptırıldı. 1949'da Kanada'ya kaçtı. Yugoslav vatandaşı olduğunu iddia etti ve bir sanat satıcısı olduğu Montreal'e yerleşti.[4] 1955'te Kanada vatandaşı oldu.[5][6] 1997'de Kanada vatandaşlığı, federal Bakanlar Kurulu tarafından vatandaşlık başvurusunda bulunduğu için iptal edildi.[7][8] İki ay sonra ülkeyi terk etti, ancak Kanada’daki savaş suçlarıyla hiçbir zaman suçlanmadı.

2012 yılında, Csatáry, Simon Wiesenthal Center tarafından Eylül 2011'de alınan bir ipucuna dayanarak Macaristan'ın Budapeşte kentinde bulundu.[9][10][11]

Adresi, Temmuz 2012'de The Sun gazetesinden gelen gazeteciler tarafından ortaya çıktı.[11][12] Macar makamları tarafından sorgulanmak üzere 18 Temmuz 2012 tarihinde gözaltına alındığı bildirildi.[13]

30 Temmuz 2012'de Slovakya Adalet Bakanı Tomáš Borec, Slovakya'nın Csatáry'ye karşı kovuşturma yapmaya hazır olduğunu ve Macaristan'dan onu iade etmesini istediğini açıkladı.[14]

Simon Wiesenthal Center tarafından Csatáry hakkında hazırlanan bir dosyada, 1941'de 300 kişinin Kassa'dan sınır dışı edilmesine yol açtığı belirtildi. Ağustos 2012'de, Budapeşte Cumhuriyet Başsavcılığı, Csatáry'nin Kassa'da olmadığı ve örgütlenme safhasından yoksun olduğunu söyleyerek suçlamaları reddetti. Ocak 2013’te, Slovak polisinin Mayıs 1944’te 15.700 Yahudi’nin Kassa’dan sınır dışı edilmesine ilişkin diğer suçlamaları desteklediğine tanık olduğu bildirildi.[15]

Çekoslovakya 1990'da ölüm cezasını kaldırmıştı. Buna göre, 28 Mart 2013'te Kösice'deki Slovak İlçe Mahkemesi, Csatáry davasında 1948 tarihli kararı ölüm cezasından ömür boyu hapis cezasına indirdi.[16]

Savaş suçu iddianamesi[değiştir | kaynağı değiştir]

18 Haziran 2013'te Macar savcılar, Csatáry'ye Yahudileri kötüye kullandığını ve II. Dünya Savaşı'nda Yahudilerin Auschwitz'e sınır dışı edilmesine yardım ettiğini söyleyerek savaş suçlarıyla suçladılar. Budapeşte Başsavcılığı sözcüsü, "İnsanların yasadışı yoldan infazı ve işkencesiyle suçlanıyor, (böylece) savaş suçlarının kısmen faili ve kısmen suç ortağı olmakla suçlanıyor" dedi.[17]

Ancak Budapeşte yüksek mahkemesi, 8 Temmuz 2013'te davalarını askıya aldı, çünkü "Csatáry, 1948'de eski Çekoslovakya'da yer alan suçlardan dolayı mahkûm edilmişti". Mahkeme ayrıca, 1948'de ölüm cezasının Macar hukuk uygulamasına nasıl uygulanabileceği ile ilgili incelemenin gerekli olduğunu da ekledi.[18] 2014 yılında, Kassa Árnyékában: A Csatáry-ügy bir dokumentumok tükrében (Türkçe: "Kösice'nin Gölgesinde: Belgelerin Işığında Csatáry Örneği") başlıklı Sándor Verbovszki tarafından bir kitap yayınlandı. Kitap, Macaristan Ulusal Arşivi'ndeki kayıtlara dayanarak, Csatáry'nin suç işlendiğinde başka bir yerde konuşlandırıldığını ve bu nedenle savaş suçlarından suçlanmaması gerektiğini belirtmiştir.[19]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Simon Wiesenthal Merkezi'nin müdürü Efraim Zuroff onu bulduklarını söyleyerek şunu belirtti:

Artık The Sun gazetesi bu savaş suçlusunu buldu ve Macaristan'da yargılanması gerekiyor. Csatary, Kassa gettosundaki bir polis komutanıydı ve 15.700 kişinin ölüm kamplarına gönderilmesinden sorumluydu. Sadist olduğu biliniyordu, tüm Yahudileri toplamaya ve zorla Polonya'ya sürmeye kararlıydı. Bu adama karşı adaleti sağlamak, mağdur ailelerine, Macaristan ve Slovakya'daki Yahudi topluluklarına bir derece rahatlama getirecek. ”

