Kahve sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ek kaynak gerekli|tarih=Aralık 2020}}<!--- özellikle rivayetler başlığı için -->
{{Çoklu resim
 | hiza     = right
 | yön = vertical
 | başlık    = Kahve
 | genişlik     = 250

 | image1    = A small cup of coffee.JPG
 | caption1  = <center>Bir fincan kahve.

 | image2    = Roasted coffee beans.jpg
 | caption2  = <center>Kavrulmuş kahve çekirdeği.

 | image3    = Coffee Harvest Laos.jpg
 | caption3  = <center>[[Laos]]'ta kahve hasadı.

}}
''' Kahve''', [[kökboyasıgiller]] (''Rubiaceae'') [[familya]]sının ''Coffea'' cinsinde yer alan bir [[ağaç]] ve bu ağacın [[meyve]] çekirdeklerinin kavrulup öğütülmesi ile elde edilen tozun [[su]] ya da [[süt]] ile karıştırılmasıyla yapılan içecektir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=4O_RAAAAMAAJ&redir_esc=y|başlık=Ukers, William Harrison (1922). Kahve Hakkında Her Şey. Çay ve Kahve Ticaret Dergisi Şirketi. P. 5.|erişim-tarihi=5 Ocak 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240105003305/https://books.google.com.tr/books?id=4O_RAAAAMAAJ&redir_esc=y|arşivtarihi=5 Ocak 2024|ölüurl=hayır}}</ref>

== Niteliği ==
Kahve bitkisinin kökeninin [[Afrika]]'ya dayandığı, içecek olarak kullanımının ise ilk kez [[Arabistan|Güney Arabistan]]'da gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Kahve kültürünün gelişimi Arap dünyasında gerçekleştiğinden, günümüzde tüm dünyada yaygınlık kazanmış olan bu kültürün başlangıcına inmek için genellikle [[Arap edebiyatı]]na müracaat edilmektedir.<ref name="esatbey">Esat Ayyıldız. [https://ia801502.us.archive.org/27/items/kahve_202201/Kahve%20S%C3%B6zc%C3%BC%C4%9F%C3%BCn%C3%BCn%20Etimolojisi%20ve%20Arap%20Literat%C3%BCr%C3%BCndeki%20Yans%C4%B1malar%C4%B1.pdf “Kahve Sözcüğünün Etimolojisi ve Arap Literatüründeki Yansımaları”]. ''International Anatolian Conference on Coffee & Cocoa: Full Text Book''. ed. Sinem Karakundakoglu. Malatya: IKSAD Global Publishing House, 2021. s.62.</ref>

17. yüzyılda [[Venedik]]li tüccarlar yolu ile [[Avrupa]]'ya taşınan kahve, kısa zamanda [[kıta]]ya yayılmıştır. [[Amerikan kolonileri|Amerika]], [[Asya]] ve [[Afrika'nın sömürgeleştirilmesi|Afrika]] kıtalarında gerçekleştirilmiş [[Kolonicilik|Avrupa koloniciliği]] sonucunda dünyanın çeşitli yerlerinde kahve [[plantasyon]]ları kurulmuş, kahve dünyada geniş çapta tüketilen bir içecek halini almıştır. Kahvenin günümüzde [[Brezilya]], [[Vietnam]] ve [[Kolombiya]] başta olmak üzere [[tropikal iklim]]li ve yükseltili bölgelerde ağırlıklı olarak tarımı yapılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.newpartisan.com/home/suave-molecules-of-mocha-coffee-chemistry-and-civilization.html|başlık=Meyers, Hannah (7 Mart 2005). "Mocha'nın Hoş Molekülleri — Kahve, Kimya ve Medeniyet" .|erişimtarihi=5 Ocak 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110322043749/https://www.newpartisan.com/home/suave-molecules-of-mocha-coffee-chemistry-and-civilization.html|arşivtarihi=22 Mart 2011|ölüurl=}}</ref>

Kahve bir içecek olarak toz haline getirilmiş kahve tanelerinin demlenmesi ile oluşturulur, ancak [[Filtrasyon|filtreleme]], öğütme boyutu, demleme süresi, su sıcaklığı ve miktarı gibi değişik faktörler farklı içecekler oluşturur. Günümüzde bir çeşit filtrelenmiş kahve olan [[Espresso]] ve türevleri başta olmak üzere dünyada pek çok kahve çeşidi tüketilmektedir. Kahve içerdiği [[kafein]] maddesinin [[uyarıcı]] niteliği yüzünden dikkat artırıcı ve uyanık tutucu özelliğe sahiptir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.cnnturk.com/saglik/galeri/kahve-tiryakileri-dikkat-zararlari-ortaya-cikti-gunde-3-bardaktan-fazlasi-bakin-neye-yol-aciyor-2154143?utm_source=flipboard&utm_content=CnnTurk%2Fmagazine%2FSa%C4%9Fl%C4%B1k|başlık=Kahve tiryakileri dikkat!|tarih=|yayıncı=CNN Türk|erişimtarihi=20 Eylül 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240918110813/https://www.cnnturk.com/saglik/galeri/kahve-tiryakileri-dikkat-zararlari-ortaya-cikti-gunde-3-bardaktan-fazlasi-bakin-neye-yol-aciyor-2154143?utm_source=flipboard&utm_content=CnnTurk%2Fmagazine%2FSa%C4%9Fl%C4%B1k|arşivtarihi=18 Eylül 2024|ölüurl=hayır}}</ref>

