Hasköy Çeşmesi
 Çeşmenin ön cephesinden bir görünüm (Kasım 2022) | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Yasef Çeşmesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | İşlevsiz |
| Tür | Duvar çeşmesi |
| Mimari tarz | Klasik Osmanlı mimarisi |
| Konum | Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′26″K 28°57′04″D / 41.04056°K 28.95111°D |
| Yaptıran | Yasef |
| Tamamlanma | 1524 ya da 1525 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir |
| Malzeme | Taş |
Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi,[1] İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.
Klasik Osmanlı mimarisi üslubunda, kesme taştan inşa edilen kâgir bir yapıdır. Mermerden imal edilen ayna taşının üzerinde bitki motifli kabartmalar vardı. Taştan teknesi, sivri kemerle sonlanan bir nişin içinde konumlanıyordu. Kemerin üzerinden geçen bir silme, yapının üst sınırını oluştururken kemerin altında iki satırlık yapım kitâbesi vardı. Günümüzde çeşmenin tüm yüzeyleri sıvayla kaplanmış olup ayna taşı, kitâbesi ve teknesi doldurulmuş, üzerine ise bir ev inşa edilmiştir.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitâbesine göre çeşme, Yasef adlı bir Yahudi tarafından 1524 ya da 1525 yılında yaptırıldı.[a] Semavi Eyice, "Mehlisedek" olarak okuduğu kitâbesinin son kelimesinden yola çıkarak bu kişinin, Mehlisedek'in oğlu olduğunu yazar.[2] Beyoğlu'nda, tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir.[3][4] 1945'teki eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, harap hâldeki çeşmenin suyunun akmadığından, musluğunun koparılıp teknesinin molozla doldurulduğundan, tas yuvalarının yüzünü süsleyen mermerin dış kenarlarının kırılarak yuvaların şekillerinin bozulduğundan bahseder.[3] 1975'te, çeşme haznesinin üç yüzünün de sıvayla kapatıldığı ve nişini bir barakaya çeviren bir ayakkabı tamircisinin burada çalıştığı kaydedilir.[5] Günümüzde ise çeşmenin üzerine bir ev inşa edilmiş durumdadır.[6]
Hasköy Çeşmesi, İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 25 Eylül 1991 tarih ve 2992 sayılı kararıyla bir kültür varlığı olarak tescil edilip korumaya alındı. İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 1 Haziran 2017 tarih ve 5476 sayılı kararıyla tescil durumu güncellenerek I. koruma durumuna geçti.[7]
Konumu ve mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Keçecipiri Mahallesi'ndeki Bactar Sokağı'nda, 6 ve 8 numaralı yapılar arasındaki kadastral boşlukta konumlanan bir duvar çeşmesidir.[4][7][8] Klasik Osmanlı mimarisi üslubunda, kesme taştan inşa edilen kâgir bir yapıdır. Çizgili mermerden imal edilen ayna taşının üzerinde bitki motifli kabartmalar vardı. Taştan teknesi, sivri kemerli bir nişin içinde konumlanıyordu. Kemerin üzerinden geçen bir silme, yapının üst sınırını oluşturuyordu.[3][5][6][9] Kemerin altında konumlanan yapım kitâbesinin sülüs tekniğiyle işlenen metni şu şekildeydi:[3]
طقوز یوز اوتوز برده چشمه |
Dokuz yüz otuz birde çeşme |
Haznesi tonozlu olan çeşmenin üstü çatısız ve toprakla kapalıydı.[3] Günümüzde tüm yüzeyleri sıvayla kapalı olan çeşmenin ayna taşı, kitâbesi ve musluğu sökülmüş; taş teknesi doldurulmuş; ayna taşının her iki yanında konumlanan tas yuvaları kapatılmış durumdadır. Üzerine inşa edilen evin giriş kısmı, haznesinin üzerinde yer alır.[6]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kitâbesindeki 931 yılı, miladi takvimde 1524 ya da 1525'e denk gelir.
- ^ Kitâbenin özgün metni, Tanışık'tan alıntı olup metnin son kelimesinin anlaşılmadığı ve "muhtemelen" bir lâkap olduğu notu düşülür.[3] Semavi Eyice ise son kelimeyi Mehlisedek olarak okur ve "Mehlisedek'in oğlu Yasef" anlamını verir.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Hasköy Fountain ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Eyice, Semavi (1978). "Tarihde Küçükçekmece". Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi (6-7): 57-123.
- ^ a b Eyice, Semavi (1993). "Çeşme". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8. Türkiye Diyanet Vakfı. s. 281. ISBN 9789753894357.
- ^ a b c d e f Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). "1 - Hasköy Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 2.
- ^ a b "Hasköy Çeşmesi (H.931 - M.1524)". Su Vakfı. 12 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Egemen, Affan (Ekim 1993). "483 - Hasköy Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 358.
- ^ a b c Göncüoğlu, Süleyman Faruk (Ocak 2005). Tarihte Hasköy. İstanbul: SİNPAŞ Holding Yapı Kültür Yayınları. s. 172.
- ^ a b İstanbul II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu - Karar (PDF), İstanbul: İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 1 Haziran 2017, 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 11 Haziran 2023
- ^ Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). "732 Beyoğlu Baştan Sokağı'ndaki Çeşme". İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 3. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 244. ISBN 9789944100335.
- ^ Bayfidan, Dilek (2018). 19. Yüzyıl Beyoğlu Çeşmeleri (yüksek lisans). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı. s. 94.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
