Kullanıcı:İREMYÜR BBY163/deneme tahtası
PLAN S[değiştir | kaynağı değiştir]
Plan S, 2018’de bazı Avrupa Ülkelerinin Ulusal Araştırma Ajansları ve fon sağlayıcılarından oluşan bir konsoryum olan “cOAlition S” tarafından başlatılan bir açık erişim yayıncılığı girişimidir. Plan, devlet tarafından finanse edilen araştırma kuruluşlarından ve kurumlarından yararlanan bilim insanlarının ve araştırmacıların çalışmalarını açık arşivlerde veya 2021 yılına kadar herkese açık olan dergilerde yayınlamalarını gerektiriyor. “S” kelimesinin anlamı konusunda hala tartışmalar olsa da “şok” anlamına geldiğini söylemek mümkündür.[1]
Planın İlkeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu plan on ilke etrafında yayınlanmıştır. Temel ilkesi ise 2021 yılına kadar kamu veya özel hibelerle finanse edilen araştırmanın açık erişimli dergilerde veya platformlarda yayınlanması veya ambargo olmaksızın açık erişimli arşivlerde kullanıma sunulması gerektiğidir.
1. Yazarlar Creative Commons gibi açık bir lisans altında yayınlanmalıdır. Aynı zamanda yayınlanan eserlerin telif hakkını muhafaza etmelidir.
2. Koalisyon üyeleri uyumlu açık erişimli dergiler ve platformlar için sağlam kriterler ve gereksinimler oluşturmalıdır.
3. Yayın ücretleri bireysel araştırmacılar tarafından değil fon sağlayanlar veya üniversiteler tarafından karşılanmalıdır.
4. Bu tür yayın işleri standartlaştırılmalı ve sınırlandırılmalıdır.
5. Üniversiteler, araştırma kuruluşları ve kütüphaneler politika ve stratejilerini uyumlu hale getirilmelidir.
6. Kitaplar ve monografiler için zaman çizelgesi 2021’in ötesine uzatılabilir.
7. Uyumlu açık erişimli dergilerin ve platformların oluşturulması için teşvikler sağlanmalıdır.
8. Açık arşivler önemi nedeniyle kabul edilmelidir.
9. Karma açık erişimli dergiler temel ilkeye uygun değildir.
10.Koalisyon üyeler uyumsuzlukları izlemeli ve uyumsuzluklarla ilgili yaptırım uygulamalıdırlar.[2][3]
Spesifik Uygulama Kılavuzu[değiştir | kaynağı değiştir]
John-Arne Rottingen(RCN) ve David Sweeney (UKRI) liderliğinde bir Science Europe Görev Gücü, 27 Kasım 2018’de yayınlanan Plan S ilkelerine ilişkin özel biruygulama kılavuzu geliştirdi. Uygulama kılavuzunun geliştirilmesi aynı zamanda araştırma kurumları, araştırmacılar, üniversiteler, fon sağlayıcılar, hayır kurumları, yayıncılar ve sivil toplum gibi ilgili taraflardan gelen girdiler de dayanmaktadır.
Geçiş Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçiş dönemi boyunca tam bir açık erişim mekânı haline gelmek için dönüştürücü bir anlaşma kapsamındaki karma bir dergide yayın yapmaya izin verilecektir. Bu tür dönüştürücü anlaşmaların sözleşmelerinin maliyetler dahil olmak üzere kamuya açık hale getirilmesi gerekir. Bu geçiş dönemi 2023’ü aşmamalıdır.
Yeşil Açık Erişim[değiştir | kaynağı değiştir]
Herhangi bir dergide yayınlanmaya dergi tarafından kabul edilen makalenin bir kopyasının erişim ambargosu olmaksızın onaylanmış bir açık erişim sitelerinde saklanması koşuluyla izin verilmeye devam edileceği belirtilmiştir.(CC- BY Lisanıyla) cOAlition S, hakları koruma stratejisinin bir parçası olarak bunu yasaklayacak dergi politikalarını geçersiz kılmayı planlamıştır.
Lisans Ve Haklar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilimsel içeriği yeniden kullanmak için yazarlara uygun atıf verilmelidir. Yayınlara ticari yayınlarda dahil olmaz üzere herhangi bir amaçla çalışmanın paylaşılması ve uyarlanması için dünya çapında telifsiz, geri alınamaz bir lisans verilmelidir. Bilimsel makaleler bazı belirlenmiş lisan altında yayınlanması gerekmektedir.
Açık Erişimli Dergiler Ve Platformlar İçin Zorunlu Kriterler[değiştir | kaynağı değiştir]
Açık erişimli dergilerin ve platformların Plan S ile uyumlu olması için bazı kriterleri karşılaması gerekir. Bu kriterler :
1. Tüm bilimsel içeriğe herhangi bir teknik veya başka bir engel olmaksızın okunması ve indirilmesi ücretsiz olarak yayınlanmasının ardından erişilebilir olmalıdır.
2. Dergi ya da platform disiplin içindeki standartlara ve Yayın Etiği Komitesi (COPE) standartlarına göre sağlam bir inceleme sistemi uygulamalı ve bu sistemi belgelemelidir.
3. Dergi ve platformlar DOAJ listesinde yer almalı veya kayıtlı olmalıdır.
4. Yayın ücretlerini etkileyen yayın maliyetleri hakkındaki ayrıntılar dergi web sitesinde veya yayın platformunda açıkça belirtilmelidir.
5. DOI’ler kalıcı tanımlayıcılar olarak kullanılmalıdır.
6. Arşivleme programlarında içeriğin biriktirilmesiyle uzun vadeli dijital koruma stratejisi olmalıdır.
7. Veri deposundaki ham verilere ve koda bağlanabilir olmalıdır.
8. Makalenin açık erişim durumu ve lisansı hakkında makine tarafından okunabilir bilgiler olmalıdır.
Bir kısmı abonelik tabanlı ve diğer kısmı açık erişim olan dergiler,” Hibrit Dergiler” olarak kabul edilir. Bu dergiler dönüştürücü bir anlaşmanın parçası olmadıkça Plan S ile uyumlu değildir.
- ^ Europe, Science. "Open Access". Science Europe (İngilizce). Erişim tarihi: 2020-12-06.
- ^ Thornton, Jacqui (2018-11-27). "Transition to immediate open access publishing under Plan S will be smooth, promise backers". BMJ: k5019. doi:10.1136/bmj.k5019. ISSN 0959-8138.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2018-09-04. Erişim tarihi: 2020-12-06.