== Etimoloji ==
Kahve sözcüğü, [[Türkçe]]ye [[Arapça]]daki ''kahve'' (قهوة) sözcüğünden geçmiştir. Öte yandan bu tabirin Arapçada ilk kez hangi tarihte kullanıldığı halen bilinmemektedir. Arapçadaki bu sözcüğün etimolojisi şüphelidir. Büyük olasılıkla bu kelime [[Arapça]]da ''"iştahı kesildi"'' anlamındaki ''kahiye''  fiilinden türetilmiştir. Bu anlam, kahve sözcüğünün Arapçada ilk kez, içenlerin iştahını kesen bir tür şarapla ilişkilendirilmesiyle alakalıdır. Arapçadaki bu kök, ''"dumansı"'' ve ''"mat"'' gibi anlamlara sahip olan [[İbranice]] ''k-h-h'' (כהה) köküyle de kökteştir>. Ayrıca kahve kelimesinin etimolojisi, [[Etiyopya]]'daki ''Kaffa'' (ከፋ) bölgesi ile de ilişkilendirilmektedir.<ref name="esatbey" />

Kahve sözcüğü bugünkü anlamını muhtemelen [[14. yüzyıl]]da kazanmaya başlamıştır. [[Arapça]] "kahve" sözcüğü; [[Türkçe]]de "kahve" sözcüğüne dönüşmüş, [[Avrupa]]'da ise ''café'', ''caffe'', ''koffie'', ''coffee'', ''koffie'', ''kaffee'' sözcükleriyle adlandırılmıştır.

== Tarihçe ==
[[Dosya:CoffeePalestineStereo.jpg|Filistin'de bir kahvehane, 1900.|küçükresim|upright=1.36]]

=== Kahvenin ilk kullanımına dair efsaneler ===
Kahvenin ilk kullanımına dair çok çeşitli efsaneler bulunmaktadır. Bunlardan en meşhuru, [[Kaldi]] yahut Halid adındaki [[Etiyopyalı]] bir keçi çobanı hakkındadır. Bu efsane, batı edebiyatlarında fazlaca ilgi gördüğü için son derece popülerdir. Söz konusu hikâye miladi 800 yılına kadar uzanmaktadır. Rivayet edildiğine göre, [[Kaldi]] yahut Halid adındaki bu keçi çobanı, meçhul bir bitkinin meyvelerini tüketen keçilerinde bir takım uyarıcı tesirlerin meydana geldiğini ve keçilerin son derece enerjik olduğunu fark etmiştir. Kendisi de bu meyveleri denediğinde, aynı durumu yaşamıştır. Durumu bölgesindeki bir din adamına bildirmiş ve söz konusu meçhul meyveler hususundaki birkaç denemeden sonra bugünkü kahve içeceği keşfedilmiştir.<ref name="esatbey" />

Etiyopyalı bir Arap olan [[Şeyh Şazili]] 14. yüzyıl sonlarında yaşamış olması muhtemel bir Sufi Şeyhi'dir. Kahveyi ilk içtiği rivayet edilen kişilerden biridir. Gece ibadetinde dinç ve uyanık kalabilmek için özellikle geceleri kahve içtiği ve kahveyi ilk kullanan sufilerden biri olduğu belirtilmiştir.<ref>YILDIZ M. CENGİZ 1969 "Kahvehane Kültürü"</ref>

[[16. yüzyıl]]ın Arap yazarı Ceziri'ye göre kahveyi ilk içen kişi ez-Zebhani olarak bilinen [[Yemen]]li Cemalleddin Ebu Abdullah Muhammed İbn Said'dir. Bir olay yüzünden Aden'i terk ederek [[Etiyopya]]’ya giden Zebhani orada kahve içen insanlarla karşılaşmış; Aden’e döndüğünde hastalanmış ve aklına kahve içmek gelmiş. Kahve onu iyileştirmiş. Kahve’nin yorgunluk ve uyuşukluk giderme, canlılık ve dinçlik kazandırma özelliklerini keşfetmiş.