Efraim Zuroff

Csatáry ile karşılaşan Yahudi kurtulanlardan Yishayahu Schachar şunları söyledi:[20]

"Tuğla fabrikasında getto dışında çalıştım, temizlik yaptım. Csatary’nin Yahudilere yüksek sesle bağırdığını hatırlıyorum. Altında çalışmadım ama yaptığı korkunç şeyleri duydum. Kötü bir adamdı ve umarım adalete teslim edilir. "

Yishayahu Schachar (2012)

Macar Holokost tarihçisi ve Holokost mağdurunun oğlu László Karsai, şöyle dedi:[21]

"Csatáry küçük bir balıktı. Ondan daha kötü suçlardan sorumlu olan 2000 kişiyi adlandırabilirim. Onun gibi insanları avlamak için harcanan para, bugün bu olayı inkar edenlerin propagandasıyla savaşmaktan daha iyi olurdu."

László Karsai

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Csatáry, 10 Ağustos 2013 tarihinde, 98 yaşında, Budapeşte'deki bir hastanede zatürree nedeniyle öldü.[22]

Simon Wiesenthal Center'in yöneticisi Efraim Zuroff, Csatáry'nin cezasını çekmeden ölümü yüzünden "derinden hayal kırıklığına uğradığını" belirtti.[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Extract from the Register of Deaths
  2. ^ "Three new names on Wiesenthal Center's most-wanted Nazi list have Canadian links". The Times of Israel. 22 Nisan 2012. 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2012. 
  3. ^ "Csatáry a betegeket is felrugdosta a vagonba". Népszava. 17 Temmuz 2012. 21 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  4. ^ "Nazi war crimes suspect Laszlo Csatary dies". BBC News. 12 Ağustos 2013. 12 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013. 
  5. ^ Vienneau, David (1 Kasım 1996). "Ottawa launches court bid to deport 2 new alleged Nazis". Toronto Star. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ Macivor, Carol (9 Ekim 1997). "Hungary: Alleged Nazi Collaborator Leaves Canada". Radio Free Europe/Radio Liberty. 20 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2012. 
  7. ^ Singer, David (1988). American Jewish Year Book 1998. American Jewish Committee. s. 199. ISBN 0874951135. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  8. ^ "Federal Government Names New Alleged Nazi War Criminals". B'nai Brith Canada (press release). 31 Ekim 1996. 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2012. 
  9. ^ Zuroff, Efraim (Haziran 2012). "Epilogue to Finnish edition". Operaatio viimeinen mahdollisuus [Operation Last Change] (Fince). Helsinki: Finnish Anti-Fascist Committee. s. 268. ISBN 9789525412550. 
  10. ^ Ashley Hayes (16 Temmuz 2012). "Officials: Alleged Nazi war criminal found in Hungary". CNN. 23 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  11. ^ a b Arne Lichtenberg (16 Temmuz 2012). "'Nazi' tracked down in Budapest". Deutsche Welle. 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  12. ^ Flynn, Brian; Parry, Ryan (15 Temmuz 2012). "The Sun finds Nazi who sent 15,700 to die". The Sun. Londra. 15 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012. 
  13. ^ "Laszlo Csatary detained". BBC News Europe. 18 Temmuz 2012. 18 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2012. 
  14. ^ "Budapest court to rule on war crime suspect Csatáry's extradition to Slovakia". politics.hu. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2012. 
  15. ^ Liphshiz, Cnaan (10 Ocak 2013). "Witness found in trial of Hungarian war criminal Csatary". Jta.org. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  16. ^ "Csatárymu zmenili trest smrti na doživotie". Kosice.korzar.sme.sk. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2016. 
  17. ^ "Hungarian man, 98, charged with World War II crimes: prosecutors". Yahoo News. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  18. ^ "Court suspends case of war crimes suspect Csatary". Politics.hu. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013. 
  19. ^ Verbovszki, Sándor (2014). Kassa Árnyékában: A Csatáry-ügy a dokumentumok tükrében. Budapest, Hungary: Self-publishing. ISBN 978-615-5374-11-1. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  20. ^ Parry, Ryan; Flynn, Brian (16 Temmuz 2012). "Nail No1 Nazi". The Sun. Londra. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2012. 
  21. ^ "Laszlo Csatary: Is Hungary's Nazi suspect worth pursuing?". BBC. 17 Temmuz 2012. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2012. 
  22. ^ "Nazi-era war-crimes suspect Csatáry dies aged 98". Politics.hu. 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  23. ^ "Nazi war crimes suspect Laszlo Csatary dies". BBC News. 12 Ağustos 2013. 12 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=László_Csatáry&oldid=30895884" sayfasından alınmıştır