Kumartepe
| Düz yerleşme | |
| Adı: | Kumartepe |
| il: | Şanlıurfa |
| İlçe: | Bozova |
| Köy: | İğdeli |
| Türü: | Düz yerleşme |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | |
| Tescil No ve derece: | |
| Tescil tarihi: | |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Kumartepe, Şanlıurfa il merkezinin 1,5 km kuzeybatısında, Bozova İlçesi'nin kuzeydoğusunda, İğdeli Köyü'nün kuzeyinde yer alan bir düz yerleşmedir. Günümüzde Atatürk Baraj Gölü altında kalmıştır. Barajın yapımından önce Fırat'ın güney kıyısında, İncesu Vadisi ile Fırat Vadisi'nin birleştiği yerdeydi.[1]
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerleşme Kurban Höyük kazıları sırasında çevrede yapılan yüzey çalışmalarında 1982 yılında T. J. Wilkinson tarafından saptanmıştır. Bu çalışmada Neolitik Çağ'a tarihlenebilecek buluntular ele geçmiştir. Bu yüzey çalışmalarında ele geçen buluntuların yayılışına dayanılarak düz yerleşmenin 350 x 200 metrelik bir alana yayıldığı ve kültür dolgusu kalınlığının 2,5 metreyi bulduğu, 4,8 hektarlık bir alanı kapsadığı söylenmektedir. Kazı çalışmaları bir sonraki sene, 1983 yılında Hollanda Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü, Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü ve Şanlıurfa Müzesi ortak çalışması olarak Hayaz Höyük kazı ekibi tarafından, J. Roodenberg başkanlığında başlatılmıştır. Bu kazı çalışmaları yedi sondaj olarak yapılmıştır.[1]
Tabakalanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazılarda yerleşmenin iki evreli olduğu sonucuna varılmıştır. Üstteki evre 1-1,5 metre kalınlıktaki dolguda az sayıda çakmak taşı malzeme ile yine az sayıda çanak çömlek parçası ele geçmiştir. Bu evrenin 50–80 cm.lik üst kısmında Neolitik Çağ sonrası çanak çömlek parçaları ve çakmak taşı buluntu vardır. Alttaki evre ise yerleşme kalıntıları vermektedir.[1]
Buluntular[değiştir | kaynağı değiştir]
Üst evrede mimari bir kalıntıya ulaşılamamıştır. Alt evre ise Neolitik Çağ topluluğunun barınakları konusunda ancak bir fikir vermektedir. Bazılarının kırılarak yerleştirilmesiyle çay taşlarından yapılmış tabanlar, kireçtaşından bir temel duvarı, kerpiç döküntüleri, ocak kalıntısı ve sıvalı taban kalıntıları vardır.[1]
Neolitik Çağ'a tarihlenen çanak çömlek buluntuları iki mal grubu içinde değerlendirilmiştir. Bir mal grubu el yapımı, saman ya da kaba mineral katkılı, devetüyü yüzey renkli kaba mal, diğer mal grubu ise mineral katkılı, iyi pişirilmiş, el yapımı, gri-devetüyü yüzey renginde ince maldır. Her iki mal grubunda da açkılı örnekler olmakla birlikte ince malda daha sık görülür. Bu iki ana mal grubu dışında kırmızı astarlı, kum katkılı mal ile yalın açkısız, çok ince hamurlu mallardan az sayıda parça ele geçmiştir.[1]
Hemen hemen tüm çanak çömlek buluntularında biçimler aynıdır. İp delikli çıkıntılı ağızlı, yatay ve dikey kulplu çömlekler, dışa dönük ağızlı kaseler ve tabaklar görülmektedir.[1]
Yontmataş endüstrisi genellikle çakmak taşına dayanmaktadır. Obsidiyen kullanımı % 2'dir. Tüm yontmataş buluntularının % 15'i alet, geri kalanları ise artıklardır. Eşit sayıda yonga ve dilgi ele geçmiştir. Sırtları yassı düzeltili Neolitik Çağ ok ve mızrak uçları, kalemler, yonga kazıyıcılar, az sayıda orak dilgiler, deliciler, genişleticiler diğer sık görülen aletlerdir. Bu arada boncuk yapımında kullanılan binlerce minik delici ele geçmiştir.[1]
Sürtmetaş buluntuları arasında kireçtaşından yapılma, kalın cidarlı, basit biçimli kaseler vardır. Öğütme taşları, yassı baltalar, yerleşmenin mevsimlik olmadığı yönünde bir gösterge olarak kabul edilmektedir.[1]
İlginç bir buluntu da 5,5 cm. boyunda, kireçtaşından yapılmış küçük bir insan yontusudur.[1]
Değerlendirme ve tarihlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazı başkanı Roodenberg, üstteki mimari kalıntı vermeyen tabakayı Şaşkan Büyüktepe ve Şaşkan Küçüktepe höyükleriyle ilişkilendirmektedir.[1] Günümüzde Atatürk Baraj Gölü altında kalan bu höyüklerde 1977 yılında Mehmet Özdoğan tarafından yüzey araştırmaları yapılmış ve Kalkolitik Çağ, Erken Tunç Çağı, Demir Çağı, Helenistik Dönem, Roma Dönemi ve Bizans Dönemi buluntuları toplanmış ve değerlendirilmiştir.[2][3] Altta ana toprağa kadar olan tabakanın ise çanak çömlek buluntularından hareketle Amik Ovası A ve B evreleri, Şehzade Höyük, Mersin Yumuktepe Neolitik Çağ tabakası ile çağdaş olduğu belirtilmektedir. Yerleşmeden alınan örnekler üzerinde yapılan radyokarbon tarihleme yöntemi sonuçları günümüzden 7.930 ± 80 tarihini vermektedir. Buna göre Kumartepe'nin alt tabakası MÖ 6. binyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.[1]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yakın plan kroki ve buluntu profilleri 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "TAY –- Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2012.
- ^ TAY – Şaşkan Küçüktepe
- ^ TAY – Şaşkan Büyüktepe