Bazı rivayetler, ilk kahve tüketimini [[Süleyman]]'a nispet etmektedir. Bu rivayete göre, [[Süleyman]] bir yolcuğunda ahalisinin bilinmeyen bir hastalığa yakalandığı bir kente uğramıştır. Bu sorunu nasıl çözeceği kendisine [[Cebrâil|Cebrail]] tarafından bildirilmiştir. Bunun üzerine Yemen'den gelen kahve çekirdeklerini kavurmuş ve yeni bir tür içecek keşfetmiştir. Bu içecekten içen hastalar tekrar sıhhatlerine kavuşmuştur.<ref name="esatbey" />

Kahve uzun süre sadece Araplar tarafından kullanıldıktan bir yüzyıl sonra Suriye, Mısır, İran ve Hindistan'a yayılmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|başlık=Kahveler kitabı|tarih=1983|basım=2|sayfa=8|yer=Ankara|yayıncı=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları|soyadı1=Birsel|ad1=Salah}}</ref>

=== Tarihi kökenler ===
Kahve’nin anavatanı olan [[Etiyopya]]’nın yüksek yaylaları, yabani kahve bitkisinin doğal olarak yetiştiği bölgelerde yerli halk bu bitkinin tanelerini un haline getirip bir çeşit ekmek yapıyordu. Meyveleri kaynatıldıktan sonra suyu içilmek suretiyle tıbbi amaçlı kullanılıyor ve "sihirli meyve" olarak adlandırılıyordu. Kahve, ünüyle birlikte hızla [[Arap Yarımadası]]'na yayıldı ve 300 yıl boyunca [[Habeşistan]]'da keşfedilen yöntem ile içilmeye devam edildi. 14. yüzyılda ise yepyeni bir keşif ile ateşte kavrulan kahve çekirdekleri, ezildikten sonra kaynatılarak içime sunuldu. Kahve'yi ilk olarak işleyip içmeye başlayan Yemen'deki Sufi tarikatıdır. Buradan 1470'li yıllarda [[Aden]]’de, 1510’da [[Kahire]]’de 1511’de [[Mekke]]’de görülmüştür.

=== Osmanlı'da kahve ===
[[Dosya:Turska kava.jpg|küçükresim|sol|Türk kahvesi.]][[Kanuni Sultan Süleyman]] döneminde (1520-1566) Yemen Valisi [[Özdemir Paşa]], Yemen'de içtiği ve çok sevdiği kahveyi İstanbul'a getirmiştir. Kahve, kısa zamanda itibarlı bir içecek olarak saray mutfağında yerini aldı ve büyük ilgi gördü. Saray görevleri arasına "kahvecibaşı" adında bir de rütbe eklendi. Padişahın ya da bağlı olduğu devlet büyüğünün kahvesini pişirmekle görevli olan kahvecibaşı, sadık ve sır tutmasını bilenler arasından seçilirdi. Osmanlı tarihinde kahvecibaşılıktan sadrazamlığa yükselenlere bile rastlandı.[[Dosya:Palestinian women grinding coffee beans.jpg|Filistin'de eski usullerle kahve öğüten kadınlar, 1905.|küçükresim|upright=1.36]]Saraydan konaklara ardından evlere giren kahve, İstanbul halkının kısa sürede tutkunu olduğu bir lezzet haline geldi. Satın alınan çiğ kahve çekirdekleri tavalarda kavrulup, dibeklerde dövüldükten sonra cezvelerde pişiriliyordu.

1554 yılında [[İstanbul]]’da [[Tahtakale]]’de iki [[Suriyeliler|Suriyeli Arap]] ilk kahvehaneyi açmışlardır. O zamanlar kahvenin faydalı olup olmadığı tartışma konusudur. Kendinden önceki [[şeyhülislam]]ların aksine [[Bostanzade Mehmet Efendi]] kahvenin haram olmadığını, hatta faydalı olduğuna dair fetva vermiştir.<ref>Türkiye Tarihi 2, Sina Akşin, s.156</ref>

Osmanlı tarihinde kahve dört dönem yasaklanmıştır. Bunlardan birincisi Kanuni Sultan Süleyman'ın kahveyi yasakladığı dönemdir. Kahveyi yasaklamasının amacı kahvehanelerin dedikodu ortamlarına dönüşmesinin önüne geçmektir. Şeyhülislam Bostanzade Mehmet Efendi'nin fetvasıyla yasak kaldırılmıştır. İkinci kahve yasağı III. Murad döneminde gerçekleştirilmiştir. Fakat bu yasak kahve tüketimini azaltamamış çünkü III. Murad’ın kararıyla kahvehaneler kapansa da kaçak kahvehaneler açılmıştır. Durumun devlet büyükleri tarafından fark edilmesinin ardından da din bilginleri bunun kaldırılmasını rica etmiş ve yasaklar padişah tarafından 1587 yılında kaldırılmıştır. Bu dönemde kahve henüz her eve girecek kadar yaygın olmasa da belirli merkezlerde sevilerek tüketilen bir içecek haline gelmişti. Bu nedenle yasakların kalkmasıyla kahvehane sayıları da artmıştır.

