Has Murad Paşa
Has Murad Paşa (ö. 1473), vezir ve beylerbeyi görevinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır.
Paleologos Hanedanı'ndan olup sadrazamlık yapmış Mesih Paşa’nın da abisidir. Kardeşi Mesih Paşa hakkında bilgi veren 16. yüzyıldan kalma Ecthesis Chronica adlı eserde babasının ismi Gidos Palaiologos olarak belirtilmiştir. Yine aynı yüzyılda Venedikli seyyah Giovanni Maria Angiolello tarafından kaleme alınan Historia Turchesca (Türk Tarihi) adlı eserde de Mesih Paşa, son Bizans İmparatoru XI. Konstantinos kardeşinin oğlu olarak belirtilmiştir.[1] 15. yüzyıl kronikçisi George Sphrantzes ise Murad Paşa’dan bahsederken babasının adını Thomas Paleologos Gidos olarak belirtmiştir. 19. yüzyıl Rumen tarihçi ve siyasetçisi Nicolae Iorga, Osmanlı’nın 1460 yılında gerçekleştirdiği Mora Seferi’nde Murad Paşa’nın devşirilmeden önceki isminin Gidos olduğunu ifade etmiştir. Has Murad Paşa’nın annesinin de Cenevizli soylu bir aileden olan Caterina Zaccaria olduğu yönünde görüş bulunmaktadır. 1453 yılında İstanbul'un Fethi sonucu kardeşi Mesih Paşa ile birlikte esir düşmüş ve devşirilerek sarayda eğitim görmüşlerdir. Theodore Spandounès, Mesih Paşa’nın İstanbul fethedildiğinde 10 yaşında olduğu görüşünden yola çıkıldığında onun abisi olan Murad Paşa’nın onlu yaşların başında devşirildiği anlaşılmaktadır.[2]
Murad Paşa, sarayda padişah II. Mehmed’in en güvendiği kişilerden olmuş ve “Has” lakabıyla tanınmıştır. 1460 yılında düzenlenen Mora Seferi’ne katılmıştır. Alman tarihçi Franz Babinger’e göre 1468 yılı Aralık ayında vezir olmuştur. İbn-i Kemal’e göre 1468 yılında ve Oruç Bey’e göre ise 1469 yılında Rumeli beylerbeyi olmuştur. Görevi sırasında Eğriboz Seferi’ne katılmıştır. Buranın Osmanlı hâkimiyetine alınmasından sonra da Mora üzerine seferde bulunmuştur. Osmanlı ile Akkoyunlular arasında yaşanan Otlukbeli Muharebesi’nin öncesinde 4 Ağustos 1473 yaşanan bir çatışmada yenilmiş ve geri çekilirken Fırat Nehri’nde boğularak ölmüştür.[2] Cenazesi kendi yaptırdığı külliyeye gömülmüştür.
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Murad Paşa, İstanbul’da 1471-72 yılında kendi adıyla bilinen Murad Paşa Külliyesini yaptırmıştır. Cami, imaret, hamam ve ölümünden sonra kardeşi Mesih paşa tarafından inşa edilen medreseden oluşan külliyenin, 1929-30 yılında medresesi, 1956 yılında da yol çalışmaları sırasında imaret ve hamamı yıkılmıştır. Murat Paşa Cami ise günümüze ulaşabilmiştir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kiel, Hedda Reindl (2004). "Mesih Paşa". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 29. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 309,310. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2023.
- ^ a b Alanoğlu, Murat (2019). Fatih’in Veziri Has Murad Paşa ve İstanbul Aksaray’daki Külliyesi. (Osmanlı İstanbulu VI. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Editör:Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan) (PDF). İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları. s. 125-157. ISBN 978-605-9437-07-3. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2023.
- ^ Kurtbil, Zeynep Hatice (2020). "Murad Paşa Külliyesi". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 31. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 191,192. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2023.