Kızılötesi fotoğraf

Bir ağacın kızılötesi filtre ile çekilmiş görüntüsü (üstte) ve normal görüntüsü (altta)

Kızılötesi fotoğraf, kızılötesi ışınlara duyarlı sensörlerle, kamera filtreleriyle veya filmlerle pozlanmış fotoğraflara denir.

Kızılötesi fotoğrafta, sensörler ve filtreler normal fotoğraflardan farklı olarak, görünmeyen kızılötesi ışığı algılayabilirler ya da filtrelenebilirler. Bu özellik, özellikle manzara ve portre fotoğraflarında farklı bir atmosfer yaratır.

Tanımlar

Işık

Işık çok hızlı hareket eden elektromanyetik dalgadır. Bu elektromanyetik dalganın boyu 6000 km ile 0,0005 nm arasında değişebilmektedir. Işık dalga boylarının tamamının gözümüz tarafından algılanması mümkün değildir. Işığın gözümüzün algılayabildiği (gördüğü) bölümüne görünür spektrum denir. Bu bölge, 400 nm ile 700 nm dalga boyu ile sınırlıdır.

Gün ışığı beyaz renkte bir ışıktır. Homojen bir yapıda değildir. Farklı dalga boyundaki ışıklar bir araya gelerek gün ışığını meydana getirir. Eğer gün ışığı bir prizmadan geçirilecek olursak gün ışığını oluşturan ve her biri farklı dalga boyundaki ışıklara ve renklere ayrılır. Bu her bir fark dalga boyundaki ışıklar bizim renk diye adlandırdığımız kavramı meydana getirirler. Bu renkli ışık demetleri tekrar birleştirilirse beyaz gün ışığı meydana gelir. Beyaz ışığın, kendisi oluşturan farklı dalga boyundaki renkli ışıklarına ayrılmasına ışık tayfı, renk tayfı denir.

Işık tayfı incelendiği zaman, mordan kırmızıya doğru çeşitli renkler oluşur. Bu renkler alt alta sıralanırsa beyaz ışık şu renklerin birleşiminden oluşur. Sıralama en büyük dalga boyundan küçüğe doğrudur.

Kırmızı 700 nm

Turuncu

Sarı

Yeşil

Mavi

Lacivert

Mor 400 nm

Gün ışığının bileşiminde en küçük dalga boyuna sahip olan ışıma 400 nm ile mordur. 400 nm den daha küçük dalga boyuna sahip ışımaya morötesi (UV) adı verilir.

UV ile gün ışığı arasından sınır tam olarak 400 nm değildir. 350 nm ye kadar olan UV ışımalar göz ile de görülebilir. Kesin bir sınır yoktur. Bundan dolayı fotoğrafçılıkta UV ışımalar olumsuz etkileri engellemek için UV filtreler kullanılır.

En büyük dalga boyu ise 700 nm ile kırmızıdır. 700 nm den daha büyük dalga boyuna sahip olan ışımalara da IR infrared yani kızılötesi adı verilir. 700 nm ile 1350 nm arasındaki bölgeye de infrared bölgesi denir.

Netleme

IR Işınlarının film düzlemindeki odak noktası, görünür ışığınkine oranla daha gerisine düşer. IR filmlerle çalışırken, netsizlik oluşur. Bunu gidermek için net alan derinliği skalasının üzerinde ya kırmızı bir nokta veya R harfi ile simgelenmiş net düzeltme noktası vardır.

Netlik yapıldıktan sonra bulunan netlik noktası. R veya kırmızı nokta ile simgelenmiş net düzeltme noktasına kaydırılır. Kısık diyafram ile çalışmak da bir çözüm olmakla beraber, en doğru yöntem net düzeltmesinin yapılmasıdır. Özellikle geniş açı ile çalışırken kısık diyafram yerine net düzeltmesi tercih edilmelidir. IR filmde en fazla keskinliği 5𝑓, 6𝑓 ve 8𝑓 değerleri verir.

Filtreleme

IR film, Infrared ışığa özel bir duyarlılığı olmasına rağmen, temelde klasik siyah beyaz filmler gibi pankromatik bir filmdir. Gün ışığı ve UV'ye de duyarlıdır. IR'ye özel filtreler kullanılmaz ise IR filmde elde edilecek görüntülerin diğer (klasik siyah beyaz film) filmlerle elde edilen görüntülerden farkı yoktur.

Özel IR etkilerine sahip görüntüler elde edilmek istenirse film üzerine düşecek olan görünür bölge ışınlarının (Gün ışığı) ve UV ışınlarının bir filtre yardımıyla film üzerine düşmesi engellenmelidir. Kısacası IR filmin yalnız IR'yi geçirebilen özel filtrelerle elde edilen IR ışınlarıyla pozlanması gerekmektedir. Pek çok fitre kullanılmakla beraber IR etkilerini kademeli olarak verebilen 25A, 29, 70 kodlu (Kodak filtre sistemine göre) koyu kırmızı filtreler ve (Bu filtreler koyuluk derecelerine göre kademeli olarak IR ışınlarını geçirirler) Yalnız IR ışınlarının geçmesine izin veren, opak görünüşlü, koyu kırmızı filtrelere göre daha koyu olan, kodak filtre sistemine göre 87, 87C, 88A, 89B kodlarıyla bilinen filtreler kullanılmaktadır. Kullanım kolaylığı açısından bu filtrelerin içinden 25A koyu kırmızı filtreyi önerebiliriz. Diğer filtrelere oranla (87, 87C, 88A, 89B) daha pratik kullanımı ucuz ve kolay bulunabilirliği yönünden daha avantajlıdır. IR etkilerinde çok fazla kayıp olmaksızın verebilmektedir. 87, 87C, 88A, 89B, filtreleri 25A koyu kırmızı filtrelere göre çok pahalı (30 $) ve kullanım olarak çok pratik değildir. Opak görünüşlü ve çok koyu olmalarından dolayı netlemede problem yaratmakta ve filtre faktörleri çok fazla olduğu için (8x ve 20x civarında,) Enstantane değerleri çok düşmektedir.