1606 yılından 1611 yılına kadar [[I. Ahmed]] döneminde kahve ile birlikte keyif verici maddeler yasaklanmıştır. Hatta kahve uyuşturucu madde olarak sayılmış ve içilmesinin caiz olmadığı söylenmiştir. Osmanlı Dönemi’ndeki en caydırıcı ve katı kahve yasağı [[IV. Murad]] döneminde getirilmiştir. Bu dönemde sadece kahve değil; tütün, şarap, afyon benzeri keyif verici tüm maddeler yasaklanmıştır. Kahvehaneleri kapatan padişah neden olarak da kahvehanelerin İstanbul’da büyük yangınlara sebep olmasını göstermiştir. Bu yasakların en katı tarafı ise, uymayanların idam edilmesiydi.

Kahve yasaklarının bir miktar hafiflemesi ise [[IV. Mehmed]] döneminde olmuştur. Alimler “Kömürleşmemiş oranda kahve haram değildir.” şeklinde fetva verdikten sonra, kahve tüketimi yeniden yaygınlaşmıştır. 1826 yılında, [[Yeniçeri Ocağı|Yeniçeri Ocakları]]'nın kapatılması sırasında kahvehaneler de kapatılmış fakat kahve içilmeye devam edilmiştir. Son yasaklar da yeni yasa çıkarılarak 1830 yılında kaldırılmış ve kahve özgür bir şekilde tüketilmeye başlanmıştır.

=== Dünyaya yayılış ===
İstanbul'a gelen Venedikli tacirler, çok sevdikleri bu içeceği [[Venedik]]'e taşıdı. Böylece Avrupalılar kahveyle ilk kez 1615' te tanışmış oldu. Önceleri [[limonata]] satıcıları tarafından sokaklarda satılan kahve, 1645'te açılan [[İtalya]]'nın ilk kahvehanesinde yerini aldı. Kısa zamanda sayıları hızla çoğalan bu kahvehaneler de diğer pek çok ülkede olduğu gibi özellikle sanatçıların, öğrencilerin ve her kesimden halkın bir araya gelerek sohbet ettikleri en gözde yerler oldu. Kahve Paris'e 1643, Londra'ya 1651'de ulaştı.

Avrupalılar dünyanın çeşitli yerlerinde kahve [[plantasyon]]ları kurdular. [[Endonezya]]'nın [[Cava adası]]nda 1712 yılında kahve tarımı başladı. Hollanda Cava ve [[Doğu Hint Adaları]]’nda, Fransa [[Antiller]]'de kahve yetiştirdi.

== Kahve ağacı ==
[[Dosya:Coffee trees.jpg|küçükresim|Kahve ağacı.|upright=1.36]]	
Kahve, beyaz ve kokulu çiçeklerle sahip, kirazı andıran kırmızı meyvesinin içinde iki çekirdek bulunan, dikildikten yaklaşık 3 yıl sonra meyve vermeye başlayan ve 30-40 yıl boyunca aralıksız meyve veren bir ağaç türüdür. Doğal haline bırakıldığında 8-10 metreye kadar uzayan ağaç, meyvelerin kolay toplanabilmesi için sürekli budanarak 4-5 metre uzunluğunda bir çalı boyutunda tutulur. Kahvenin defne yaprağına benzer derimsi ve kenarları dalgalı kışın dökülmeyen koyu, parlak ve sivri uçlu yaprakları vardır.

Kahve ağaçları bol yağış alan, ortalama sıcaklığın 18-24°C arasında bulunduğu ve don olayının görülmediği, ekvatorun 25 Kuzey'i-30 Güney'i arasındaki kuşakta yetişir. Soğukta ağaç ölür, ayrıca ani ısı değişiklikleri de ağaca zarar verir. Nemli ortamı sevdiğinden, kahve ağacının düzenli yağışın olduğu tropik bölgelerde yetiştirilmesi gerekir. Doğada pek çok yetişen türü olmasına rağmen yalnızca ''[[Coffea arabica]]'' ve ''[[Coffea canephora|Coffea robusta]]'' adındaki türlerin tarımı yapılmaktadır.

=== Çiçekler ===
[[Dosya:Coffea arabica 1DS-II 4-5118.jpg|küçükresim|sağ|Kahve çiçekleri]]
Bol yağışların ardından kahve ağacı, yılda iki ya da üç kez beyaz çiçekler açar. Güçlü ve keskin kokuları kimi zaman yasemini kimi zaman portakal ağacının çiçeğini andırır. Yeni çiçek vermeye başlamış bir ağaç, dallarında bir yılda toplam 20-30 bin çiçek taşır. Kahve çiçekleri açtıktan birkaç saat sonra solmaya başlar ve yavaşça meyve olmak için hazırlanırlar.

