Kadın yumurtalık rezervi
 | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Kasım 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yumurtalık rezervi, yumurtalığın sağlıklı ve başarılı bir hamilelikle sonuçlanan döllenme yeteneğine sahip yumurta hücrelerini sağlama kapasitesini belirlemek için kullanılan bir terimdir. İlerlemiş anne yaşıyla birlikte, olası bir hamilelik için başarılı bir şekilde alınabilen yumurta hücresi sayısı azalır ve bu, yaş ile kadın doğurganlığı arasındaki ters korelasyonda önemli bir faktör oluşturur.
Tek tek kadınların yumurtalık rezervini değerlendirmek için bilinen bir yöntem olmamakla birlikte,[1] yumurtalık rezervinin dolaylı olarak belirlenmesi kısırlığın tedavisinde önemlidir.[2]
Kuruluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Yumurtalık, genellikle kadının üreme yaşamı boyunca bir yumurta bankası olarak düşünülür. İnsan yumurtalığı, bir primordiyal folikül popülasyonu içerir. Döllenmeden 18-22 hafta sonra, dişi yumurtalık en yüksek folikül sayısını içerir (ortalama vakada yaklaşık 300.000, ancak bireysel pik popülasyonları 35.000 ila 2.5 milyon arasında değişir[3] ).
Başlangıçtaki yumurtalık rezervinin boyutu genetikten büyük ölçüde etkilenir.[4] Ayrıca, doğum öncesi gelişim sırasında yüksek androjen seviyeleri, yumurtalık rezervinin erken kurulması üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir.[4]
Yumurtalık rezervi 6 aylık fetuslarda maksimum değerdedir. Bu zamandan sonra bir sentez ve farklılaşma olmadığı için bu miktar sadece azalıyor. Çocuk doğmadan önce çok büyük bir düşüş var, bu havuz 8 milyondan fazla potansiyel oositten 2 milyona düşüyor. Dramatik bir düşüşün olduğu oosit miktarı, 30 yaşına gelene kadar kademeli olarak azalmaya devam eder.
Bir kadın doğduğunda yaklaşık 1 ila 2 milyon oosit vardır. Bunlardan 400.000 oosit ergenlik aşamasına ulaşacak ve sadece 400'ü olgunlaşma ve yumurtlamayı artıracaktır. Başka bir deyişle bir kadın üreme yaşamı boyunca ortalama 400 defa regl olacaktır. Geri kalanı, folikülün parçalanmasına yol açan doğal bir apoptotik(kendi kendini yok etme) süreç olan atreziye ulaşır.
Azalma
[değiştir | kaynağı değiştir]Her adet döngüsünde bir yumurta hücresi yumurtlama ile salınır. Ek olarak, olgunlaşmaya doğru toplanan kalan foliküller atreziye uğrayarak kaybedilir. Üreme yıllarında çok az yumurta hücresi yenilenir. Bununla birlikte, adet döngüsündeki bu kayıp, ayda yalnızca yaklaşık 10 yumurta hücresine karşılık gelir, dolayısıyla yaşam boyu gerçek yumurta hücresi kaybının yalnızca küçük bir kısmını oluşturur.
Yaşla birlikte yumurtalık rezervindeki azalmaya katkıda bulunan diğer bir mekanizma, BRCA1, MRE11, Rad51 ve ATM gibi homolog rekombinasyon yoluyla DNA onarımında yer alan proteinlerin gen ekspresyonunun azalması gibi görünmektedir.[5] BRCA1 ve ATM'nin aracılık ettiği DNA çift sarmal kırılmalarının homolog rekombinasyonel onarımı, insan ve diğer türlerin oositlerinde yaşla birlikte zayıflar.[6] BRCA1 mutasyonları olan kadınların yumurtalık rezervleri daha düşüktür ve bu mutasyonları olmayan kadınlara göre daha erken menopoz yaşarlar.[6] Diğer rezervin azaldığı etkenleride belirtmek gerekir ise;
- Viral enfeksiyonlar ( tekrarlayan gribal enfeksiyonlar, nezle dahil)
- Ooforitis (yumurtalık iltihabı)
- İntraabdominal enflamatuar süreçler (apandisit, kolesistit, IBH, intraabdominal abse, ...)
- Endometriozis, endometrioma
- Sineşiler (yapışıklıklar)
- Alt genital sistem enfeksiyonları (kronik PID, kronik vajinal enfeksiyonlar,...)
- Pelvik konjesyon sendromu
- Ovarian drilling
- Geçirilmiş over cerrahisi
- Over dokusundan kist çıkarılması (kistektomi)
- Persiste ovarian kistler.[7]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]35 yaş ve üzeri olup da 6 aydır gebelik girişimi başarısız olan kadınlara yumurtalık rezervi testi yaptırılmalıdır. Bu yumurtalık rezervini değerlendirmek için en sık kullanılan test 3. gün FSH testidir .[8] Bu kan testi, döngünün 3. gününde FSH seviyesini belirler. Döngünün 3. günü seçilir çünkü bu zamanda östrojen seviyesinin düşük olması beklenir, bu kritik bir özelliktir, çünkü FSH seviyeleri negatif bir geri bildirime tabidir. Bu nedenle, herhangi bir FSH belirlemesinin, FSH düzeyinin östrojen düzeyi düşükken çekildiğini belirtmek için karşılık gelen estradiol düzeyini içermesi gerekir. Nadir adet gören bir hastada FSH seviyesi ve östrojen seviyesi rastgele ölçülebilir ve östrojen seviyesi düşükse geçerlidir. Genel olarak, üreme potansiyeli olan kadınlarda FSH düzeylerinin 10 miu /ml'nin altında olması beklenir (10-15 miu/ml seviyeleri sınırda kabul edilir), ancak döndürülen kesin sayılar, belirli bir laboratuvarda kullanılan testin türüne bağlı olacaktır.
