Kullanıcı:Erturac/Kula volkanizması

KULA VOLKANİZMASI

Kula karadivlit scoriacone aaflow

Kula volkanitleri, Batı Anadolu'da Manisa il sınırı içinde, yaklaşık 30 - 35 km uzunlukta ve 10-15 km genişlikteki bir alanda, Kula ilçe merkezi çevresinde bulunan Kuvaterner yaşlı genç alkali bazaltik lav akıntıları ve tefralardır. Kula volkanik bölgesinin temelini, metamorfik kayaçlar ile serpantinitler oluşturmaktadır. Serpantinitler günümüzde halen aktif olan sıcak su kaynakları ve kaplıcalara yakın kesimlerde bulunmaktadır. Kula, Batı Anadolu'da Kuvaterner yaşlı genç volkanitlerinin ender olarak görüldüğü alanlardan biri olup, volkan konileri, kraterler, lav akıntıları ve tefra örtüsü şeklinde olup aktüel volkan görünümündedir. Kula yöresi milattan önceki tarihsel zamanlarda bile araştırıcıların ilgisini çekmiştir. Örneğin, 2000 yıl kadar önce bu yöreyi dolaşan ünlü Yunanlı tarihçi Strabon, Kula bölgesinin adının Katakekaumenē (Yanık ülke) olduğunu belirtmiş ve tarihte yazılı ilk neden/sonuç ilişkisine dayalı volkanizma tanımını yapmıştır.

Strabon the Geographer

Lydia ve Mysia’lılar tarafından iskan edilen Phrygia “Katakekaumenē” bu adlandırılışını aşağıdaki bazı nedenlerden alır; yakınındaki Philadelphia kentinin duvarları dahi güvenlikte değildir, hatta sarsıntıdan hergün çatlar. Burada yaşayanlar arazinin yarattığı huzursuzluğa karşı daima dikkatlidirler ve bütün yapılarını ona göre planlarlar Eski tarihçilerin söylediklerine de kulak vermek gerekir. Örneğin, “Lydia Tarihi”ni yazmış olan Ksanthos benim daha evvelce bir yerde işaret ettiğim gibi, bu ülkenin sık sık karşılaştığı acayip değişiklikleri anlatır. Gerçekten burasını Arim’lerin efsanesinin geçtiği ve Typhōn’un acı çektiği yer olarak kabul etmişler ve buraya Katakekaumenē ülkesi demişlerdir Beş yüz stadion uzunluğu, dört yüz stadion genişliği olan Mysia ve Maionia denen ve Katakekaumenē olarak adlandırılan ülkeye gelinir. Burada hiç ağaç yoktur; sadece kalite olarak ünlü şarapların hiçbirisinden aşağı olmayan Katakekaumenē şarabının elde edildiği bağlar vardır. Toprağın yüzü küllerle kaplıdır, dağlık ve kayalık olan ülke sanki yangından olmuş gibi siyah renktedir. Bazıları, bunun yıldırımlardan ve ateşli yeraltı patlamalarından olduğunu tahmin etmektedir ve bunlar Typhōn’un efsanevi hikayesinin burada olduğunda tereddüt etmemektedirler. Fakat kaynağı şimdi tükenmiş olan ve yerden fışkıran bir alev nedeniyle olabileceği yerine, bütün bir ülkenin bir seferde böyle bir olayla yanmış olacağını kabul etmek mantıksızdır.' Burada birbirlerinden kırk stadion uzaklıkta olan “physas” denen üç çukur görülür. Bunların yukarısında, mantıklı olarak tahmin edildiği taktirde, topraktan fışkıran sıcak külle oluşmuş tepeler uzanır. Bu tür toprak bağcılığa iyi uyum sağlar. Halen en iyi ve bol miktarda şarap elde edilen, üzeri küllerle kaplı Katana toprağında olduğu gibi. Bazı yazarlar bu gibi yerlere bakarak, Dionysos’a (“Phrygenes”) denmesinin iyi bir nedeni olduğu hükmüne varmışlardır.

KULA VOLKANİTLERİNİN JEOLOJİSİ

Kula ilçe merkezinden başlayarak, Demirköprü barajının batısına kadar uzanan bu volkanik alan, 600 - 700 m yükseklikte bir yayla üzerindedir. Bu yayla, kuzeyde Gediz nehri ve güneyde Alaşehir - Salihli grabeni ile sınırlanmıştır. 400 km2 bir alanı kaplamaktadır. Alandaki volkanik malzeme toplam 2.3 km3 hacimindedir.

Bu alanda volkan konileri,Alaşehir - Salihli grabeninin (Gediz grabeni) uzanımına uygun olarak K B - GD yönde irili ufaklı bir şekilde dizilmektedirler ve graben kırık sistemi ile ilgilidirler. Volkanizma tipik çatlak «Fissür» volkanizmasıdır ve tüm lavlar «Aa»tipi olup, üzerlerindeki blok ve pürüzlerdeki girinti ve çıkıntıların büyüklükleri bir kaç cm ile 1 m arasında değişir. Lavlar ve cüruflar üzerinde bol miktarda «hornitos»lar bulunur. Yer yer de lav tünelleri izlenmektedir. Tüm volkanlar «maar» tipi volkanlardır. Volkan konileri «sinder» ve «spatter» tiptedirler ve yaşları ile aşınma dereceleri bakımından bazı farklılıklar gösterirler.

Volkanik aktivite Kuvaterner boyunca 3 evrede gelişmiştir.

1. 1.evre Burgaz Volkanikleri (~1 my).
2. 2.evre Elekçitepe Volkanikleri (~250 by).
3. 3.evre Divlittepe Volkanikler (~20 by).

Arazide volkanik morfoloji anlamında; 92 adet farklı evrelere ait monojenik volkan ve lav akıntıları ile karakterize olan bir morfolojiye sahiptir.

• Sinder ve Spatter konileri
• Susuz Maarlar
• AA lav akıntıları ve ilişkili yapılar
• Piroklastik yağma ve Surge depoları
• Bazalt sütunları-Yastık lavlar

Bölgede gerçekleşen tektonik hareketlerle yer yer kırılmalar olmuş ve muhtelif yönlerde kırık hatlar meydana gelmiştir. Bu kırık hatlardan çıkan lavlar yörede görülen genç volkan konilerini meydana getirmiştir. Bölgede Çakaltepe’den Kula ötesine kadar uzayan bir hat üzerinde piroklastik konilerin varlığı dikkat çeker. Bu hat boyunca çıkan lavlar bazaltik karekterdedir.Volkan konileri yaş, yapı ve aşınma dereceleri bakımından birbirinden farklıdır. Bu farklılığı bulabilmek içinde eski ve yeni olarak kraterlerin çaplarından ayırt edebiliriz. Çünkü eski konilerin kraterleri çapları yenilere göre daha büyüktür. Konilerin yapısı; lapilli, sünger taşı volkan bombası gibi unsurlardan meydana gelmiştir. Bu bölgede, volkan topoğrafyasına önemli etkisi olan lav akıntıları (kuleler) ise AA tipi olarak tanımlanan ve ağdalı-yavaş akan bu bazaltik lav akıntılarının kalınlığı yer yer 60 metreye ulaşmaktadır. Akma sırasında dış kesiminin soğumasıyla lav tünelleri, tüpleri oluşabilmektedir.

KAYNAKLAR

Ercan, T. ve Öztunalı, E., 1982. Kula volkanizmasının özellikleri ve içerdiği «BaseSurge» tabaka şekilleri, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, V.25, 117-125.

Erturaç, M.K., 2006. Özgün bir coğrafya üzerine çok disiplinli bir bakış: Kula Jeoparkı, Geçmişten Geleceğe Köprü: Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Kula.

Erturaç, M.K., Rızaoğlu G., Altun, B., Erçetin, T., Aksoy, M.E., 2004. The Geological Heritage of Turkey: Interactions Between the Mankind and Geology. 32th International Geological Congress. Florence Italy.