Kafadanbacaklılar
Kafadan bacaklılar (Cephalopoda), çok hücreli omurgasız hayvanların yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin en gelişmiş sınıfı. Başları büyük olup gözleri ve sinir sistemleri iyi gelişmiştir. Başlarının ön kısmından çekmenli veya çengelli kollar uzanır. Bunlarla avlarını yakalar ve sürünebilirler.
Açık denizlerde sürüler halinde veya diplerde yaşayan deniz yumuşakçalarıdır. Mürekkep balığı, kalamar, ahtapot, notilus (sedefli deniz helezonu) en çok bilinen kafadan bacaklılardır. Notilus'ta, helezon şekilli kalkerli bir dış kabuk bulunur. Mürekkep balıklarında derinin salgısı olan boynuzumsu ince ve küçük kabuk, gövdenin içine gömülmüştür. Ahtapotlarda ise hiç kabuk bulunmaz. Çok çeşitli renkte olanları olduğu gibi, renk değiştirebilme özelliğine sahib olanları da vardır. Ahtapotlara bu özelliklerinden dolayı deniz bukalemunları denir. Manto boşluğuna alınan suyun huni şeklindeki sifondan dışarı atılmasıyla bir su akımı meydana gelir. Hayvan su akışının tersine olarak geri geri gider. Sifonu çevirerek öne veya arkaya doğru giderek avlarını rahatça takip eder ve düşmanlarından kaçabilirler. Kol ve dokunaçlarını kürek şeklinde kullanarak hızlarını arttırırlar. Yüzgeçlerinin yardımıyla yön değiştirir, öne ve arkaya doğru ağır ağır yüzebilirler.
Notilus hariç hepsinde mürekkep kesesi vardır. Deniz hayvanlarına yem olmamak için tehlike anında mürekkep salarak etrafı bulandırır ve oradan uzaklaşırlar. Mürekkep kesesi hareketi sağlayan sifona açılır. Avlarını kollarıyla yakalar, papağan gagası biçimindeki çeneleriyle ve törpülü dilleriyle parçalar. Ağızlarındaki bir çift zehirli tükürük bezleriyle felce uğratırlar.
Ahtapot ısırığı tehlikelidir. Yengeç, ıstakoz, balık, midye ve diğer yumuşakçalarla beslenirler. Ahtapot, Octopoda (sekiz kollular) grubunun tipik bir çeşididir. Mağara ve kayalar arasında gizlenerek avlanır. Bir çift solungacı, 2-3 cm'den 9 metreye kadar değişik boyda 50'den fazla türü vardır.
Mürekkep balığı (Sepia officinalis), Dekapoda (on kollular) grubunun tanınan en gelişmiş türüdür. Sekiz kolu ve iki adet dokunacı bulunur. Bir çift solungaca sahiptir. Boyları 20 cm ile 18 metre arasında değişen türleri vardır. Mürekkep balığı genellikle balıkçılar tarafından balık avlamak için yem olarak kullanılır.
Ayrıntılı sınıflandırma
Kafadan bacaklılar (Cephalopoda) sınıfının alt sınıf ve takımlarına ilişkin ayrıntılı sınıflandırma aşağıda sunulmuştur ( st soyu tükenmiş):
- Sınıf : Cephalopoda
- Alt sınıf : Ammonoidea st
- Takım : Ammonitida
- Takım : Ceratitida
- Takım : Goniatitida
- Alt sınıf : Coleoidea
- Belemnoidea st (üst grup)
- Takım : Aulacocerida
- Takım : Belemnitida
- Takım : Belemnoteuthina
- Takım : Diplobelida
- Takım : Phragmoteuthida
- Neocoleoidea (üst grup) - varlığını sürdüren kafadan bacaklıların çoğu
- Takım : Octopoda - Ahtapotlar
- Takım : Sepiida - Mürekkep balıkları
- Takım : Sepiolida
- Takım : Spirulida
- Takım : Teuthida - Kalamarlar
- Takım : Vampyromorphida
- Alt sınıf : Nautiloidea
- Takım : Nautilida - Nautiluslar
- Takım : Actinocerida st
- Takım : Ascocerida st
- Takım : Bactritida st
- Takım : Discosorida st
- Takım : Ellesmerocerida st
- Takım : Endocerida st
- Takım : Oncocerida st
- Takım : Plectronocerida st
- Takım : Pseudorthocerida st
- Takım : Tarphycerida st
- Takım : Orthocerida st
Wikimedia Commons'ta Cephalopoda ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Cephalopoda ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.