FSH ve daha yakın zamanda İnhibin B'nin yumurtalık rezervi ile bir miktar korelasyonu olduğu gösterilmiş olsa da, Anti-Mullerian Hormon veya AMH'nin daha yararlı biyokimyasal test olduğu artık iyice kanıtlanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Özellikle, 7.14-25 pmol/L arasındaki bir AMH seviyesi, normal bir yumurtalık tepkisini gösterir. Buna karşılık, 7.14 pmol/L'nin altındaki bir AMH seviyesi ve 25 pmol/L'nin üzerindeki bir AMH seviyesi, sırasıyla düşük yumurtalık tepkisini ve yüksek yumurtalık tepkisini gösterir. Bununla birlikte, kadın doğurganlığını tehlikeye atan Polikistik Over Sendromlu kadınlarda yüksek seviyeler mevcut olabilir ve bu nedenle antral folikül sayısını saymak için AMH ve transvajinal ultrason kombinasyonu, muhtemelen yumurtalık rezervini ve gelecekteki doğurganlığı değerlendirmenin en iyi yoludur. Bu kombinasyona bazen Biyolojik Vücut Saati Testi denir.[kaynak belirtilmeli]
Bir klomifen yükleme testi, bu yaklaşımın bir varyasyonudur.[9]
Diğer bir yaklaşım ise jinekolojik ultrasonografi ile yumurtalıkların incelenmesi ve yumurta hücrelerinin tükendiği yumurtalıkların daha küçük olma eğiliminde olduğundan büyüklüklerinin belirlenmesi[10] ve sonografi ile görülebilen antral foliküllerin sayısının incelenmesidir.[11]
Çıkarımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yumurtalık rezervi zayıf olan kadınların infertilite tedavisi ile gebe kalma olasılığı düşüktür. Ayrıca tedavi seçenekleri için zayıf yumurtalık rezervi ve Folikül uyarıcı hormona bakın.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- DNA hasarı (doğal olarak meydana gelir)
- folikülojenez
- mayoz
- oogenez
- yumurtalık
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Broekemans FJ (1998). "Ovarian reserve tests in infertility practice and normal fertile women". Maturitas. 30 (2): 205-14. doi:10.1016/S0378-5122(98)00075-9. PMID 9871914.
- ^ Broekemans FJ (2006). "A systematic review of tests predicting ovarian reserve and IVF outcome". Hum Reprod Update. 12 (6): 685-718. doi:10.1093/humupd/dml034. PMID 16891297.
- ^ Wallace WHB, Kelsey TW (2010). "Human Ovarian Reserve from Conception to the Menopause". PLOS ONE. 5 (1): e8772. arXiv:1106.1382 $2. doi:10.1371/journal.pone.0008772. PMC 2811725 $2. PMID 20111701.
- ^ a b Richardson (2013). "Environmental and developmental origins of ovarian reserve". Human Reproduction Update. 20 (3): 353-369. doi:10.1093/humupd/dmt057. ISSN 1355-4786. PMID 24287894.
- ^ Titus (2013). "Impairment of BRCA1-related DNA double-strand break repair leads to ovarian aging in mice and humans". Science Translational Medicine. 5 (172): 172ra21. doi:10.1126/scitranslmed.3004925. PMC 5130338 $2. PMID 23408054.
- ^ a b Turan (January 2020). "BRCA-related ATM-mediated DNA double-strand break repair and ovarian aging". Human Reproduction Update. 26 (1): 43-57. doi:10.1093/humupd/dmz043. PMC 6935693 $2. PMID 31822904.
- ^ Jinekolog Op.Dr.Mesut Bayraktar, Klinisyen
- ^ Scott (April 1989). "Follicle-stimulating hormone levels on cycle day 3 are predictive of in vitro fertilization outcome". Fertility and Sterility. 51 (4): 651-654. doi:10.1016/s0015-0282(16)60615-5. PMID 2494082.
- ^ Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine (2003). "Use of clomiphene citrate in women". Fertil Steril. 80 (5): 1302-1308. doi:10.1016/s0015-0282(03)01184-1. PMID 14607612.
- ^ Wallace (July 2004). "Ovarian reserve and reproductive age may be determined from measurement of ovarian volume by transvaginal sonography". Human Reproduction. 19 (7): 1612-1617. doi:10.1093/humrep/deh285. PMID 15205396.
- ^ Kwee (2007). "Ovarian volume and antral follicle count for the prediction of low and hyper responders with in vitro fertilization". Reprod Biol Endocrinol. 5: 9. doi:10.1186/1477-7827-5-9. PMC 1847823 $2. PMID 17362511.