Pozlama

Fotoğraf makinelerinin ışık ölçüm sistemleri gün ışığına göre ayarlanmıştır. Gün ışığının haricinde bir miktar infrared ölçebilmektedir. Ama IR'ye duyarlılıkları düşüktür. Bu yüzden filmi üreten firma tam anlamıyla bir ASA değeri verememektedir. Başlangıçta test edilip, kullanıcının kendi ASA değerini bulabilmesine olanak veren basamak bir ASA değeri prospektüslerde bulunmaktadır. Denenmiş ve iyi sonuç verebilen bir ASA değeri vermek mümkündür. Bir makinenin ASA ayar düğmesini 200 ASA değerine getirip eksi 1 ve eksi 2 değerlerinde çekim yapılabilir. Filmler yıkandıktan sonra sonuçlar değerlendirilip kamerarın tahmini değerleri bulunabilir. Buna rağmen alınabilecek sonuçlar iyi olmayabilir. (Kızılötesinin gün ışığı içindeki oranı günün değişik saatlerini ve hava koşullarına bağlı olarak değişebilmektedir. Bulutlu havalarda infrared bulutlardan geçebilmektedir. Bu sebepten dolayı gökyüzünün fazla olduğu karelerde patlamalar olur.)

Bunun önüne geçmek için bulduğunuz standart ASA değerinde çekim yaparken, ölçülen değerin alt ve üst ölçüm değerlerini de çekmeniz tavsiye edilmektedir.

Film geliştirme

Filmlerin makinaya takılması pozlanmış filmin makineden çıkarılması ve geliştirilmesi (banyo işlemi) tamamen karanlık bir ortamda yapılmalıdır. IR filmlerin (Konica ve ilford SFX hariç) Antihalo tabakası yoktur. Bu özelliğinden dolayı film oldukça incedir. Koruyucu kadife ve film makarasının kenarından sızan ışıklar filmin sislenmesine sebep olmaktadır. Bütün pankromatik filmler gibi geliştirme işlemi için film spirale karanlıkta sarılmalıdır. Geliştirme işleminin yapılacağı tanklar çelik olmalıdır. Çelik tanklar IR yi sızdırmamaktadır. Plastik ve bakalit tankların IR yi sızdırabildiği söylenmektedir. Plastik veya bakalit tanklarla çalışılacaksa test edilmelidir. Eğer test etmeyi göze almazsanız daha basit ve pratik bir yol ise, plastik ve bakalit tankların dışı parlak yüzeyi dışa gelecek biçimde Alüminyum Folyo ile kaplayarak IR geçirmez hale getirebilirsiniz. Özel bir geliştirici gerekmektedir.

ID II, D 76 ile 20 derecede 11 dakika normal kontrastlı sonuçlar vermektedir. Microdol X ile sulandırılmamış ile 20 derecede 13 dakika yumuşak kontrast ve ince grenli sonuçlar elde edilir. Daha kontraslı sonuçlar elde etmek içinse film sulandırılmamış Hc110, D 19 banyoları ile 20 derecede 6 dakika geliştirilmelidir.

Geliştirmenin diğer aşamalarının klasik SB filmlerin farkı yoktur. Arzu edilirse stop banyosu kullanılır. Fix aşaması SB filmler gibidir:

Stok ID 11 D76 11 dakikada, normal kontrastlı

Stok Mikrodol x 13 dakikada, düşük kontrast-ince gren

Stok HC 110 D19 6 dakikada, yüksek kontrast sonuçlar alınabilir.

Kullanım alanları

Pratikte pek çok kullanım alanı vardır. Yalnız fotoğraf amaçlı kullanımı diğer kullanım amaçlarına göre çok küçük bir bölümü tutar. Bunların dışında:

• Orman, deniz, karlı dağ, çöl ve bozkırda havadan geniş bölge arama kurtarma
• Binalarda monte edilmiş elektrik malzemesinde yangına sebep olabilecek sıcak noktaların keşfi,
• Bina sigortacılığında elektrik yangını riskinin olmadığının belgelenmesi
• Kararmış, silinmiş ve okunamayan belgelerin okunmasında,
• Resimlerde verniğin altındaki ilk katın incelenmesinde (ünlü resimlerin taklitlerinin ortaya çıkarılmasında),
• Yapay kamuflajların ortaya çıkarılmasında,
• Büyük ormanlık alanlarda, hasta ağaçların tespiti ve hastalığın yayıldığı alanların tespitinde,
• Bitki örtüsünün incelenmesinde,
• Tarım ürünlerinin tahmini rekolte miktarının tayininde kullanılır.

Normal fotoğrafa göre kızılötesi fotoğraftaki görsel farklar

• Sağlıklı bitkilerin yaprakları gün ışığını emer, Infrared olarak yansıtırlar ve görüntüde yeşillikler beyaz renkte gözükür.
• Mavi gökyüzü kızılötesi ışınları emdiği için siyah çıkar.
• Su kütleleri kızılötesi ışınları emer ve siyah çıkarlar.
• Bulutlar kızılötesi ışınları geçirirler ve beyaz renginde bir değişim olmaz, kendine özgü gren verirler.

Dış bağlantılar

• Kızılötesi fotoğraf galerisi
• Flir Termal Kamera Türkiye Distribütörü23 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.