Kullanıcı:İkbal Demir/deneme tahtası

Giriş Temel amacı bilgiyi etkili ve anlaşılır şekilde sunmaya çalışan bilgi mimarisi kavramı web sistemlerinin aracılığıyla etkili bilgi sistemlerinin kurulabilmesi için önem arz etmektedir. Bu disiplin, web siteleri, içerik sistemleri gibi çeşitli alanlarda kullanılır. Karmaşık bilgi ortamlarında kullanıcının bilgiye daha rahat ulaşabilmesi erişim ile ilgili problemlerin çıkmaması için belirli sadeleştirmeler yapılarak kullanıcının işini kolaylaştırmıştır. Günümüzün artan bilgi kaynaklarının bu kaynakların nasıl düzenleneceği daha sistemli hale nasıl getirilebileceği bu sistemlerin nasıl kullanılacağı gibi problemleri ortaya çıkarmıştır. Bilgi mimarisi de ortaya çıkan bu problemlerin hızlı ve etkili bir şekilde çözüm sağlama çabası gibi hedefleri vardır. Bir web sistemi kurulurken kullanıcılar dikkate alınmaktadır. O web sisteminin sunacağı bilgi kullanıcının kafasını karıştırmamaya çabalamaktadır o yüzden tasarımı ona göre planlanmaktadır. Yani bilgi mimarisi bu tür erişim hedeflerinin belirlenmesi gibi kapsamları da sunar.

Bilgi Mimarisi Nedir ? Bilginin, bilgi sunan ortamlarında kolay anlaşılabilmesi için düzenlenmiş ve gruplandırılmış kavrama bilgi mimarisi denilmektedir. Bilgi mimarisi, hangi bilginin nerede yerleştirileceği üzerinde durur. Bilgilerin gruplanması ve öncelik sırası yapılması, kullanıcıların karşılaştığı başlıca sorunlardan biri olan aşırı bilgi yüklemesinin de önüne geçecektir. Bunu önlemenin bir yolu da siteye bir arama butonunun eklenmesidir. (1) Günümüzde hızla artan bilgi miktarının kategorize edilmesiyle, en sade şekilde anlam karışıklığını ortadan kaldırmak amacıyla bilgiye kolay ve hızlıca ulaşmamızı sağlamaktadır. Bilgi mimarisinde bilgiler beş şekilde kümelenebilir: 

1) Mekân: Fiziksel coğrafya ve konuma göre sınıflandırma

2) Alfabe: Bilgiyi alfabeye göre organize etme

3) Zaman: Bilgiyi tarihsel sıralamaya göre verme (örneğin, çıkış tarihlerine göre)

4) Kategori: Konularına ve özelliklerine göre organize etme

5) Hiyerarşi: Ölçüye göre (büyükten küçüğe) kümeleme Aramanın tasarlanmasında altı kriter göz önüne alınır:

1) Kaç arama seviyesi olacak?

2) Hangi sayfalara buton yerleştirilecek?

3) Arama butonunun farklı bir ismi olacak mı?

4) Arama sonuçları nasıl sunulacak?

5) Eğer arama sonrası herhangi bir sonuç bulunamazsa ne olacak?

6) Yeni bir arama için ne yapmak gerekecek? (2)

Bilgi Mimarisinin Unsurları Bilgi mimarisi unsurları, bilgiye erişim için gereken süreçleri içerir. Bu süreçte kullanılan bazı unsurlar vardır. Bunlar içinde en önemlisi ise veri unsurudur. Veriler bilgi mimarisi için oldukça önemli bir yapı taşı olması verilerin hesaplanması toplanması işlenmesi ve en önemlisi ise paylaşılmasıdır. Bu unsurların devamında ise teknoloji, insan, iş unsurları bulunmaktadır. (3) bazı unsurları ise şu şekildedir;

• Veri Modelleri : Bilginin organizasyonunu ve ilişkilerini tanımlayan yapılar.

• Metaveri : Veri hakkında veri; bilginin anlamını ve kullanımını açıklayan meta veriler.

• Sınıflandırma Şemaları : Bilgiyi kategorilere ayırmak için kullanılan sistemler.

• Erişim Stratejileri : Bilgiye erişimi kolaylaştırmak için kullanılan yöntemler.