=== Meyve ve çekirdek ===
[[Dosya:Coffea arabica 3.jpg|küçükresim|sol|Kahve meyvesi]]
Kahve meyvesi; büyüklüğü, şekli ve rengindeki benzerlikler nedeniyle "kahve kirazı" olarak da adlandırılmaktadır. İçinde ince iki çekirdek bulunur. Çekirdeklerin birbirine bakan tarafı düz, dış tarafı yuvarlaktır. Her çekirdeğin içinde aynı biçimde bir tohum (kahve tanesi) vardır. Tanenin düz yüzeyinde, içi sert bir [[Endosperm|besi dokusu]] ile dolu olan, derin bir çizgi yer alır, Besi dokusunun dış tabakası ince bir zarla kaplıdır. Zarın dışında ise daha sert bir kabuk vardır. Eğer kahve çekirdeği daha sonra tohum olarak kullanılacaksa çekirdek kabuktan ayrılmaz.
[[Dosya:Rohkaffee.jpg|küçükresim|Çiğ kahve çekirdekleri.]]
Bazı kahve ağaçlarının meyvesinden iki yerine bir tane çekirdek çıkar. Bu çekirdek (peaberry), diğerlerine göre çok daha yuvarlak bir şekle sahiptir. Tek olarak çıkan çekirdekler, diğerlerinden ayrılarak üretim sürecinden geçirilir. Genellikle fiyatları da normal kahveye göre çok daha pahalıdır.

Kahve meyvelerinin çok düzenli kontrol edilmeleri gerekir, çünkü olgunlaştıktan sonra 14 gün içinde çürümeye başlarlar.

== Tarım ==
[[Dosya:Kahve üretimi.png|küçükresim]]
Kahvenin, [[Yengeç Dönencesi|Yengeç]] ve [[Oğlak dönencesi]] arasında [[tropikal iklim]]li bölgelerde ağırlıklı olarak tarımı yapılmaktadır. Toprak, aldığı su, güneşlenme zamanı, nem gibi faktörler kahvenin tadını ve aromasını değiştirmektedir. Eğer kahve yanardağın eteğinde yetiştiriliyorsa kül kokmaktadır. Muz ağaçlarının gölgesinde yetişiyorsa daha aromatik bir tadı olur.{{Kaynak belirt}} [[Brezilya]] kahve üretiminde dünya birincisidir. Onu [[Vietnam]] ve [[Kolombiya]] ülkeleri takip eder. 
{| border="1" cellspacing="0" class="wikitable" align=left style="clear:left"
! colspan="3"| Kahve üreticileri ilk on — Ton(2008)  bin paket (2007)
|-
! bgcolor="#DDDDFF" | Ülke
! bgcolor="#DDDDFF" | [[Ton (birim)|Ton]] (1)
! bgcolor="#DDDDFF" | [[Paket]] (2)
! bgcolor="#DDDDFF" | Dipnot
|-
| {{BRA}} || align=center |17.000.000|| align=center |36.070|| |
|-
| {{VNM}} || align=center |15.580.000|| align=center |18.000|| | *
|-
| {{COL}} || align=center |9.400.000|| align=center |12.400|| | F
|-
| {{IDN}} || align=center |2.770.554|| align=center |6.446|| | *
|-
| {{ETH}} || align=center |1.705.446|| align=center |5.733|| | *
|-
| {{MEX}} || align=center |962.000|| align=center |4.500|| | F
|-
| {{IND}} || align=center |954.000|| align=center |4.367|| | F
|-
| {{PER}} || align=center |677.000|| align=center |4.250|| | tah. 2008
|-
| {{GUA}} || align=center |568.000|| align=center |4.000|| | F
|-
| {{HON}} || align=center |370.000|| align=center |3.833|| | F
|-
| bgcolor=#cccccc| '''[[Dosya:World Map Icon.svg|22px]] Dünya'''
| bgcolor=#cccccc align=center | '''7.742.675'''
| bgcolor=#cccccc align=center | '''118.920'''
| bgcolor=#cccccc| '''T'''
|-
|colspan="3" style="font-size:.7em"|Simge yok = resmi rakam, P = resmi rakam, F = FAO tahmini, * = Resmi olmayan/yarı resmi/yansıtılmış rakam, C = hesaplanmış rakam, T = toplam (resmi, yarı resmi veya tahmini)<br />
Kaynak (1): [http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü: Ekonomik ve Sosyal Dairesi: İstatistiksel Veriler]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181225031527/http://www.fao.org/faostat/en/#ancor |tarih=25 Aralık 2018 }}
Kaynak (2):[https://web.archive.org/web/20100706193955/http://www.ico.org/prices/po.htm Uluslararası Kahve Örgütü]
|}
{{-}}

