Kiram-Bates Antlaşması

Kiram- Bates Antlaşması
Amerika Birleşik Devletleri ile Sulu Sultanlığı Arasındaki Antlaşma
Tür	Yazılı antlaşma
Yazılma	20 Ağustos 1899
Yer	Jolo, Sulu Sultanlığı
İmzacılar	Tuğgeneral John C. Bates; Sulu Sultanı Jamalul Kiram II;
Taraflar	Sulu Sultanlığı; Amerika Birleşik Devletleri;
Diller	İngilizce *Tausug dili;
	2 Mart 1904 tarihinde ABD Başkanı Theodore Roosevelt, Kiram-Bates Antlaşmasını hükümsüz ve geçersiz ilan etti.

Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Bates Antlaşması olarak da bilinen Kiram-Bates Antlaşması, Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sulu Sultanlığı tarafından imzalanan bir antlaşmadır.^[1]^[2] Antlaşma, Amerika Birleşik Devletleri kuvvetlerini kuzey Luzon'da yoğunlaştırırken Sulu Sultanlığı'nın Filipin-Amerikan Savaşı'na girmesini önleme işlevi gördü.

Bir "antlaşma" olarak anılmasına rağmen, ABD yasaları bir "anlaşmanın" ABD Senatosu tarafından onaylanmasını gerektirmediğinden, uluslararası uygulamalara göre daha düşük statüde olan bir anlaşma olarak adlandırıldı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

.

1878'de Sulu Sultanlığı ile yapılan İspanyol Barış Antlaşması İspanya'ya hükümdarlık hakkı tanımış ve Siasi Adası'nda ve Jolo kasabasında küçük bir garnizon kurmalarına izin vermişti. Filipin-Amerikan Savaşı patlak verdiğinde, ABD sınırlı kuvvetlerini kuzeyde yoğunlaştırmak zorunda kaldı. Tuğgeneral John C. Bates tarafından temsil edilen Birleşik Devletler, Sulu Takımadaları'ndaki kolonizasyonuna karşı Moro direnişini uzak tutmak için Sulu Sultanlığı ile bir anlaşma yaptı.

General Elwell Stephen Otis, tuğgeneral Bates'e Sulu Sultanı ile anlaşması için şu emri gönderdi:^[1]

Bu karargahta onaylandıktan ve Birleşik Devletler'in en yüksek yürütme makamı tarafından onaylandıktan sonra, Birleşik Devletler Hükümeti ile [Sulu] takımadaları sakinleri arasında gelecekteki sosyal ve politik ilişkileri belirleyecek ve kontrol edecek olan, aşağıda açıklanan nitelik ve kapsamdaki yazılı bir anlaşmayı [Sulu] Sultanı ile görüşmek, müzakerelere girmek ve mümkünse mükemmelleştirmek üzere Filipinler'deki Birleşik Devletler askeri makamları adına bir temsilci olarak atanmış ve görevlendirilmiş bulunmaktasınız.
— General Elwell Otis, Tuğgeneral Bates'e mektup

Otis yanlışlıkla Sultan'ın tüm Moroların hükümdarı olduğunu varsayarak, Bates'in sadece onunla 1878'de İspanyollarla yapılan antlaşmanın devrini kabul eden bir anlaşma yapması gerektiği sonucuna vardı. Ancak, ABD başkanı tarafından Filipinler yönetimi için görevlendirilen Filipin Komisyonu'nun destekleyici belgelerini dikkatle okuyan Bates, İspanya'nın Paris Antlaşması'nda haklarını Amerika Birleşik Devletleri'ne devretmesine rağmen, İspanyolların Sulu Sultanlığı üzerinde egemenlik değil sadece hükümranlık (süzerenlik) yetkisine sahip olduğunu keşfetti. Süzerenlik, iki egemen (ancak eşit olmayan) devlet arasında, daha küçük ("vasal") devletin, genellikle koruma gibi bir bedel karşılığında, daha güçlü devlete belirli siyasi kontrolleri (ticaret gibi) devrettiği bir ilişki anlamına gelir. Egemenlik, bir devletin diğeri üzerinde tam güç ve otoriteye sahip olması, sadece egemen güç tarafından verilen veya izin verilen özerkliğe sahip olması anlamına gelir. Otis, İspanya'nın Filipinler'i Amerika Birleşik Devletleri'ne bırakırken Sulu takımadalarını da dahil etmek için uluslararası hukukta geçerli bir dayanağı^{[daha geniş açıklama gerekli]} olduğunu göz ardı etmiştir.^[1]

Notta, Hindistan'daki İngiliz anlaşmalarına benzer şekilde, her racayı yarı özerk bir hükümdar olarak tanıyan ve parayı bir kaldıraç noktası olarak kullanan tamamen yeni bir anlaşma öneriliyordu. Bates'e Sultan'ın gelirinin yetersiz olduğu ve Amerikan korumasını ekonomik kalkınma için isteyeceği bildirilmişti. Bates, Moroların gördüğü ilk modern kruvazör olan USS Charleston'ı kullanarak Sultan ve datusunun gözünü korkutup antlaşmayı kabul ettirir. Diğer yandan da ABD temsilcisi Osmanlı Sultanı II.Abdülhamid'den Sulu müslümanlarına yazılmış ABD'ye karşı koyulmamasına dair fetvayı da almış, ABD'ce bu fetvada bu anlaşmanın hem imza aşamasında uygulanmasında kullanmıştır.^[3]^[4]

Antlaşma hükümleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyol antlaşmasının yerine Bates Antlaşması, ABD'nin Sulu ve bağlı bölgeleri üzerindeki egemenliğinin tanınmasını, ABD ile Sulu Sultanlığı arasında karşılıklı saygıyı, Moro özerkliğini, Moro dinine ve geleneklerine müdahale edilmemesini ve "ABD'nin Jolo adasını ya da Sulu Takımadaları'ndaki herhangi bir adayı Sultan'ın rızası olmadan herhangi bir yabancı ulusa satmayacağı" taahhüdünü içeriyordu. Ayrıca, Sultan Jamal ul-Kiram ve datusları (kabile şefleri) Amerikan bayrağını dalgalandırmaları ve ABD'ye adalarda toprak işgal etme hakkı tanımaları karşılığında aylık ödemeler alacaklardı.

Sultan, toprakları üzerinde ABD egemenliğini kabul etmek istemedi ancak başbakanı ve danışmanı Hacı Butu Abdul Bagui ve iki üst düzey datusu Datu Jolkanairn ve Datu Kalbi tarafından bunu kabul etmesi için baskı gördü. Hacı Bagui, başka bir kanlı savaşı önlemek için tüm nüfuzunu kullanmış ve bu savaşa karşı silahlı direnişin aptalca olduğunu kabul ettirmiştir.

Anlaşmanın sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bates Antlaşması çok uzun sürmedi. ABD, Kuzey Luzon'daki direnişi bastırma hedefini tamamladıktan sonra, Sultan'ın Moro direnişini bastırmada başarısız olduğunu ve antlaşmanın bölgenin etkin sömürge yönetimine engel olduğunu iddia ederek 2 Mart 1904'te Bates Antlaşmasını tek taraflı olarak feshetti. Sultan ve datularına yapılan ödemeler de durduruldu ancak daha sonra Kasım 1904'te ABD-Filipinler Komisyonu tarafından geri verildi.

Gerçekte Bates anlaşmayı onaylamayı hiç düşünmemişti. Bates'in daha sonra itiraf edeceği gibi, bu anlaşma Luzon'daki kuzey güçleri yenilgiye uğratılana kadar zaman kazanmak için geçici bir araçtı.ABD'de Filipinli isyancılarla müslüman Moroların birleşmesini engelleyip amacına ulaşmıştı.^[5]^[6]^[7]

1902'de Filipinlerde Aguinaldo taraftarlarının ilan ettiği 1. Filipin Devletinin isyanını bastırıp buraları tümden topraklarına bağlayan ABD, 1902'de Moro topraklarında çeşitli saldırıları bahane ederek ilerlemelere girişmesi akabinde çıkan Moro İsyanı (1899-1913) bastırılınca bu defa Sulu Sultanı'na Carpenter Antlaşması'nı 1915'te zorla dayattı. Sulu Sultanı kayıtsız şartsız dini haklarının çoğundan ve egemenliğinden feragat etmeye zorlandı netice olarak Sulu Sultanlığı bu anlaşmanın imzalanması ile fiilen 1917'de hukuken sonra erdi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Robert A. Fulton. Moroland: The History of Uncle Sam and the Moros 1899-1920 (2009) pp 43-58
^ "The Kiram-Bates Treaty". 31 Ağustos 2011. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Karpat, Kemal H. (2001). The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State. Oxford University Press. s. 235. ISBN 978-0-19-513618-0. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
^ Yegar, Moshe (2002). Between Integration and Secession: The Muslim Communities of the Southern Philippines, Southern Thailand, and Western Burma/Myanmar. Lexington Books. s. 397. ISBN 978-0-7391-0356-2. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
^ "Stalling Moro Resistance | Critics Rant". 6 Aralık 2020. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Tarling, Nicholas (1999), The Cambridge History of Southeast Asia, Cambridge University Press, ss. https://books.google.com/books?id=e4kngeRds7kC&pg=PA59&dq=bates 59, ISBN 978-0-521-66371-7
^ Tarling, Nicholas (2003), Imperialism in Southeast Asia, Routledge, s. 194, ISBN 978-1-134-57082-9

Ayrıca Bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca Ek Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]

Grenville, John A. S. and George Berkeley Young. Politics, Strategy, and American Diplomacy: Studies in Foreign Policy, 1873-1917 (1966) pp 267–96, on "The influence of strategy upon history: the acquisition of the Philippines"
Robert A. Fulton. Moroland: The History of Uncle Sam and the Moros 1899-1920 (2009) pp 43–58

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Philippine Update: The Bates Treaty 9 Aralık 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bates-Sultan of Jolo (Sulu) Treaty, August 20, 1898 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tausug Resistance to American Occupation (1898 - 1913) 17 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Imperial historicism and American military rule in the Philippines' Muslim south 7 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Moroland-1] Robert A. Fulton. Moroland: The History of Uncle Sam and the Moros 1899-1920 (2009) pp 43-58

[2] "The Kiram-Bates Treaty". 31 Ağustos 2011. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Karpat2001-3] Karpat, Kemal H. (2001). The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State. Oxford University Press. s. 235. ISBN 978-0-19-513618-0. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.

[Yegar2002-4] Yegar, Moshe (2002). Between Integration and Secession: The Muslim Communities of the Southern Philippines, Southern Thailand, and Western Burma/Myanmar. Lexington Books. s. 397. ISBN 978-0-7391-0356-2. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.

[5] "Stalling Moro Resistance | Critics Rant". 6 Aralık 2020. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] Tarling, Nicholas (1999), The Cambridge History of Southeast Asia, Cambridge University Press, ss. https://books.google.com/books?id=e4kngeRds7kC&pg=PA59&dq=bates 59, ISBN 978-0-521-66371-7

[7] Tarling, Nicholas (2003), Imperialism in Southeast Asia, Routledge, s. 194, ISBN 978-1-134-57082-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]