Karamat

Karamat - Türk, Çuvaş ve Anadolu halk kültüründe Kâbus Cini. Keremet veya Karımıt da denir. "Karav" olarak da bilinir. Kâbuslara neden olan ve bunun sonucunda hezeyan ve psikolojik bozukluklar ortaya çıkaran kötücül varlık.

Tanım ve Anlam

Günümüzde Şizofreni adı verilen ruhsal hastalığa benzer durumların geçmişte bu varlıkla ilintili olduğu düşünülmüştür.

Ayrıca bu sözcük; Çuvaş dilinde kötü ruh,^[1] ataların ruhlarının çağrılması, kutsal alan^[2] kutsal nesne; Udmurt dilinde şeytan gibi anlamlar içermektedir. Yani özellikle yaygın bir inanış olarak yer aldığı Çuvaş dilinde hem olumlu^[3] hem de olumsuz bir dizi anlam barındırır. Eskiden kötü ruh olarak da bilinen mitolojik bir varlıktır. "Çuvaş Dilinin Etimolojik Sözlügü"nde "Kiremet" şeklinde yer alan bu sözcüğün anlamı "kinli, kötücül ruh" olarak geçmektedir. Tatar dilinde ise ters bir anlamla "hayırsever ata ruhu, koruyucu ruh" anlamına gelmektedir. "Karamat" inancı Volgaboyu Türklerinin mitolojik görüşlerinde çok geniş yer tutar. Çağdaş Azerbaycan Türkçesinde de bu şeytani varlığın adı, "karamat basmak" (kabus görmek) deyiminde korunmuştur. Yakutçada "uğursuz, lanet edilmiş" anlamında kullanılan "Karımıt" sözcüğü de anlamsal olarak bu kavramla bağlantılıdır.

Kimi araştırmacılara göre eski bir inancın izini taşıyan Karamat ve eski Akadlardaki "Karıbatu" adlı kötü ruhla ilişkilidir.^[3] "Karamat" sözcüğünün kökünde bulunan "kara" kötü güç ve korku manalarını barındırır.

Kiremet

Kiremet – Çuvaşlara göre ölen kişinin ruhunun yerleştiği yer anlamına gelir. Çuvaş köylerinin yakınındaki pek çok yerde bunlara rastlanır. Her köyün kendi Kiremeti bulunur. Genellikle kötülük yaptıklarına inanıldığı için saygılı davranılır. Dağlarda, ormanlarda, uçurum diplerinde yaşarlar. Ayrıca Tatarlar arasında da Kiremet inancına rastlanır ve eskiden ona kurban sundukları bilinir. Kiremetler toprak altında bulunurlar ve bu bölgelerin etrâfı çevrilir. Buralarda saygısızlık yapanların hastalandığına inanılır. Halkın seçtiği bir yaşlı buraya gelerek dua eder ve bakır bir parayı gömerek oradan uzaklaşır.^[4]

Etimoloji

(Kar) kökünden türemiştir. Korku ve kötülük anlamları içerir. Karamak sözcüğü kötülemek, hor görmek anlamlarını barındırır. Karağ sözcüğü kimi yörelerde ise kâbus anlamında kullanılır. Karağı da ışığın az olduğu yerlerde görememe (ala körlük) hastalığını ifade eder. Moğolcada Karağ (Harağ) lanetlemek anlamı içerir. Arapça kökenli Keramet ile hiçbir ilgisi yoktur. Yine de bazı araştırmacılar sözcüğün sadece görsel benzerliğine bakarak Arapçadaki "mucize, evliyalann gösterdiği olağanüstü fiil" anlamına gelen "keramet" sözcüğüyle ilgili göstermektedirler.^[3] Ancak bunun doğru bir yaklaşım olmadığı yönündeki görüşler daha ağır basmaktadır.

Dipnotlar

^ "Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca" (PDF). 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
^ "Лесков Н. С. Очарованный странник. Глава девятая". 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
^ ^a ^b ^c Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
^ Hristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar), Durmuş Arık, Aziz Andaç Yayınevi

Ayrıca bakınız

Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca" (PDF). 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.

[2] "Лесков Н. С. Очарованный странник. Глава девятая". 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.

[ref449-3] Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi

[ref541-4] Hristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar), Durmuş Arık, Aziz Andaç Yayınevi

[1]

[2]

[3]

[4]