== Kahve çeşitleri ==

=== ''Coffea Arabica'' (Arabika) ===
[[Dosya:Carte Coffea robusta arabic.svg|küçükresim|upright=1.14|Sarı ülkeler sadece Arabika, açık yeşil ülkeler hem Arabika hem Robusta, koyu yeşil ülkeler ise sadece Robusta yetiştirilen ülkelerdir.]]
Etiyopya'da keşfedilen ilk kahve bitkisinden türemiş olan ''Coffea Arabica'', daha çok yüksekliği 800-2000 metre arasında olan dağlık [[Yayla|platolarda]] veya [[volkanik]] yamaçlarda yetişir. Her yağmurlu dönemin ardından çiçek açar ve meyvelerinin olgunlaşması için yaklaşık 9 ay gerekir. Tipik bir arabica ağacı, bir yılda yaklaşık 5&nbsp;kg meyve verir ve bu meyvelerden 1&nbsp;kg kahve çekirdeği elde edilir. Yeşilimsi sarı renkteki oval arabica çekirdeklerinden üretilen kahve, Robusta'ya göre daha az kafein içerir. Ayrıca daha tatlı bir aromaya sahiptir. Arabica kahvesi dünya kahve üretiminin %70'ini oluşturur. Ancak hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olmadığından yetiştirilmesi daha zordur ve daha pahalıdır. En çok bilinen çeşitleri; [[Brezilya]], [[Orta Afrika|Orta]]-[[Doğu Afrika]], [[Hindistan]], [[Endonezya]]'da yetişen "Bourbon" ve [[Latin Amerika]]'da yetişen "Typica"dır. Bunları Tico, Blue Mountain, Mundo Novo, Caturra ve San Ramon izler. Arabica türünün asit oranı Robusta'ya göre daha az ve aromalıdır. Bu yüzden damak tadı için en çok bu türü tercih edilir. Türkiye'de ise yalnızca [[Mersin]] ve [[Anamur]]'da deneme dikimleri iyi sonuç vermiştir. Halihazırda 850 hektar alanda kahve tarımı yapılmaktadır.

===''Coffea Canephora'' (Robusta) ===
Bilinen adıyla ''Coffea robusta'', 0-600 metre arasında yetişir. Arabica'nın tersine düzensiz olarak çiçek açar ve meyvelerinin olgunlaşması için yaklaşık 10-11 ay gerekir. Sarımsı kahverengindeki yuvarlak Robusta çekirdeklerinden üretilen kahve, Arabica'ya göre yaklaşık iki kat daha fazla kafein içerir. Robusta kahvesi dünya kahve üretiminin yaklaşık %30'unu oluşturur. Hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olduğundan yetiştirilmesi çok daha kolay ve ucuzdur. En çok bilinen çeşitleri ise Java-Ineac, Nana, Kouliou ve Congensis'tir.

=== Yörelerine göre ===
[[Dosya:DirkvdM orosi hill plantation.jpg|küçükresim|[[Kosta Rika]]'da bir tepeye kurulmuş kahve [[plantasyon]]u]]
Kahve tarımı aynı cins kahvelerden yapılsa bile yetiştirilen bölgenin toprak, iklim yapısı ve o bölgedeki geleneklerden gelen işleme yöntemleri kahvenin aromasında değişiklikler meydana getirebilir. Etiyopya'da [[Şarap|şarabımsı]] buruk tada sahip ''Yirgacheff'' ile yoğun egzotik meyve ve [[turunç]] tatları içeren ''Sidamo'' kahveleri bulunmaktadır. ''AA'', Özellikle [[Kenya]]'da kahve hasatları bir arada toplanıp boyutlarına göre ayıklandıktan sonra en büyük boyutlara sahip çekirdeğe verilen bir unvandır.

''Santos'' ismini Brezilya'da kahve yetiştirilmeyen bir limandan almıştır, ''Rio Minas'' ise genellikle Türkiye'de ve [[Balkanlar|Balkanlar']]da [[Türk kahvesi]] için sıkça kullanılan ekonomik bir Brezilya kahvesi türüdür. ''Supremo,'' [[Kolombiya]]'da en kaliteli kahve kategorisine verilen addır, ''Excelso'' ise ''Supremo''<nowiki/>'ya göre daha küçük boyutlara sahip kahve çekirdeğidir ve filtre kahve harmanlarında sıkça kullanılan şekerli tatlara sahiptir. ''Antigua,'' [[Guatemala]]'nın [[Antigua]] ovasında yetişen [[çikolata]]msı ve [[baharat]]lı lezzetleriyle ön plana çıkan kaliteli bir kahvedir. ''Tarrazu'' [[Kosta Rika]] kökenlidir ve dünyanın en prestijli ve dengeli kahvelerini üretmektedir. Bu kahve; [[fındık]]sı, çikolatamsı tatlar içerir ve ''finca'' adı verilen çiftliklerde yetiştirilip işlenir.

''Sumatran'' düşük asit dengesine sahip bir Endonezya kahvesi olup, ismini [[Sumatra|Sumatra adasından]] almıştır ve isli kokusu ile topraksı karamelimsi tadı ile karakterize edilir.

== Ticaret ==
[[Dünya]]da [[petrol]]den sonra en büyük ticaret alanını oluşturan ürün kahvedir. Bu nedenle kahvenin dünya ticaretinde büyük önemi vardır. {{kaynak belirt}}

=== Türkiye'deki ticareti ===
İlk kez 1727 yılında [[Brezilya]]'dan kahve ithal edilmeye başlanmıştır. Türkiye'deki en eski kahveci 1871 yılında kurulmuş [[Kurukahveci Mehmet Efendi]]'dir. Anadolu'da kahve ekimi ile ilgili çalışmalar yapılmış fakat başarılı olunamamıştır. 2.Dünya Savaşı sırasında Tekel kapsamına alınmıştır. 1980'li yıllarda [[Nestlé]] firması Nescafé'yi piyasaya sürmüştür. 2004'ten beri Türkiye'de sadece [[Mersin]] Antalya ve [[Anamur]]'da 16 hektarlık bir alanda kahve tarımı yapılmaktadır.{{kaynak belirt}}

== Tıbbi etkileri ==
{{Başlık genişlet}}
Kahve içerdiği [[kafein]] maddesinin uyarıcı niteliği yüzünden dikkat artırıcı ve stimülan özelliğe sahiptir. [[Ağrı (tıp)|Ağrı]] kesicilerin etkisini %40 artırmaktadır.

== Kahve hazırlama ==

=== Demleme yöntemleri ===
[[Dosya:Espresso machine running.jpg|küçükresim|Espresso makineleri kahveyi demlemek için sıcak buhar kullanır.]]
Bir içecek oluşturulabilmesi için kahve tanelerinin toz haline getirilmesi ve demlenmesi gerekmektedir. Neredeyse tüm kahve demleme yöntemleri öğütülmüş kahve ve sıcak su kullanarak gerçekleştirilir, ancak kullanılan filtre, öğütülmüş kahvenin boyutu, demleme süresi, su sıcaklığı ve miktarı gibi değişik faktörler farklı içeceklere yol açabilir.

Dünya'da kahve genellikle telvesi filtre edilerek tüketilir. [[Filtre kahve]], orta kalınlıkla çekilmiş kahvenin genellikle bir kâğıt filtre yardımıyla filtre edilerek demlenmesi ile elde edilen kahve çeşididir. [[French Press]] ise kalın çekilmiş kahve kullanır ve aynı ada sahip bir demleme kapında suyla karıştırılıp ucunda metal bir süzgeç olan pistonla filtre edilerek hazırlama yöntemidir. Orta Doğu ve Balkanlar'da hazırlanan [[Türk kahvesi]]nde içecek telvesi ile servis yapılır. (Türk kahvesi hazırlanışından dolayı adını almıştır. Türkiye'de üretilmediğinden dolayı hâlâ ithal edilmektedir.) [[Mırra]] ise [[Şanlıurfa|Şanlıurfa'ya]] özgü, birkaç kez demlenerek hazırlanan acı bir kahvedir.

[[Kahve makinesi|Kahve makineleri]], genellikle yerçekimi yardımı ile çalışır ve filtre üzerine konan kahvenin üzerinden kaynar su geçirilmesine dayanırlar. Perkolatörler ise suyun buharlaşması, kahve üzerinde yoğuşması ve yeniden buharlaştığı yere dönmesi prensibi ile işler. Bu bir döngü oluşturur ve öğütülmüş kahveye sadece buharlaşan su değer. İtalya'ya özgü bir koyu kavrulmuş kahve türü olan [[Espresso]] için özel makine kullanımı gereklidir. Bu makineler basınçlı ve sıcak su buharını kahveden geçirerek çok yoğun bir kahve özütü elde edilmesine olanak sağlar.

Sıcak demleme yöntemleri sırasıyla kâğıt filtre, metal filtre, frenchpress, aeropress, moka pot, Hario v60 ve espressodur. Bu demleme yöntemlerinin gerçekleştirilebilmesi için, o demleme yöntemine ait öğütme ve kavurma seçeneklerinin seçilmesi gerekir. Dripper demleme yöntemini kullanabilmek için Hario V60 için öğütülmüş, orta kavrulmuş çekirdek kahveye ihtiyaç duyulur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aroastinglab.com/filtre-kahveler | başlık = Filtre Kahve Çeşitleri - A Roasting Lab | erişimtarihi = 21 Eylül 2020 | dil = Türkçe | çalışma = A Roasting Lab - Nitelikli Kahve Mağazası | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200606130354/https://www.aroastinglab.com/filtre-kahveler | arşivtarihi = 6 Haziran 2020 | ölüurl = evet }}</ref>

Bu demleme yöntemlerinin maliyetleri de ekipman açısından birbirinden farklıdır. Hario V60 ve French Press demleme yöntemi nispeten daha ucuzken, aeropress ve kâğıt filtreli kahve makinesi diğer yöntemlere göre daha maliyetlidir.
[[Dosya:Coffee drinks.jpg|sol|küçükresim|Farklı yöntemler ile hazırlanmış kahveleri gösteren kolaj.]]
[[Cold Brew]] olarak da adlandırılan soğuk suda demlenen kahve türeleri de bulunmakta, genellikle daha düşük asit oranları içermektedir. Bu yöntem kullanıldığında öğütülmüş kahvenin suda birkaç saat bekletilmesi gereklidir. Son yıllarda ortaya çıkan [[nitro brew]] kahve ise soğuk suda demlenen kahvenin nitrojen ile köpürtülmesi yoluyla yapılır.

