Kızılhisar, Kuluncak
| Kızılhisar | |
|---|---|
 | |
 Malatya ilinin Türkiye'deki konumu | |
  Kızılhisar Kızılhisar'ın Malatya'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Malatya |
| İlçe | Kuluncak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2019)[1] | |
| • Toplam | 676 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 422 |
| İl plaka kodu | 44 |
| Posta kodu | 44760 |
Kızılhisar, Malatya ilinin Kuluncak ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kızılhisar; idari bölüm olarak daha önceleri köy iken, 2012 yılındaki yasa değişikliğinden sonra mahalle olmuştur.[2]
Yavuz Sultan Selim'in 1516’da Memlûk Devletine son vermesiyle Malatya, kesin olarak Osmanlı Devleti’ne katılmıştır. Bu tarihten itibaren Türkmenlerin göçü Anadolu'ya devam etmiştir. Selçuklular vasıtasıyla Ortaasya'dan Halep'e gelen Türkmenlerden bir kısmı Malatya'nın Osmanlı'ya katılmasıyla göçlerini Anadolu'ya yöneltmişlerdir. Bunun devamı olarak 1500'lü yılların ortasından itibaren Kızılhisar köyüne[3] ilk gelip keçi otlatmak maksadıyla ağıl yapan daha sonra coğrafyanın verimli olduğunu anlayıp ilk yerleşen Mığır isminde bir Türkmen'dir. Bu kişi Maraş üzerinden önce Gürün'e gelmiş daha sonra Kızılhisar'ı mesken tutmuştur. O dönemde köy deresindeki suyun fazlalığı, dağların yeşillik oluşu Mığır denilen Türkmen Beyini cezbetmiştir.[4]
Osmanlı-Türk Tarihçisi Amerikalı Stanford Shaw, Silahdar Ağa'nın tarihinden naklettiğine göre 17. yüzyılda yiyecek sıkıntısı, açlık ve salgın hastalıklar sonucu enflasyonun yükseldiğini, ekmeğin iki hatta üç katına kadar çıktığını aktarır ve ekler o kadar ki 1687 yılında Anadolu'da binlerce kişi ot, meşe palamudu ve ceviz kabuğu yiyerek yaşamak zorunda kalır, binlercesi de ölür.[5]
İsrafil Yumuk'un 2009 yılında 1927 doğumlu Kavas Mehmet İnci'den edindiği bilgilere göre üç yüz sene önce köye büyük bir kıtlığın geldiğini bu kıtlıktan sadece dört kişinin kurtulduğunu aktarır. Bu dört kişi hem yakın olduğu için hem çalışma veya ticaret için Sivas'ın Kangal ilçesine giderler yıllar sonra geri döndüklerinde köyde kalanların hepsinin açlık sefaletine düçar olduklarını görürler. Hatta öyle ki onları ekmek bile bulamamaktan bitki yerken gördüklerini sonraki nesillere aktarmışlardır. Ve sonuçta o köy dışına giden dört kişi kurtulur. Köy bunların neslinden devam eder.[4]
Bu kıtlıktan geriye kalan dört kişiyle köyün ikinci kuruluşu 1700'lü yılların başına denk gelmektedir. Bu tarihten itibaren köy hem maddi hem manevi olarak büyür. 1770-1774 yılları arasında köyün yukarı mahallesine kargir bir cami yapılır.
O camide halen ibadete devam edilmektedir.[4]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | ||
|---|---|---|
| 2019 | 676[1] | |
| 2018 | 712[1] | |
| 2017 | 710[1] | |
| 2016 | 730[1] | |
| 2015 | 760[1] | |
| 2014 | 797[1] | |
| 2013 | 826[1] | |
| 2012 | 911[1] | |
| 2011 | 911[1] | |
| 2010 | 920[1] | |
| 2009 | 963[1] | |
| 2008 | 977[1] | |
| 2007 | 875[1] | |
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
1700'lü yılların sonuna doğru dünyaya gelen Aşık Kusuri (d. 1779- ö. 1852'den sonra), Kızılhisar Köyü'nde yetişmiş ve Aşıklık geleneğiyle memleket memleket gezmiş şiirleri dillerde okuna gelmiştir. Daha sonra Türk edebiyatında 8. Aşıklık kolunu oluşturan Ruhsati'nin Hocalığını yapmış, onu yetiştirmiştir. Gürünlü, Profesör Kaya Bilgegil'in 1940'larda daha fakülte 3'teyken Aşık Kusuri üzerine yaptığı çalışmalardan ve Eflatun Cem Güney'in araştırmaları sonucu Aşık Kusuri hakkında önemli bilgiler elde edilmiştir. Ayrıca Aşık Kusuri'nin kendi yolunu takip eden oğlu Aşık Abdurrahman Şurbi'de şiirler yazmış ve bu geleneği devam ettirmiş.