Bilgi Mimarisinin Uygulama Alanları

Hemen ilk akla gelecek alanlar web siteleri, web sitelerin menüleri web ve mobil tabanlı arayüzlerin olduğu alanlar örnek verilebilir. Amaç kullanıcının kafasını karıştırmadan kurulma aşamasında olan bu sistemlerin anlaşılabilir olmasını kılmaktadır. (4) Bu süreçlere bağlı olarak bilgi mimarisi uygulamalarında, altı iç içe geçmiş katmandan oluşan birleştirilmiş bir model “Birleştirilmiş Bilgi Mimarisi” Önerilmektedir (Gilchrist,2004: 232)

1. Bilişim Teknolojisi (BT) altyapı katmanı: BT bileşenlerinin nasıl bütünleştirileceği konusunda kararlar alınmalı ve burada bilgi mimarı, BT Personeli ile yakın ilişki içinde olmalıdır.

2. Havuz katmanı: Sayısal veri, görüntüler, yapılandırılmamış belgeler, e-Posta gibi değişik bilgiyi yönetmek için planlar yapılması gerekebilir ve Her biri değişik bir havuz içerebilir.

3. İçerik yönetimi katmanı: İçeriğin kabaca nasıl bölümlenip yönetileceğine İlişkin tercih yapılması gerekebilir.

4. Bilgi modeli katmanı: Çeşitli havuz ve içerik yönetimi sistemlerini birbirine bağlar, metadata standartlarını düzenler ve neyin nerede saklanması gerektiğini tanımlar.

5. Derme katmanı: Materyal tanımlanmış iş gereksinimlerini karşılayan dinamik sanal dermeler biçiminde düzenlenir. 6. Uygulamalar ve hizmetler katmanı: Gezinim, arama ve kişiselleştirme gibi yaygın hizmetler sunulur. (5)

Bilgi Mimarisinin Yöntemleri Menü içeriklerinin kataloglamasında “Kart Gruplama” ve “Ağaç Testi” yöntemi olarak 2 ye ayrılır.

Kart Gruplama, yeni bir hiyerarşi oluşturmak, ağaç testi var olan bir hiyerarşinin doğruluğunu ölçmek için kullanılır. Her iki yöntemin de kullanışlı olduğunu ve Optimal Workshop gibi araçların bu analizler için kullanılabileceğini belirtilir. Optimal Workshop, kart gruplama ve ağaç testi analizlerinde yardımcı olabilecek bir araçtır. (6)

Saul wurman bilgileri 5 farklı yönteme gruplandırmıştır :

1) Lokasyona göre gruplama

2) Alfabetik gruplama

3) Zamana göre gruplama

4) Kategori oluşturarak gruplama

5) Hiyerarşik gruplama

Bilgi Mimarisinin Avantajları Bilgi mimarisi, gelecekteki bilgi gereksinimlerinin öngörülmesi için zorunlu bir uygulamadır. Bilgi doğru yönetilmeli, bilgi erişim süreçleri doğru planlanmalıdır. Bunun için de araştırma aşamasında kullanıcı gereksinimleri ayrıntılı biçimde belirlenmeli, strateji aşamasında, bilgi mimarisi sürecinin teknolojiyle uyumu, bilgi arama davranışları incelenmeli, tasarım aşamasında kullanıcı odaklı bir yaklaşım ve bütünleşik bir yapıyla, düzenleme ve etiketleme sistemleri, bibliyografik tanımlama, navigasyon sistemleri geliştirilmeli, yönetim aşamasında ise bilgi mimarisi süreci değerlendirilmeli / analiz edilmesi kolaylaşmıştır. (7) Dan Brown’ın Bilgi Mimarisinin 8 İlkesi

1) Nesne ilkesi

2) Seçim ilkesi

3) Açıklama ilkesi

4) Örnek ilkesi

5) Ön kapılar ilkesi

6) Çoklu sınıflandırma ilkesi

7) Odaklanmış navigasyon ilkesi

8) Büyüme ilkesi (8)

Kaynakça

(1). (Sherwin, 2010; Steve, 2014)

(2). Akın, M. Ş. (2018). Kullanıcı Deneyiminde Bağlamsal Analiz Yöntemleri: Senaryo, Görev Haritası ve Bilgi Mimarisi Oluşturmak. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(1), 64-65.  

(3). https://www.mafaweb.com.tr/bilgi-mimarisi-nedir-ve-neden-onemlidir/

(4). https://www.userspots.com/sozluk/bilgi-mimarisi-nedir

(5). Süreyya Çankırı, Bilgi Erişiminde Kullanıcı Odaklı Çözüm: Bilgi mimarisi ( Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012 ; 22.)

(6). https://www.userspots.com/rehber/bilgi-mimarisi-tasarimi-hangi-yontemlerle-yapilir

(7). Süreyya Çankırı, Bilgi Erişimimde Kullanıcı Odaklı Çözüm: Bilgi mimarisi (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012 ; 26.)

(8). https://ux247.com/the-8-principles-of-information-architecture