Küçük Albert deneyi
Küçük Albert deneyi, 20. yüzyılın ortalarında psikologların klasik koşullanmanın insanlardaki kanıtı olarak yorumladıkları bir çalışmaydı. Araştırma raporu korkunun renk veya dokunsal niteliklerle genelleştirilmediğini göstermesine rağmen, çalışmanın aynı zamanda uyaran genellemesine bir örnek olduğu iddia ediliyor.[1] Deney Johns Hopkins Üniversitesi'nde John B. Watson ve yüksek lisans öğrencisi Rosalie Rayner tarafından gerçekleştirildi. Sonuçlar ilk olarak Journal of Experimental Psychology dergisinin Şubat 1920 sayısında yayınlandı.
Sahadaki çocukları gözlemledikten sonra Watson, çocukların yüksek seslere korkulu tepkisinin doğuştan gelen koşulsuz bir tepki olduğunu varsaydı. Artık "klasik koşullanma" olarak bilinen prosedürün ilkelerini izleyerek, bu koşulsuz tepkiyi bir çocuğu, normalde bir çocuk tarafından korkulmayacak olan ayırt edici bir uyarandan korkmaya koşullandırmak için kullanabileceği fikrini test etmek istedi (bu durumda, tüylü nesneler). Ancak araştırma makalesinde yarattığı korkunun ne güçlü ne de kalıcı olduğunu itiraf etti.
Yöntem[değiştir | kaynağı değiştir]
Watson ve Rayner'ın amacı, duygusal olarak istikrarlı bir çocukta fobik koşullandırma yapmaktı.[2] Bu çalışma için bir hastaneden dokuz aylık bir bebek seçerek ona "Albert" adı verdiler.[3] Watson, Ivan Pavlov'un köpeklerle yaptığı deneylerde kullandığı prosedürleri takip etti.
Deneyden önce Albert'e bir dizi temel duygusal test verildi: bebek kısa bir süreyle beyaz bir fare, tavşan, bir köpek, bir maymun, maske (saçlı ve saçsız), pamuk, yün, yanan gazete ve diğer uyaranlara maruz bırakıldı. Albert temel testler sırasında bu öğelerin hiçbirinden korkmadı.
Albert (11 aylık), deney için, bir odanın ortasındaki masanın üzerindeki şilte üzerine kondu. Albert'in yanına beyaz bir laboratuvar faresi yerleştirildi ve onunla oynamasına izin verildi. Bu noktada Watson ve Rayner, bebek fareye her dokunduğunda asılı bir çelik çubuğa çekiçle vurarak Albert'in arkasından yüksek bir ses çıkartır. Albert gürültüye ağlayarak karşılık verir. İki uyaranın bu şekilde birkaç eşleştirmesinden sonra, Albert'e yalnızca fare sunulur. Albert sadece fareyi görmesi ile üzülür, ağlar ve sürünerek uzaklaşır. Görünüşe göre, bebek beyaz fareyi gürültüyle ilişkilendirmişti. Başlangıçta nötr bir uyaran olan fare, koşullu bir uyaran haline gelmiş ve başlangıçta gürültüyle verilen sıkıntıya (koşulsuz tepki) benzer bir duygusal tepki (koşullu tepki) ortaya çıkarmıştı.
Küçük Albert beyaz fareye olan tepkisini genelliyor gibidir. Tüylü bir tavşan, köpek ve fok derisi bir ceket ve hatta sakalında beyaz pamuk topları olan bir Noel Baba maskesi gibi diğer birkaç tüylü nesneyi görünce de üzülür. Ancak, bu uyaran genellemesi saçı olan her şeyi kapsamaz.
Watson'ın deneyinin modern standartlara göre pek çok kusuru vardı. Örneğin, yalnızca tek bir konusu vardı ve hiçbir değişken kontrolü yoktu. Ayrıca, konu için beklenen riskler göz önüne alındığında, böyle bir deneyin mevcut yasa ve düzenlemelere uygun olarak yürütülmesi zor olabilir.
Sonraki olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]
Albert, deneyin sonunda yaklaşık bir yaşındaydı ve bildirildiğine göre kısa bir süre sonra hastaneden ayrılmıştı.[4] Watson, Albert'in koşullu korkularını ortadan kaldırmak için neler yapılabileceğini tartışmış olsa da, Albert'le bu tür bir duyarsızlaştırma girişiminde bulunulmaz.[5]
Watson daha sonra Little Albert çalışmasını anlatan bir dizi hafta sonu dersi verdi. Bu derslerden birine Mary Cover Jones katıldı ve bu onun psikoloji alanında yüksek lisans yapmaya olan ilgisini artırdı. Jones, çocuklarda korku tepkilerinin nasıl ortadan kaldırılacağını bulmak için bir deney yaptı ve Peter adında iki yaşında bir çocuk üzerinde çalıştı. Peter, beyaz tavşanlara ve tüylü nesnelere karşı Küçük Albert ile benzer korkuları paylaşıyordu. Jones, Peter'ı doğrudan koşullandırma olarak bilinen hayvana maruz bırakarak ve Peter'ın tavşandan korkmayan çocuklarla etkileşime girmesini sağlayarak, Peter'ın beyaz tavşanlara karşı toleransını artırmayı başardı. Mary Cover Jones, bir korku tepkisini duyarsızlaştıran veya koşulsuz hale getiren ve "Davranış Terapisinin Annesi" olarak tanınan ilk psikologdu.