Kullanıcı:Tenasuhvari/Helenik yitim zonu
Helenik yitim zonu (HYZ), Afrika Levhası ile Ege Denizi Levhası arasındaki Afrika'nın okyanusal kabuğunun Ege Denizi Levhası'nın altına doğru kuzey-kuzeydoğu yönünde battığı bir yakınlaşan levha sınırıdır. Bölgenin en güney kısımda bulunan en sığ bölüm Akdeniz Sırtını oluşturan deforme olmuş kalın tortul kayaçlar altında gizlenmiştir. [1] Helen yayının volkanik olmayan kısmının kuzeyinde belirgin bir şekilde artan, güney kısmının nispeten sığ eğimini gösteren, iyi tanımlanmış bir Wadati-Benioff depresellik bölgesine sahiptir. Aşağı doğru inen levha, 410 km derinlikte manto geçiş bölgesinin tepesine kadar sismik tomografi kullanılarak görüntülendi. [2]
Yüzey tanımlaması[değiştir | kaynağı değiştir]
Helenik yitim zonu, ilk olarak 1970'lerde tanımlandığında, Helen yayının HYZ'nin bir yüzeysel ifadesi olduğu düşünülmüştür. [3] Akdeniz Sırtı bir yığışım kompleksi olarak kabul edildikten sonra, yerbilimcilerin çoğu, Helen yayını, Ege Denizi Levhası'nın kabuğunda bir tür genişleme, doğrultu atımlı veya bindirme kombinasyonu tarafından oluşturulan, Helenik yayın ön ark bölgesindeki özellikler olarak kabul ettiler. Bazı yerbilimciler Helen yayının hâlâ, batma bölgesinin yüzeysel ifadesi olarak bahsetmeye devam ediyor. [4]
Levha geometrisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Tomografik veriler, alçalan HYZ levhası ile batıdaki Kalabriyen yayı veya doğudaki Kıbrıs yayı ile ilişkili olanlar arasında hiçbir bağlantı olmadığını göstermektedir. [2] Fakat, depremin odak noktaları üzerine yapılan bir çalışma sonucunda, bölgenin daha sığ kalan kısmının Kıbrıs'ın batısındaki dalma-batma bölgesi ile süreklilik içerisinde olduğunu ve derin kısımlarında ise daha kuzeyde gelişen bir levha yırtığı olduğunu göstermektedir. [5] HYZ levhası, batı ve doğu olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır ve aralarındaki ayrım kabaca kuzey-güney yönünde Girit'in merkezine doğru uzanır. [1] Batı segmenti için Wadati-Benioff bölgesi, 20–100 km derinlik aralığında yaklaşık 30° eğimlidir. ve 100 ile 150 kilometrelerde ise 45° eğimlidir. [6] İkisi arasındaki bu sınır, bir levha yırtığı olarak yorumlanmaktadır. [1]
Magmatizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Afrika Levhasının batış eylemi,Güney Ege Volkanik Yayı (GEVY) olarak bilinen bir volkanik yayın gelişimine yol açmıştır. Magmatizma erken Pliyosen döneminde, batıda Saron Körfezi'nden doğudan Santorini'ye uzanan tipik yay bağlantılı andezit - dasit volkanizmasıyla başladı. Orta Kuvaterner'den geç Kuvaterner'e kadar, aktif volkanizma alanı Güney Ege Volkanik Yayı'nın doğu kısmına, toleyit ve alkali-kireç bazaltlar, büyük miktarlarda dasit ve bir miktar riyolit dahil olmak üzere daha çeşitli bir kimya yapısıyla birlikte yayıldı. Kimyasındaki bu değişimin bölgesel yayılmanın etkilerini temsil ettiği düşünülmektedir. [7]
Gelişim[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Neotetis'in yitiminin başlangıcı, doğuda en geç Eosen'de (yaklaşık 35 My), erken Miyosen'de Girit'in altında ve Pliyosen'de (yaklaşık 4 Ma) HSZ'nin batı ucunda başlayarak art zamanlıydı. İyon Adaları . Başlangıçta düzlemsele yakın levha, en son Oligosen'de (25-23 My) katlanmaya başladı ve diferansiyel levha geri dönüşü ve hendek geri çekilmesiyle bağlantılı olarak batı Yunanistan'ın saat yönünde büyük ölçüde dönmesine neden oldu. Miyosen ortasından itibaren (yaklaşık 15 Ma) levha eğriliği daha belirgin hale geldi ve Türkiye'nin güneybatısında saat yönünün tersine dönmeye başladı. Dönem boyunca, HSZ'nin ana kısmı ile Batı Kıbrıs bölgesi arasında, levhanın daha derin kısmında bir levha penceresi oluşturan büyük bir yırtık gelişti. [5]
Şu anda, HSZ boyunca hareket hızının yılda yaklaşık 35 mm olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, Afrika ve Avrasya levhaları arasındaki genel yakınsama yılda sadece 5 mm kadardır. Bu tutarsızlık, Ege Denizi Plakasının devam eden levha geri dönüşü ve nispeten hızlı güneye doğru hareketi ile bu levha içinde devam eden genişleme ile tutarlıdır. [8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Taymaz, T., (Ed.) (2007). "A model for the Hellenic subduction zone in the area of Crete based on seismological investigations". The Geodynamics of the Aegean and Anatolia. Geological Society, Special Publications. 291. ss. 183–199. doi:10.1144/SP291.9. ISBN 9781862392397.
- ^ a b Blom (2020). "Seismic waveform tomography of the central and eastern Mediterranean upper mantle". Solid Earth. 11 (2): 669–690. doi:10.5194/se-11-669-2020. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Blom_etal_2020" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Jolivet (2013). "Aegean tectonics: Strain localisation, slab tearing and trench retreat". Tectonophysics. 597–598: 1–33. doi:10.1016/j.tecto.2012.06.011.
- ^ Heidarzadeh (2021). "Source modeling and spectral analysis of the Crete tsunami of 2nd May 2020 along the Hellenic Subduction Zone, offshore Greece". Earth Planets Space. 73. doi:10.1186/s40623-021-01394-4.
- ^ a b Bocchini (2018). "Tearing, segmentation, and backstepping of subduction in the Aegean: New insights from seismicity". Tectonophysics. 734–735: 96–118. doi:10.1016/j.tecto.2018.04.002.
- ^ Suckale (2009). "High-resolution seismic imaging of the western Hellenic subduction zone using teleseismic scattered waves". Geophysical Journal International. 178 (2): 775–791. doi:10.1111/j.1365-246X.2009.04170.x. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ Fytikas, M., (Ed.) (2005). "The South Aegean active volcanic arc: relationship between magmatism and tectonics". The South Aegean Active Volcanic Arc: Present Knowledge and Future Perspectives. Elsevier. ss. 113–133. doi:10.1016/S1871-644X(05)80034-8. ISBN 978-0-444-52046-3.
- ^ Ott (2019). "Pleistocene terrace formation, Quaternary rock uplift rates and geodynamics of the Hellenic Subduction Zone revealed from dating of paleoshorelines on Crete, Greece". Earth and Planetary Science Letters. 525: 115757. doi:10.1016/j.epsl.2019.115757.
[[Kategori:Yunanistan jeolojisi]] [[Kategori:Yitim zonları]]