Kullanıcı:Gitarist.34/deneme tahtası
Söylem Çözümlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Söylem Nedir?[değiştir | kaynağı değiştir]
Dil kullanımı ve anlamın oluşumunda bağlam önemlidir. Bağlam kavramı söylem kavramını ortaya çıkarmaktadır. Oxford Languages sözlüğüne göre söylem, "bireyin yazılı ve sözlü dil kullanımı" olarak tanımlanabilir. Söylemin anlaşılması, bir metnin ya da konuşmanın bağlam içerisinde anlaşılmasıdır.
Bloor & Bloor (2007)'a göre söylem, "sözlü, yazılı ve görsel temsiller yoluyla bireyler arasındaki sembolik etkileşim ve iletişim olgularına gönderimde bulunmaktadır".[1] Stillar (1998) araştırmasında söylem terimi için, "metnin olası anlamlarını örüntüleyen yorumlama, etkileşim ve karşılıklı bilgi değiş-tokuşu biçimleridir" demektedir.[2]
Söylem Çözümlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Van Dijk'e (2008) göre Söylem Çözümlemesi, "dil kullanımına açıklık getirmek amacıyla bağlamları, bağlamlar arasındaki ilişkileri, metni ya da konuşmayı çözümleme yollarını ortaya koymaktadır".[3] Söylenenler ve yazılanların biçim ve işlevleri söylem çözümlemesi alanında incelenir.
Söylem Çözümlemesinde yaklaşımlar “betimleyici” ve “eleştirel” olarak ikiye ayrılmaktadır. Dilin işleyiş biçiminin anlaşılması ve betimlenmesi betimleyici yaklaşıma girer.[4] Gee (2011)'ye göre eleştirel yaklaşımda ise "araştırılan toplumsal ve politik konuları, sorunları ve anlaşmazlıkları gündeme getirmek ve söz konusu olgulara müdahale etmek amaçlanır".[5]
Yule'a göre söylem çözümlemesinin etkinlik alanı günlük konuşmalarda “oh” ya da “peki” gibi sözcüklerin nasıl kullanıldığının incelenmesinden, bir kültürdeki baskın ideolojinin incelenmesine değin uzanmaktadır.[6]
Van Dijk (1998)'e göre söylem çözümlemesi, sözlü ya da yazılı dilin karmaşık yapılarının ve stratejilerinin dizgesel olarak açıklanması üzerine yoğunlaşmaktadır. Söylem çözümlemesi disiplinlerarası yaklaşımlar dizisinden oluşur.[7] Jorgensen ve Phillips (2002) bu yaklaşımlar için "farklı türden çalışmalarda farklı toplumsal alanların incelenmesi amacıyla kullanılabilmektedir" demektedir.[8]
Ercan & Danış (2019)'a göre söylem çözümlemesinde "coğrafi hareketlilik, ekonomik değişim ve güç ilişkileri gibi dil kullanım örüntülerindeki değişikliklere etki eden toplumsal ve maddesel dış etmenler tanımlanmakta ve bireylerin konuşma ile listeler yapma, savlar oluşturma ve anlatılar anlatma gibi şeyleri nasıl gerçekleştirdiğine ilişkin değişiklik örüntüleri incelenmektedir. Söylem çözümlemeciler bunlara ek olarak baskınlık, baskı ya da dayanışma gibi toplumsal boyutları olan ilişkilere ilişkin soruların yanıtlanmasına da katkıda bulunmaktadır".[4]
Bloor ve Bloor (2007), söylem çözümlemesinin üç amacı bulunduğunu ileri sürmektedir:
- dil kullanıcılarının iletişim kurma amacıyla dili ne şekilde kullandıklarını tanımlamak ve betimlemek;
- söylemin temel özelliklerini ve türlerini açığa çıkarmaya yarayacak çözümleme yöntemleri ortaya koymak;
- iletişimin nasıl meydana geldiğine ilişkin kuramlar geliştirmek.[1][4]
Eleştirel Söylem Çözümlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bloor ve Bloor’a göre (2007) ESÇ’nin kuramsal ve uygulamalı amaçları şunlardır:
- toplumsal bağlamlardaki güç ilişkilerinin oluşumunda dilin rolünü ortaya koymak;
- dil kullanıcılarının farklı bağlamlarda anlamı nasıl oluşturduklarını incelemek;
- söylemin oluşturulmasında dil kullanıcılarının amacının ve duruşunun rolünün saptamak;
- toplumsal sorunların yansıtıldığı ya da inşa edildiği söylem pratiklerini çözümlemek;
- dilde yerleşmiş olan ideolojilerin saptayarak bunların kırılmasını sağlamak;
- çeşitli bağlamlardaki haksızlıklara, gücün kötüye kullanımına ve önyargılara ilişkin olarak bireylerde farkındalık sağlamak.[1][4]
Renkema (2004)'ya göre eleştirel söylem çözümlemesinde çözümlemeci, değerlerden bağımsız ve yansız olamaz, bu sebeple 'eleştirel'dir.[9] Kress'e göre eleştirel söylem çözümlemesi politik bir amaç güder ve kültürel nesnelerin (metinlerin) çözümlenmesiyle ekonomik, politik ve kültürel kaynakların daha eşit biçimde paylaştırıldığı toplumsal bir düzen yaratmayı hedefler. [10] Dolayısıyla inceleme alanı toplumdur. Eleştirel söylem çözümlemesi temel olarak dünyada değişiklik gerçekleştirmeyi amaçlar. Hedefleri hem kuramsal hem de uygulamalıdır.[4] Konu hakkında daha fazla bilgi 'Eleştirel Söylem Çözümlemesi' başlığında bulunabilir.
- ^ a b c The Practice of Critical Discourse Analysis. Bloor M. ve Bloor, T. Great Britain: Hodder Arnold. 2007.
- ^ Analyzing Everyday Texts: Discourse, Rhetorics and Social Perspectives. Stillar, G. F. Thousand Oaks, USA: Sage Publications. 1998.
- ^ Discourse and Context. van Dijk, T. A. 2008.
- ^ a b c d e "SÖYLEM, SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ VE ELEŞTİREL SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ: TANIMLARI VE KAPSAMLARI". ERCAN, G. S., DANIŞ, P. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2019. 40. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi line feed character içeriyor (yardım) - ^ An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method. Gee, J. P. Newyork: Routledge. 2011.
- ^ Pragmatics. Yule, G. Oxford: Oxford University Press. 1996. s. 83.
- ^ Ideology: A Multidisciplinary Introduction. van Dijk, T. A. New York: Sage Publications. 1998. s. 198.
- ^ Discourse Analysis as Theory and Method. Jorgensen, M. ve Phillips, L. J. London: Sage. 2002.
- ^ Introduction to Discourse Studies. Renkema, J. Philadelphia: John Benjamins. 2004. s. 282.
- ^ Representational Resources and the Production of Subjectivity: Questions for the Theoretical Development of Critical Discourse Analysis in a Multicultural Society. Kress, G. 1996.