=== Kahve bazlı içecekler ===
Kahve içecekleri pek çok ek madde içerebilirler. Bu ek maddelerden en yaygın olanları, su, süt, krema, şeker, [[kahve beyazlatıcısı]], [[Tatlandırıcılar|tatlandırıclar]] ve çeşitli [[baharat]]lardır. Eklenen bu maddelere ve kullanılan kahvenin demlenme şekline göre pek çok farklı kahve bazlı içecek bulunmaktadır.

Türk kahvesi genellikle sade ile az, orta veya çok şekerli olacak şekilde, şeker içeriğine göre sınıflandırılır. Türk kahvesinin sert tadını yumuşatmak için kahve süt ile de pişirilebilir. Klasik Türk kahvesinin aksine cezveye su yerine süt konulur ve bu içeceğe sütlü Türk kahvesi denir. Adıyaman'a özgü Kervansaray kahvesinde ise kahveye ek olarak, çikolata, damla sakızı, keçiboynuzu, krema, menengiç kahvesi ve sahlep bulunur.

Günümüzde filtre kahve, özellikle de [[Espresso]] bazlı filtre kahve içeceklerinin tüketimi yaygındır. [[Caffe Lungo]], Espresso'nun büyük boyudur ve kahvenin makinada daha uzun süre filtrelenmesiyle elde edilir. [[Caffè Americano|Caffe Americano]], Espresso'nun sıcak su eklenerek yumuşatılmış şeklini oluşturur. [[Cappuccino]], Espresso'ya su buharı ile köpük haline getirilmiş sütten yaklaşık 2 santim kadar eklenmesi ile üretilen bir içecektir. [[Caffè latte|Caffe Latte]], 25- 30 ml Espresso'nun üzerine 65°-76° derecelik sıcak sütün ilave edilmesi ve sütün üzerinde 2&nbsp;cm kremamsı süt köpüğünün ilave edilmesi ile oluşur. Latte oran olarak %10-15 kahve ile %90-85 sütten oluşur. [[Latte macchiato|Latte Macchiato]], sıcak süt ve süt köpüğünün üzerine espresso eklenerek yapılır. Temelde diğer tüm sütlü kahvelerden en büyük farkı sütün kahveye değil, kahvenin sütün üzerine eklenerek yapılmasıdır. [[Caffè macchiato|Caffe Macchiato]], Espresso'ya  süt köpüğü eklenerek hazırlanan kahvedir. [[Caffè mocha|Mocha]], Latte'ye çikolata tozu veya şeker eklenmesiyle yapılır. [[Viyana Kahveleri|Viennese]], Espresso'ya çikolata ve krema katılarak hazırlanan Viyana usulü kahvedir. [[Café au lait|Cafe au lait]], Fransızların sütlü filtre kahvesi. Sütü kahvesinden daha fazladır. 1/3 kahve 2/3 sıcak süt.

Kahve aynı zamanda [[alkollü içecekler]] ile karıştırılarak da tüketilebilir. İrlanda kökenli [[İrlanda kahvesi]], krema, viski, şeker ve sıcak kahveden oluşmaktadır. Ayrıca [[Kahlua]] gibi çeşitli [[Likör|kahve likörleri]] de [[kokteyl]] yapımında kullanılır.{{Başlık genişlet}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
*''Sohbetin Bahanesi Kahve'' - Deniz Gürsoy, Oğlak Yay. İstanbul 2005. (ISBN 975-329-519-7)
*''Kahvename'' - Namık Açıkgöz, Akçağ Basım, Ankara 1999.
*''Eski İstanbul'da Kahvehaneler''- Burçak Evren, Milliyet Yay. İst. 1994

== Ayrıca bakınız ==

* [[Kahvehane]]
* [[Kahve falı]]
{{commons|Coffee}}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

=== Genel ===

* MALECKA, Anna, “How Turks and Persians Drank Coffee“, Turkish Historical Review, 6/2 (2015).
* YILDIZ, M. Cengiz, (1996), “Kahvehanelerin Sosyal Hayattaki Yeri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 157–194.
* YILDIZ, M. Cengiz, (2002), “Türk Kültür Tarihinde Kahve ve Kahvehane”, Türkler, C.10, Yeni Türkiye Yayınları, 635–639.
* YILDIZ, M. Cengiz, (2007), Kahvehane Kültürü, Beyan Yayınları, İstanbul.
* [[Gündelik Hayatımızın Tarihi]], [[Kudret Emiroğlu]], Dost Kitabevi, sayfa 339
* Temel Britanica, Kahve maddesi
* Bilim ve Buluşlar Tarihi, [[Isaac Asimov]], sayfa 79
* Akşam Gazetesi, 28 Aralık 2006 Future Trends eki

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.ico.org/ Uluslararası Kahve Örgütü] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20051026090904/http://www.ico.org/ |tarih=26 Ekim 2005 }}

{{Kahve}}{{Keyif verici madde kullanımı}}{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Kahve| ]]