Kaynaklarda Kusuri ile ilgili şu ifadeler yer alır: "19. yüzyıl saz şairlerinden olup asıl adı Ömer’dir. Darende’ye bağlı Ayvalı nahiyesinin Kızılcaşar (şimdiki Kuluncak ilçesine bağlı olan Kızılhisar) köyünde 1779 yılında dünyaya gelmiştir. Ailesi hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte okula gittiği, on beş yaşında âşıklık etmeye başladığı, üç oğlu olup ikisinin genç yaşta öldüğü, çileli bir yaşam sürdüğü, oğlu Abdurrahman Şurbî’ye yazdırdığı cönkte kayıtlıdır. Yine aynı kaynakta birçok yeri dolaştığı yazılıdır. Gezdiği yerlere bitkisel ilaçlar götürerek hastalıklarla ilgilenmiştir. Kusurî’nin uzunca bir süre imamlık yapması, iyi bir dinî öğrenim gördüğünü ortaya koymaktadır. Bu durum, Kusurî’yi zaman zaman bazı tanınmış kişilerin himayesine girmek zorunda bırakmıştır. Ömrünün son yıllarında tarikata girerek tasavvufa yönelen şairin şiirlerinden maceralı, sıkıntılı ve ızdırap dolu bir hayat sürdüğü anlaşılmaktadır. Karac’oğlan, Âşık Ömer ve Gevheri’den etkilenen Kusûrî, şiirlerinde aşk, ayrılık, gurbet, hasret temalarını işlemiştir. Hayatının son yıllarında dine yönelen, hatta bir tarikâte girdiği bilinen Kusûrî, din, ahlâk temalarında da ürünler vermiştir. Şiirlerinde hece ve aruzu kullanan Kusûrî, asıl şiir gücünü halk şiiri geleneğinde göstermiştir" [6]
Kızılhisar'ın yetiştirmiş olduğu ikinci önemli bir isimde Aşık Cevri'dir. Kendisi 1800'lerin ikinci yarısında dünyaya gelmiş, başından geçen sıkıntılar nedeniyle uzunca süre Islahiye'de yaşamış daha sonra köyüne dönmüştür. İsrafil Yumuk'un dedesi Ahmet Ali Yumuk'tan edindiği bilgiye göre Aşık Cevri başından geçen sıkıntılardan dolayı gurbette çok kalmasının sonucunda her zaman şöyle dediğini aktarır: 'Zehirden acıdır balı gurbetin'. Kaynaklarda Cevri ile ilgili çok az bilgi olmakla birlikte bir yerde şöyle bir ibare vardır:
"Benden selam söylen nazlı canana
Alsın selamımı ne derse desin
Bir bergüzar versin zülfün telinden
Ya versin vermesin ne derse desin"
biçiminde rahat söyleyişleri olan ve Darende'nin Kızılhisar köyünde dünyaya gelen Âşık Cevri iyi bir öğrenim görmüş ve köyünde ölmüştür.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k l m n "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- ^ "On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" (PDF). Resmigazete.gov.tr. 12 Kasım 2012. 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
- ^ "xıx. yy'da Darende Kazası ve köyleri". Dr. Osman Taşkın. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ a b c "Kızılhisar Köyü'nün Kuruluşu 1650'lerden Günümüze | Tarih Söyleşisi". 12 Nisan 2021. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ Stanford Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İst. 1982, 1. C S.299. s. 299. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2019.
- ^ Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "KUSURÎ, Ömer". teis.yesevi.edu.tr. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ "Darendeli Halk Şairleri". 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
 | Türkiye'deki bir mahalle ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |